Trẻ đi "bước cao, bước thấp" có thể là dấu hiệu của dị tật nguy hiểm

Trẻ được chăm sóc sau phẫu thuật trật khớp háng (ảnh K.C)

Đang chăm sóc con gái 4 tuổi sau phẫu thuật trật khớp háng tại khoa Chỉnh hình, Bệnh viện Nhi Trung ương, chị L.A cho biết: Khi trẻ gần 14 tháng tuổi, gia đình đã cho trẻ đi khám tại Bệnh viện Nhi Trung ương và được các bác sĩ chẩn đoán là trật khớp háng phải bẩm sinh, tư vấn can thiệp sớm để trẻ mau chóng hồi phục. Tuy nhiên, lo sợ con còn nhỏ mà phải gây mê, phẫu thuật sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe nên gia đình đã trì hoãn can thiệp theo chỉ định của bác sĩ.

Sau đó, gia đình nghe theo lời chỉ dẫn của người quen cho trẻ nắn chỉnh bằng phương pháp Đông y, đến khi tình trạng đi khập khiễng bước thấp bước cao của trẻ ngày càng tăng, chị mới cho con quay lại Bệnh viện để phẫu thuật. Cuộc phẫu thuật lúc này đã trở nên khó khăn hơn và trẻ phải chịu đau đớn hơn nhiều so với thời điểm trước kia.

Một trường hợp bị trật khớp háng can thiệp muộn khác là bé B.L, 5 tuổi, Vĩnh Phúc. Mẹ bé cho biết, lúc trẻ còn nhỏ chị không thấy con có biểu hiện bất thường nào, chỉ đến khi trẻ 6 tháng tuổi, chị thấy các ngấn ở 2 chân của bé không cân đối. Khi con được 15 tháng tuổi, là giai đoạn bé đã biết đi, chị thấy con đi hoặc chạy thường nghiêng người về bên trái.

Dù lo lắng nhưng thấy con không có biểu hiện đau, chỉ có dáng đi xấu nên chị cứ nấn ná không đưa con đi khám. Đến lúc con 18 tháng tuổi, nhận thấy tình trạng không cải thiện, gia đình đưa con đến khám tại phòng khám tư gần nhà. Trẻ được bác sĩ chẩn đoán là trật khớp háng và khuyên đưa bé đến bệnh viện để nẹp chân hoặc phẫu thuật. Tuy nhiên, do sự thiếu sự hiểu biết về căn bệnh và chủ quan nghĩ chờ con lớn hơn mới can thiệp cũng không sao nên đến khi con 5 tuổi, sắp vào lớp 1 mà dáng đi ngày càng nghiêng hẳn về bên trái thì gia đình mới cho con đến Bệnh viện Nhi Trung ương để khám và điều trị.

TS-BS. Hoàng Hải Đức-Trưởng khoa Chỉnh hình, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, đây chỉ là 2 trong số rất nhiều trẻ mắc dị tật trật khớp háng bẩm sinh được can thiệp muộn. Cả 2 bệnh nhi này đều phải cắt xương đùi, chỉnh trục và nẹp vít kết hợp xương, cắt xương chậu để tạo hình ổ cối, sau khoảng 6 tháng đến 1 năm sẽ phải phẫu thuật thêm 1 lần nữa để tháo bộ nẹp.

"Nếu trẻ được can thiệp sớm hơn (khoảng trước 2 tuổi), việc điều trị sẽ đơn giản hơn rất nhiều. Trẻ chỉ cần được dọn ổ cối, tạo hình bao khớp và cố định bằng bột là có thể thành công", BS. Hoàng Đức Hải nói.

Theo BS. Hải, trật khớp háng bẩm sinh là tình trạng chỏm xương đùi của một hoặc cả hai bên khớp háng bị trật ra khỏi vị trí bình thường của khớp háng. Hiện nay, nguyên nhân cụ thể dẫn đến dị tật này vẫn đang được nghiên cứu. Tuy nhiên, có một số yếu tố nguy cơ gây nên tình trạng này bao gồm: thai ngôi ngược, thiểu ối, gia đình có tiền sử bị trật khớp háng, bất thường hệ cơ xương,…

Trật khớp háng bẩm sinh là một dị tật rất khó được phát hiện sớm, trẻ thường không đau, không quấy khóc, nên nếu không để ý kỹ các khác biệt, cha mẹ sẽ khó phát hiện. Đa số gia đình thường chỉ đưa con đi khám sau khi bé biết đi, thấy con đi tập tễnh, một chân yếu hẳn so với chân kia. Do đó, sự quan sát, chú ý của gia đình trong quá trình chăm sóc trẻ có ý nghĩa quyết định đến việc phát hiện con bị bệnh sớm hay muộn.

Mỗi năm khoa Chỉnh hình-Bệnh viện Nhi Trung ương, trung bình mỗi năm tiếp nhận khoảng 60-70 bệnh nhi đến điều trị phẫu thuật do trật khớp háng bẩm sinh. Đây là một bệnh lý bẩm sinh hiếm gặp (1/800-3000 trẻ), xảy ra ở nữ nhiều hơn ở nam. Bệnh nếu được phát hiện và can thiệp kịp thời thì việc điều trị sẽ đơn giản, tỉ lệ thành công có thể đạt tới 95% bằng phương pháp bảo tồn.

"Nếu phát hiện muộn, việc điều trị sẽ rất phức tạp, kết quả có thể kém, để lại nhiều di chứng như: tái trật khớp, hoại tử chỏm xương đùi, loạn sản phát triển ổ cối và chỏm xương đùi gây mất cân xứng chiều dài của chi, teo cơ cứng khớp, hạn chế vận động", TS-BS. Hoàng Hải Đức nhấn mạnh.

Bệnh lý trật khớp háng bẩm sinh có thể điều trị được với tỉ lệ thành công rất cao nếu trẻ được phát hiện sớm, chẩn đoán kịp thời và có phương pháp can thiệp phù hợp với từng lứa tuổi và giai đoạn. Thời điểm vàng để điều trị trật khớp háng là từ khi trẻ còn ở trong độ tuổi sơ sinh đến 6 tháng tuổi. Vào thời điểm này, trẻ chỉ cần điều trị bằng phương pháp sử dụng nẹp Parlik để giang và gấp khớp háng khoảng 3-4 tháng với tỉ lệ thành công đạt 95%.

Với trẻ từ 6 đến 18 tháng tuổi, điều trị trật khớp háng phải kết hợp nắn chỉnh kín và bó bột cố định. Nếu nắn chỉnh kín thất bại thì cũng cần phải phẫu thuật nắn chỉnh mở.

Đặc biệt với trẻ trên 18 tháng tuổi cần phẫu thuật nắn chỉnh mở, có thể phải cắt xương chậu để tạo hình ổ cối kèm theo cắt sửa trục cổ - chỏm xương đùi.

Bác sĩ khuyến cáo, các gia đình cần chú ý quan sát để sớm phát hiện các bất thường ở khớp háng và các chi của trẻ. Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường, cần nhanh chóng đưa trẻ đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được tư vấn, hướng dẫn điều trị kịp thời, nhằm hạn chế tốn kém và đạt hiệu quả điều trị cao.