“Chìa khóa” để giải quyết úng ngập?

Úng ngập trên phố Dương Đình Nghệ, quận Cầu Giấy, Hà Nội. Ảnh: Duy Khánh

Nguyên nhân ngập úng cục bộ

Trận mưa lớn kèm dông lốc mạnh ở Hà Nội tối 22/8 khiến nhiều tuyến phố ngập sâu, nhiều cây to bị đổ gãy. Hệ thống thoát nước của Hà Nội hiện đáp ứng được năng lực tiêu thoát với lượng mưa 310 mm trong hai ngày. Trong khi đó, nhiều điểm mưa ở Hà Nội tối 22/8 lên đến trên 100 mm chỉ trong vài giờ, gây ra những điểm ngập với độ sâu dao động 10 - 40 cm như đoạn phố Nguyễn Lương Bằng thuộc quận Đống Đa; dốc Minh Khai thuộc quận Hai Bà Trưng; phố Bùi Xương Trạch ở quận Thanh Xuân; phố Nguyễn Văn Cừ ở quận Long Biên…

Cơn mưa vẫn tiếp tục kéo dài đến sáng 23/8, khiến tuyến đường gom Đại lộ Thăng Long hướng từ trung tâm thành phố đi các huyện Hoài Đức, Quốc Oai, Thạch Thất tiếp tục bị ngập sâu. Khu vực này nằm trong lưu vực sông Nhuệ, nơi hệ thống thoát nước chưa hoàn chỉnh. Đoạn đường ngập nước chỉ kéo dài khoảng hơn 100m nhưng lại ngập sâu, vị trí sâu nhất lên đến quá nửa bánh xe máy. Lý giải nguyên nhân của hiện tượng úng ngập các địa bàn khi mưa, đại diện Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội cho biết, khu vực đô thị trung tâm có nhiều vị trí trũng thấp cục bộ. Hệ thống cống cũ nhỏ xuống cấp, xa nguồn tiêu, tập trung nhiều cơ sở kinh doanh dịch vụ phát sinh nhiều rác, dầu mỡ chưa qua xử lý…

Đặc biệt, hệ thống thoát nước chưa được đầu tư xây dựng, cải tạo đồng bộ theo quy hoạch, nhất là các trạm bơm đầu mối và hồ điều hòa. Sông Nhuệ chưa được cải tạo, bị vi phạm lấn chiếm, chưa điều tiết được mực nước một cách chủ động (Trạm bơm Yên Nghĩa vận hành còn hạn chế do vướng công tác giải phóng mặt bằng kênh dẫn La Khê)… Tốc độ đô thị hóa cao, một số tuyến đường, dân cư trũng thấp cục bộ, hệ thống thoát nước lạc hậu (Đại lộ Thăng Long…).

Bên cạnh nguyên nhân do biến đổi khí hậu xuất hiện mưa lớn bất thường với lưu lượng tăng cao còn có nguyên nhân chủ quan. Đó là tốc độ bê tông hóa quá nhanh, mật độ nhà cao tầng ngày một cao, hệ thống sông hồ tự nhiên bị lấp dẫn đến thiếu diện tích để điều hòa mặt nước. Đó còn là ý thức kém của một bộ phận người dân khi thả chất thải, rác công nghiệp làm tắc nghẽn hệ thống thoát nước.

Cần sớm có lời giải để thoát khỏi ngập úng

Cảnh ngập úng ở đường gom Đại lộ Thăng Long ngày 23/8. Ảnh: Duy Khánh

Trước tình trạng úng ngập vẫn xảy ra thường xuyên, đòi hỏi cần có lời giải cho bài toán quy hoạch đô thị nhằm hạn chế và chấm dứt tình trạng “cứ mưa lớn là ngập lụt”. Nhiều chuyên gia cho rằng, phải có cách nhìn tổng thể về nguyên nhân và cần có nguồn lực rất lớn, kế hoạch lâu dài như dự báo về quy hoạch thích nghi với biến đổi khí hậu gây những trận mưa với lưu lượng nước lớn.

TS. KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc cứ mưa to kéo dài là Hà Nội bị ngập úng. Trong đó, bên cạnh nguyên nhân do biến đổi khí hậu xuất hiện mưa lớn bất thường với lưu lượng tăng cao còn có nguyên nhân chủ quan là do tốc độ “bê tông hóa”, mật độ nhà cao tầng, thiếu diện tích để điều hòa mặt nước và lấp đi một số hồ tự nhiên; cũng như ý thức kém của một số người dân thả rác vào cống, rãnh đã gây khó khăn cho việc thoát nước làm úng ngập.

Theo các chuyên gia, nguyên nhân khách quan phải kể đến là tình trạng biến đổi khí hậu rất phức tạp, đặc biệt lượng mưa thời gian gần đây đều vượt qua lượng mưa được dự báo. Trong quy hoạch thoát nước của Hà Nội, ban đầu chỉ tính đến lượng mưa 50mm/h, sau đến 70mm/h nhưng bây giờ thường xuyên có những điểm mưa cực lớn. Thứ hai là tình trạng gia tăng dân số ở Hà Nội nói chung và nội đô nói riêng vượt quá mức chúng ta dự báo rất nhiều. Thí dụ, trong quy hoạch, dự kiến đến 2020 khoảng 7,9 triệu dân thì nay đã 8,4 triệu dân.

“Mạng lưới thoát nước của Hà Nội chúng ta đã lập từ rất sớm, nhưng đến nay đã có những yếu tố mới tác động và sắp tới là sự thay đổi hệ thống giao thông của Hà Nội. Khi chúng ta khai thác, xử lý hệ thống giao thông mới này, chúng ta phải chú trọng đến hệ thống cốt nền để bảo đảm hạn chế úng ngập đường phố” - TS, KTS Đào Ngọc Nghiêm cho biết.

Theo TS, KTS Đào Ngọc Nghiêm, trước mắt phải có giải pháp giải quyết ngay các điểm úng ngập cục bộ với hệ thống bơm nước công nghệ mới công suất lớn đưa nước đến những nơi đã nghiên cứu trước. Về lâu dài phải điều chỉnh quy hoạch thoát nước, hoàn tất hệ thống các trạm bơm giữa nguồn và cuối nguồn. Trước tình trạng úng ngập vẫn xảy ra thường xuyên, UBND TP Hà Nội đã có kế hoạch và đề xuất một số giải pháp nhằm giải quyết, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong thực tế triển khai công tác thoát nước. Từ đó, khắc phục tình trạng úng ngập khi mưa to trên địa bàn thành phố, đồng thời đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước theo quy hoạch.