Tôn vinh những “người hùng” bảo tồn loài hoang dã giai đoạn 2010-2020

Với mong muốn vinh danh các tổ chức, cá nhân; nhân rộng các điển hình có nhiều thành tích cho công tác bảo tồn, đồng thời hướng đến kỷ niệm thập niên về đa dạng sinh học, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức chương trình Vinh danh các tổ chức, cá nhân; nhân rộng các điển hình tiên tiến có nhiều thành tích đóng góp cho công tác bảo tồn loài hoang dã giai đoạn 2010 – 2020.

Những mốc son trên hành trình bảo tồn

Song hành với nghiên cứu phát hiện loài, chương trình cũng ghi nhận nhiều sáng kiến, giải pháp, góp phần nâng cao hiệu quả những nỗ lực của các cấp, các ngành và cả xã hội trong công tác bảo tồn loài.

Đầu tiên phải kể đến nỗ lực sinh sản, nhân nuôi bảo tồn thành công loài gà Lôi Lam mào trắng - một loài chim đặc hữu quí hiếm của Việt Nam. Ngoài ra, việc ghép đôi sinh sản chim Cao cát bụng trắng cũng đã thành công, phục vụ công tác giáo dục môi trường và bảo tồn loài này trong tương lai.

Gấu được chăm sóc chu đáo tại các trung tâm cứu hộ

Bên cạnh giải pháp nhân nuôi bảo tồn loài nguy cấp, các sáng kiến khác tập trung vào cứu hộ loài động vật hoang dã. Trong đó, có cả các nhóm tình nguyện đã cứu hộ được cả 100 cá thể rùa biển, trong đó 94 con sống được tái thả về biển hay quy trình cứu hộ gấu, nuôi gấu trong môi trường bán hoang dã cũng như những giải pháp tăng cường sức khỏe cho gấu nuôi.

Đặc biệt, chương trình đã nhận được câu chuyện từ một người từng là thợ săn nhưng nay lại dẫn dắt nhóm tự nguyện bảo tồn voọc gáy trắng tại Tuyên Hóa, Quảng Bình. Nhóm đã góp phần ngăn cản tác động của chương trình khai thác đá, bảo vệ được môi trường sống cho voọc.

Nhờ đó, năm 2018 UBND Quảng Bình đã qui hoạch một phần khu rừng thành rừng đặc dụng để cân bằng giữa nhu cầu bảo tồn và khai thác. Tiếp nối thành công, đến nay, nhóm vẫn miệt mài tuyên truyền cho người dân về bảo tồn voọc cũng như hỗ trợ các đoàn nghiên cứu khi đến khu vực này.

Voọc gáy trắng quý hiếm tại Quảng Bình.

Trong khi đó, có đơn vị lại ghi dấu ấn với sáng kiến dùng bẫy ảnh để điều tra các loài hoang dã tại một số vùng trọng điểm hay ứng dụng các công nghệ trong việc theo dõi, tái thả động vật hoang dã. Và vẫn còn rất nhiều câu chuyện khác về những nỗ lực, sáng kiến nhằm giữ gìn những món quà tạo hóa ban tặng cho Việt Nam.

Một buổi tập huấn về công tác bảo tồn đa dạng sinh học.

Hàng nghìn loài động vật, thực vật được gọi tên

Suốt 1 thập kỷ từ 2010 - 2020, Việt Nam đã chứng kiến nhiều sự thay đổi về kinh tế, xã hội và bảo tồn đa dạng sinh học cũng không nằm ngoài ngoại lệ. Mặc dù hoạt động trong thầm lặng nhưng những nhà khoa học và các tổ chức bảo tồn đã cùng góp phần tạo nên một thập kỷ đa dạng sinh học rực rỡ với hàng loạt những nghiên cứu, phát hiện loài mới và sáng kiến, giải pháp bảo tồn hiệu quả.

Sau khi phát động, chương trình đã nhận được nhiều hồ sơ từ các cá nhân, tổ chức làm việc trong lĩnh vực bảo tồn loài. Nhiều loài động vật, thực vật được nghiên cứu, phát hiện lần đầu cho khoa học và công bố trên các tạp chí uy tín quốc tế thuộc danh mục ISI.

Bọ cạp Vietbocap quinquemilia được phát hiện năm 2018.

Trong hàng nghìn loài động vật, thực vật được phát hiện và được quốc tế công nhận, có nhiều loài côn trùng, bò sát, lưỡng cư… được xếp loại cực kỳ nguy cấp, cần được ưu tiên bảo tồn. Đặc biệt, nhiều nghiên cứu đã tìm ra các loài đặc hữu chỉ có tại Việt Nam.

Có thể kể đến một số loài như bọ cạp Euscorpiopsis cavernicola (Động Hua Mạ, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn) và Vietbocap thienduongensis (Động Thiên đường, vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, tỉnh Quảng Bình).

Ngoài ra, những loài cây quý như Mộc Hương (Aristolochia), chi Arachniodes,... cũng được nghiên cứu về mối quan hệ phát sinh loài và tiến hóa nhằm phục vụ ứng dụng thực tiễn. Thông qua các nghiên cứu, nhiều loài thực vật có giá trị trong y học, sản xuất được định danh và có phương án bảo tồn hợp lý.

Loài Arachniodes daklakensis, phát hiện năm 2018.

Ngày 28 tháng 4 vừa qua, Hội đồng xét chọn chương trình Vinh danh tổ chức, cá nhân có nhiều đóng góp cho công tác bảo tồn loài giai đoạn 2010 - 2020 đã họp đánh giá hồ sơ, tiến hành chọn ra những hồ sơ xuất sắc nhất để đề xuất vinh danh trong sự kiện sắp tới. Hội đồng xét chọn bao gồm các nhà quản lý thuộc Bộ Khoa học công nghệ, Bộ Nông nghiệp & phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường và các nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực bảo tồn loài như GS.TSKH. Đặng Huy Huỳnh - Anh hùng đa dạng sinh học của ASEAN.

Ông Võ Tuấn Nhân - Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì cuộc họp.

Trong quá trình làm việc, hội đồng xét chọn nhận thấy hầu hết các hồ sơ gửi về đều tuân thủ thể lệ, thậm chí còn vượt qua mong đợi khi được chuẩn bị công phu, cho thấy sự tâm huyết đối với chương trình. Các hồ sơ đều được đánh giá trên cơ sở tiêu chí xét chọn tại thể lệ đã ban hành. Mỗi hồ sơ đều được lấy ý kiến tất cả chuyên gia trong hội đồng, đảm bảo sự minh bạch, công bằng.

Kết quả làm việc của Hội đồng xét chọn sẽ được trình Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường cho ý kiến và quyết định. Dự kiến, Lễ vinh danh các cá nhân, tổ chức tham gia Chương trình sẽ được tổ chức vào ngày 21-5-2021 nhằm hưởng ứng ngày Đa dạng sinh học Quốc tế 22-55.

Những tổ chức, cá nhân có thành tích xuất sắc nhất sẽ được nhận bằng khen của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng hiện vật, tiền thưởng theo quy định. Hy vọng rằng, với tinh thần đam mê nghiên cứu và cống hiến hết mình cho công tác bảo tồn loài, các cá nhân, tổ chức sẽ tiếp tục tạo nên những thập kỷ huy hoàng hơn nữa cho đa dạng sinh học Việt Nam.