Kỳ 4: Ý thức cộng đồng quyết định sự thành công

Dòng chảy mới của sông Tô Lịch sau khi vận hành Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá. Ảnh Khánh Huy

Kỳ vọng từ một quyết định lớn

Trước thực trạng lòng sông ô nhiễm kéo dài nhiều thập kỷ, ngày 22/7/2025, UBND TP Hà Nội ban hành Quyết định số 3865/QĐ-UBND phê duyệt Đề án “Phục hồi chất lượng môi trường và phát triển hệ thống 4 sông nội đô: Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét”. Đây được coi là quyết định mang tính “lịch sử” cho hệ thống sông nội đô với tổng vốn khái toán 21.000 tỷ đồng, chia làm 3 giai đoạn, kéo dài đến năm 2030. Đề án nêu rõ các nhiệm vụ trọng tâm: xây dựng hệ thống thu gom và xử lý nước thải tập trung, chặn triệt để xả thải trực tiếp; nạo vét bùn, khôi phục dòng chảy tự nhiên; cải tạo cảnh quan, xây dựng công viên, đường dạo ven sông; đồng thời, lắp đặt hệ thống quan trắc để giám sát chất lượng nước. Trong giai đoạn 2025 - 2030, Hà Nội tập trung các giải pháp: kiểm soát - phòng ngừa ô nhiễm; xây dựng hệ thống sông nội đô cân bằng sinh thái; thiết kế, quy hoạch, cải tạo cảnh quan kiến trúc; tăng cường năng lực - nâng cao nhận thức cộng đồng.

Thực tế, mỗi ngày Hà Nội phát sinh khoảng 1,3 triệu m³ nước thải sinh hoạt, nhưng mới chỉ hơn 30% được xử lý, phần lớn còn lại chảy thẳng ra sông hồ. Đây là nguyên nhân trực tiếp khiến Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét rơi vào tình trạng “kênh nước thải lộ thiên”. Chính vì vậy, Đề án không chỉ là kế hoạch hạ tầng, mà còn là lời cam kết mạnh mẽ của chính quyền với hàng triệu người dân Thủ đô.

PGS.TS Bùi Thị An, nguyên Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng cho biết: “Với những bước đi khởi đầu từ sông Tô Lịch, Hà Nội đã thể hiện quyết tâm chính trị cao và hành động quyết liệt trong việc làm sạch môi trường, hướng tới Thủ đô xanh - sạch - văn minh”.

TP đã lựa chọn những giải pháp then chốt: bổ cập nước từ Hồ Tây, xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, đồng thời nạo vét, xử lý các điểm ô nhiễm kéo dài… Những bước đi này cho thấy quyết tâm và hành động cụ thể của Hà Nội trong việc trả lại sức sống cho dòng sông nội đô, vốn không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn là “mạch nguồn sống” của Thủ đô.

Dự án Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá - công trình trọng điểm với công suất 270.000m³/ngày đêm, đi kèm hệ thống cống bao dài hơn 50km dọc sông Tô Lịch, Lừ và các khu đô thị. Chính thức vận hành tháng 9/2025, công trình được kỳ vọng sẽ giải quyết triệt để nguồn xả thải trực tiếp ra sông Tô Lịch, mở ra cơ hội hồi sinh bền vững.

PGS.TS Bùi Thị An, nguyên Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng. Ảnh Mộc Miên

Không để dự án nghìn tỷ “kêu cứu” vì hành vi thiếu ý thức

Từ đề án nghìn tỷ đồng cùng các giải pháp “chìa khóa” nằm ở hệ thống xả thải cho thấy quyết tâm chính trị rất cao của Hà Nội, song thực tế chứng minh: thói quen sinh hoạt, ý thức bảo vệ môi trường mới là yếu tố quyết định. Nếu không có sự đồng hành của người dân, các dòng sông khó có thể hồi sinh bền vững.

Vừa qua, vụ xả trộm gần 50m³ chất thải xuống sông Tô Lịch rạng sáng 5/9/2025 tại khu vực bờ kè sông Tô Lịch (đoạn đối diện số 584 đường Láng) gây bức xúc trong dư luận. Kết quả điều tra của Công an TP Hà Nội cho thấy, xe bồn mang biển số 30L-573.96 thuộc Công ty TNHH Vệ sinh Môi trường Thoát nước đô thị Hà Nội, do vợ chồng Nguyễn Khắc Đạo và Chu Thị Vang thành lập từ năm 2018. Công ty này không có giấy phép xử lý chất thải, thường xuyên đổ trộm vào các cống rãnh lúc nửa đêm để tránh bị phát hiện. Riêng vụ việc ngày 5/9, sau khi hút chất thải từ một tòa nhà trên đường Nguyễn Chí Thanh, lái xe đã hai lần xả toàn bộ xuống sông Tô Lịch theo chỉ đạo của chủ DN.

Trong bối cảnh Hà Nội đang dồn lực hàng chục nghìn tỷ đồng để hồi sinh 4 dòng sông nội đô: Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét thì hành vi đổ trộm chất thải xuống lòng sông không chỉ gây ô nhiễm nghiêm trọng, phá vỡ hạ tầng dự án hàng chục nghìn tỷ đồng, mà còn đi ngược lại nỗ lực hồi sinh dòng sông của chính quyền và người dân. Đau lòng hơn, hành vi đổ trộm rác thải xuống lòng sông còn xóa nhòa niềm hy vọng của hàng vạn người dân đang mong chờ sự đổi thay.

Hành vi đổ trộm chất thải xuống lòng sông Tô Lịch bị lực lượng chức năng phát hiện và xử lý. Ảnh CATP

“Sông Tô Lịch chưa kịp trong xanh trở lại mà họ đã xả thải như thế này thì bao nhiêu tiền của, công sức làm sao đếm xuể?” - ông Nguyễn Văn Khu (Tổ trưởng Tổ dân phố số 1 (phường Cầu Giấy, Hà Nội) bày tỏ.

Từ vụ việc này, một bài học được rút ra: ý thức cộng đồng chính là “mắt xích” quyết định trong nỗ lực hồi sinh sông nội đô. Bởi lẽ, dù TP có đầu tư hàng chục nghìn tỷ đồng, có xây dựng nhà máy hiện đại hay nạo vét lòng sông, nếu vẫn còn những hành vi xả thải vô trách nhiệm thì mọi cố gắng cũng khó đạt mục tiêu.PGS.TS Bùi Thị An nhấn mạnh: “Sông ngòi nội đô không chỉ là câu chuyện môi trường, mà còn là mạch nguồn sống của Thủ đô. Muốn hồi sinh thành công, ngoài giải pháp kỹ thuật, quan trọng hơn cả là ý thức và trách nhiệm xã hội. Mỗi cá nhân, mỗi DN cần hiểu rằng hành vi của mình ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống chung”.

Không chỉ dừng ở việc xử lý nghiêm các vi phạm, các chuyên gia cho rằng Hà Nội cần đẩy mạnh truyền thông, giáo dục, đồng thời khuyến khích người dân tham gia giám sát, tố giác hành vi xả thải trái phép. Chỉ khi chính quyền và người dân cùng đồng hành, ý thức cá nhân gắn liền với lợi ích chung, những nỗ lực hồi sinh sông mới có thể đi đến đích.

(Còn nữa)

	Kỳ 1: Mạch sống lịch sử của vùng đất Kẻ Chợ
	Kỳ 2: Từ “dòng sông đen” đến diện mạo mới
	Kỳ 3: Hiện trạng “kênh nước thải lộ thiên” giữa lòng phố