Công tác thu hồi tài sản của các vụ án chưa đáp ứng được yêu cầu

Để nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản thi hành án, UBND thành phố Hà Nội vừa ban hành Quyết định số 4439/QĐ-UBND về việc ban hành Chuyên đề số 15 “Công tác thu hồi tài sản trong công tác thi hành án nói chung và trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế nói riêng”.

Công tác thu hồi tài sản vẫn còn hạn chế

Vụ “Lạm dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản, tham ô tài sản và cố ý làm trái” xảy ra tại Oceanbank với bị cáo Hà Văn Thắm.

Hà Nội là nơi phát sinh nhiều tranh chấp về kinh tế, dân sự, thương mại và là một trong những địa phương đứng đầu cả nước về số vụ án hình sự về kinh tế, tham nhũng được đưa ra truy tố, xét xử và tổ chức thi hành án rất lớn, đặc biệt là các “đại án” thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo như vụ Dương Chí Dũng và đồng phạm phạm tội “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”, “Tham ô tài sản” xảy ra tại Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines); vụ án “Cố ý làm trái quy định Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Vinashine với các bị cáo Phạm Thanh Bình, Tô Nghiệm, Trần Văn Liêm và các đồng phạm khác; vụ án “Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng, lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra Agribank Chi nhánh Nam Hà Nội với các bị cáo Phạm Thị Bích Lương, Phạm Thanh Tân và các đồng phạm khác; vụ Châu Thị Thu Nga phạm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, vụ “Lạm dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản, tham ô tài sản và cố ý làm trái” xảy ra tại Oceanbank với bị cáo Hà Văn Thắm, Hứa Thị Phấn, Nguyễn Xuân Sơn và các đồng phạm khác; vụ án “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”, “Tham ô tài sản” xảy ra tại Tập đoàn Dầu khí Việt Nam với các bị cáo Đinh La Thăng, Phùng Đình Thực, Trịnh Xuân Thanh và các bị cáo khác; vụ án “Tham ô tài sản” xảy ra tại Công ty TNHH Một thành viên Vận tải Viễn dương Vinashin với các bị cáo Giang Kim Đạt, Trần Văn Liêm, Trần Văn Khương và các bị cáo khác và gần đây nhất là vụ án “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” đối với Phan Văn Anh Vũ,...

Cục Thi hành án Dân sự (THADS) thành phố Hà Nội là đơn vị trọng điểm, có số việc và số tiền phải thi hành án hàng năm đứng thứ 2 toàn quốc, nơi tập trung nhiều vụ việc THADS lớn và phức tạp đặc biệt án kinh tế tham nhũng, án tín dụng ngân hàng... với số tiền phải thi hành rất lớn. Kết quả công tác THADS, công tác thu hồi tài sản của các cơ quan THADS trên địa bàn thành phố Hà Nội ảnh hưởng rất lớn đến kết quả chung của toàn quốc.

Tuy nhiên, công tác THADS nói chung và công tác thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế vẫn còn hạn chế chưa đáp ứng yêu cầu của Bộ ngành và của thành phố, công tác thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế cũng có những hạn chế, khó khăn nhất định.

Vướng mắc trong cơ chế, chính sách pháp luật

Về nguyên nhân, một phần do có những khó khăn, vướng mắc trong cơ chế, chính sách pháp luật. Ví dụ như pháp luật hình sự mới chỉ có quy định về việc không áp dụng hình phạt tử hình đối với người phạm tội đã khắc phục cơ bản hậu quả mà chưa quy định cụ thể chính sách giảm nhẹ hình phạt đối với các trường hợp khác khi người phạm tội tham nhũng, kinh tế tự nguyện khắc phục toàn bộ hậu quả; pháp luật tố tụng hình sự quy định cơ quan điều tra chỉ được kê biên tài sản của bị can tương ứng với tài sản đã chiếm đoạt, thất thoát hoặc gây thiệt hại, trong khi để kết luận giá trị tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát phải trải qua quá trình điều tra, giám định tư pháp lâu dài, nên dễ bị lợi dụng tẩu tán tài sản; pháp luật về THADS sự chưa có quy định cơ chế riêng trong việc thu hồi tài sản cho Nhà nước nên quá trình tổ chức thi hành án còn nhiều vướng mắc phát sinh, kéo dài.

Bên cạnh đó, cơ chế quản lý tài sản của cá nhân, tổ chức còn thiếu hiệu quả. Việc thu hồi tài sản tham nhũng, kinh tế ở nước ngoài gặp nhiều khó khăn do có sự khác biệt về chế độ chính trị, pháp luật và cơ chế phân công trách nhiệm phòng, chống tội phạm ở mỗi nước khác nhau; cơ sở pháp lý cho việc hợp tác quốc tế chưa đầy đủ…

Hơn nữa, sự khó khăn, vướng mắc còn có trong công tác phối hợp các cơ quan, đơn vị liên quan. Cùng với đó là ý thức chấp hành pháp luật của người thi hành án bởi đa phần người phạm tội kinh tế, tham nhũng có hiểu biết pháp luật, có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đối phó ngay từ khi thực hiện các hành vi phạm tội; chủ động xóa dấu vết, che giấu, tẩu tán tài sản (kể cả tẩu tán ra nước ngoài), không hợp tác với cơ quan THADS, chống đối, lợi dụng việc khiếu nại, tố cáo, cố tình trì hoãn kéo dài thời gian thi hành án. Đơn cử như những vụ với những bị cáo Vụ Hà Văn Thắm, Đinh La Thăng...

Thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án các vụ án kinh tế, tham nhũng cho thấy, đối tượng phạm tội tham nhũng, kinh tế là những người có chức vụ, quyền hạn, có trình độ học vấn, am hiểu pháp luật, nhiều mối quan hệ nên tài sản tham nhũng luôn tiềm ẩn nguy cơ cao bị tẩu tán, chuyển nhượng, đến khi phát hiện phạm tội hầu hết không có tài sản, điều kiện thi hành án.

Bên cạnh đó, công tác THADS nói chung và thu hồi tài sản nói riêng phụ thuộc rất nhiều vào các giai đoạn tố tụng trước đó, đặc biệt là việc áp dụng các biện pháp bảo đảm, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản, tạm giữ tài sản.., của người phạm tội, ngăn ngừa hành vi tẩu tán tài sản, hoặc tiếp tay tẩu tán tài sản.

Theo Cục THADS Hà Nội, để việc thu hồi tài sản tham nhũng đạt kết quả tốt, cần tăng cường sự quan tâm hơn nữa trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cơ quan, ban ngành của thành phố liên quan đến công tác thu hồi tài sản thi hành án nói chung và công tác thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về kinh tế, tham nhũng nói riêng. Tiếp tục xác định công tác thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án tham nhũng, kinh tế là nhiệm vụ chính trị quan trọng cần ưu tiên tập trung thực hiện.