Không cấp đất cho hộ gia đình từ năm 2025

Ảnh minh họa

Hỏi: Tôi được biết, Luật Đất đai năm 2024 có nhiều điểm mới, mang lại nhiều lợi ích cho người dân, doanh nghiệp. Xin quý báo cho biết về việc không cấp đất cho hộ gia đình từ năm 2025?

(Phạm Ánh Mai, trú tại quận Hoàn Kiếm, Hà Nội)

Trả lời: Về câu hỏi của quý bạn đọc, xin trả lời như sau:

Điều 4 Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025) quy định về người sử dụng đất không còn quy định đối tượng “hộ gia đình”. Cụ thể, hộ gia đình sử dụng đất theo luật mới là những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình, đang sống chung và có quyền sử dụng đất chung tại thời điểm được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển quyền sử dụng đất trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành.

Trước đây, khi xây dựng chính sách này, lý do được cơ quan soạn thảo đưa ra là vì hiện nay việc xác định các thành viên trong hộ gia đình còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, ảnh hưởng đến việc thực hiện các giao dịch về quyền sử dụng đất mà trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chỉ ghi tên của chủ hộ gia đình.

Tại giai đoạn góp ý dự thảo, nhiều chuyên gia cũng bày tỏ sự đồng tình. Chuyên gia cho rằng, hộ gia đình sử dụng đất chỉ “xuất hiện trong thời gian ngắn ở một số vùng và địa phương khi mô hình hợp tác xã sản xuất nông nghiệp không còn tồn tại. Hợp tác xã giao khoán đất cho hộ gia đình xã viên theo bình quân nhân khẩu, trên cơ sở đó công nhận quyền sử dụng đất của hộ gia đình hoặc một số địa phương có chính sách giãn dân trên cơ sở giao đất ở cho hộ gia đình theo nhân khẩu”. Vì vậy, đến nay hầu như ít có ai xác lập quyền sử dụng đất với tư cách của hộ gia đình – một chủ thể được định nghĩa khá mơ hồ, khó xác định quyền giữa các thành viên theo Luật Đất đai.

Như vậy, so với Luật Đất đai 2013, Luật mới đã bỏ trường hợp người sử dụng đất là hộ gia đình. Từ ngày 1/1/2025, hộ gia đình sẽ không còn được cấp đất, giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất hoặc nhận chuyển quyền sử dụng đất. Lý do được cơ quan soạn thảo đưa ra từ khi xây dựng dự thảo là việc xác định các thành viên trong hộ gia đình gặp nhiều vướng mắc, ảnh hưởng đến các giao dịch đất đai.

Hộ gia đình sử dụng đất trước khi Luật Đất đai 2024 có hiệu lực sẽ được coi như nhóm người có chung quyền sử dụng đất. Hộ gia đình đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển quyền sử dụng đất trước khi luật mới có hiệu lực sẽ có quyền và nghĩa vụ như với cá nhân sử dụng đất.

Theo đó, khi cơ quan Nhà nước giao đất, cho thuê đất cho hộ gia đình để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thì phải ghi cụ thể các cá nhân là thành viên vào quyết định. Hộ gia đình được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất, giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất trước ngày ngày 1/1/2025, được tiếp tục sử dụng theo thời hạn còn lại. Khi hết thời gian sử dụng đất, họ sẽ được gia hạn theo hình thức giao đất, cho thuê đất với các cá nhân là thành viên hộ gia đình.

Vậy bỏ đối tượng sử dụng đất là hộ gia đình đặt ra vấn đề là những hộ gia đình đã được giao đất, cho thuê đất trước đây thì quyền sử dụng đất của họ sẽ ra sao?

Về việc này, Luật Đất đai 2024 vẫn có quy định điều chỉnh. Cụ thể, quyền sử dụng đất của hộ gia đình trước ngày 1/1/2025 được xử lý như sau: “Hộ gia đình sử dụng đất được xác định theo quy định của pháp luật về đất đai trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì được tham gia quan hệ pháp luật về đất đai với tư cách nhóm người sử dụng đất theo quy định tại Điều 27 của Luật này”.

Hộ gia đình sử dụng đất đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, nhận chuyển quyền sử dụng đất trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì được thực hiện các quyền và nghĩa vụ như quyền và nghĩa vụ của cá nhân sử dụng đất.

Khi cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện giao đất, cho thuê đất cho hộ gia đình để thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được phê duyệt thì phải ghi cụ thể các cá nhân là thành viên hộ gia đình có quyền sử dụng đất vào quyết định giao đất, cho thuê đất.

Hộ gia đình được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất, giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất trước ngày 1/1/2025 thì hộ gia đình đó được tiếp tục sử dụng đất trong thời hạn sử dụng đất còn lại. Khi hết thời hạn sử dụng đất thì được gia hạn theo hình thức giao đất, cho thuê đất cho các cá nhân là thành viên hộ gia đình đó theo quy định.