Hà Nội mong muốn các chuyên gia tiếp tục tư vấn để lựa chọn lĩnh vực phù hợp với tiềm năng

Đứng trước bài toán phát triển công nghiệp văn hóa với 12 lĩnh vực, Hà Nội không thể cùng lúc tập trung cho tất cả các lĩnh vực mà chia thành nhiều giai đoạn: 2021-2025; 2025- 2030, 2030-2045.

Vì thế, Hà Nội mong muốn sẽ tiếp tục nhận được tư vấn từ các chuyên gia về việc lựa chọn lĩnh vực phù hợp với tiềm năng và có thể phát triển ngay được.

Những khó khăn cơ bản của Hà Nội được nhìn thấy là hầu như chưa có đội ngũ làm phim; hiếm nhà đầu tư; hệ thống rạp chiếu chưa thu hút người xem vì cơ sở vật chất chưa đảm bảo, nguồn phim thiếu và chưa hấp dẫn…

TS. Lê Thị Minh Lý, Ủy viên Hội đồng Di sản văn hoá Quốc gia, Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hoá Việt Nam: Hà Nội là vùng tài nguyên di sản giàu có nhất, đa dạng nhất của quốc gia. Biết bao nhiêu đề tài lịch sử, văn hoá, nghệ thuật ẩn chứa trong kho di sản đồ sộ này đang chờ đợi các ngành công nghiệp văn hóa khai thác để tỏa sáng.

Bên cạnh những điểm mạnh, một số điểm yếu khiến cho công nghiệp văn hóa của Thủ đô chưa tạo thành của cải: Các sản phẩm văn hoá chưa đa dạng, chưa bản sắc, độc đáo; chưa nhận diện được giá trị văn hoá từ di sản một cách sâu sắc, chưa xây dựng được cơ sở dữ liệu, thông tin chuyên ngành cho công nghiệp văn hoá; thiếu kỹ năng chuyên môn và quản lý trong lĩnh vực công nghiệp văn hoá; cơ chế đầu tư cho công nghiệp văn hoá còn chưa hợp lý; thiếu liên kết chuyên ngành; thiếu tư vấn thiết kế và nhà sáng tạo ở trình độ cao, đẳng cấp quốc tế…

Hà Nội giống Paris ở chỗ không chỉ có thế mạnh ở nội đô, mà còn có khu vực ngoại ô giàu tiềm năng, có nhiều di sản văn hóa truyền thống hấp dẫn

Ông Lê Quang Bình – Chủ tịch Nhóm làm việc vì sự tham gia của người dân (PPWG): Xu hướng chuyển đổi cơ sở công nghiệp cũ thành không gian văn hóa sáng tạo thành công trên thế giới có khá nhiều như: Khu văn hóa nghệ thuật 798 Art Zone (Bắc Kinh), Công viên văn hóa đa năng Zeche Zollverein ở Đức, Trung tâm Nghệ thuật sáng tạo lưu trú nghệ sĩ Treasure Hill ở Đài Loan…

Tính tới hết năm 2019, Hà Nội có tới 92 nhà máy thuộc diện phải di dời khỏi nội thành. Nhóm khảo sát kỹ 10 nhà máy, trong đó có những cái tên “đình đám” như Bia Hà Nội, Xe lửa Gia Lâm, Thuốc lá Thăng Long, Cao su Sao vàng...

Tuy nhiên, hầu hết các nhà máy cũ nếu di dời thì đều được chuyển đổi thành các khu đô thị mới mật độ cao, các chung cư thương mại cao tầng. Điển hình như Royal City, khu chung cư hạng sang mọc trên đất của Nhà máy Cơ khí Hà Nội “lừng danh” một thủa; khu “siêu” đô thị Times City nằm trong khuôn viên Nhà máy Dệt 8-3 cũ; Nhà máy cơ khí 120 ở 609 Trương Định, Hoàng Mai đã thành Nam Đô Complex…

Qua số liệu điều tra vào tháng 2-3 năm 2020 của nhóm PPWG và Vì một Hà Nội đáng sống về thực trạng di dời các nhà máy tại hai quận Hai Bà Trưng và Thanh Xuân, có 21/39 tổng số nhà máy đã di dời và chuyển đổi mục đích sử dụng; 19/21 nhà máy sau khi di dời chuyển thành tổ hợp chung cư thương mại; mỗi quận chỉ có duy nhất một cơ sở được chuyển sang mục đích phi thương mại là trường học và hạ tầng giao thông.

Tỷ trọng về diện tích chuyển đổi thành chung cư thương mại ở quận Thanh Xuân lên đến 84%. Như vậy, mặc dù đã có chủ trương, chính sách đúng đắn nhưng thực tế triển khai di dời, chuyển đổi các nhà máy đã không thực sự ưu tiên phát triển không gian công cộng cho Hà Nội.

Chúng ta còn bỏ phí rất nhiều cơ hội quảng bá hình ảnh trong và ngoài nước khi các kế hoạch thiếu thời gian chuẩn bị, thiếu những không gian văn hóa tiêu biểu để mang lại cảm hứng cho ngành công nghiệp và cộng đồng

Một số vấn đề cấp bách cần giải quyết để Hà Nội là thành phố đáng sống và có sức cạnh tranh là: Ô nhiễm môi trường không khí trầm trọng, thiếu các không gian cây xanh, mặt nước, không gian công cộng, không gian vui chơi giải trí; gần như không có không gian cho các hoạt động sáng tạo, khởi nghiệp về văn hoá nghệ thuật, nơi nghệ sĩ tiếp cận xã hội và ngược lại.

Chính vì thế, các nhà máy cũ là cơ hội để chuyển đổi thành không gian văn hóa, sáng tạo, thế nhưng, thực tế thì đây đều là những “mảnh đất vàng”. Hà Nội hoàn toàn có thể biến cơ hội thành hiện thực nếu chịu nhường “vàng” đó cho văn hóa thay vì lựa chọn các tòa cao ốc. Về lâu dài, rõ ràng những không gian văn hóa sáng tạo có thể mang đến nguồn của cải vật chất dồi dào cho Hà Nội, thay vì chất lên những không gian sống gánh nặng của sự quá tải.

Ông Michael Croft - Trưởng Đại diện Văn phòng UNESCO tại Hà Nội: Cơ quan chúng tôi đang phối hợp với các đối tác khác và UBND TP Hà Nội phát triển dự án Huy động nguồn lực văn hóa và sự tham gia của thanh niên cho Thủ đô sáng tạo Hà Nội với khẩu hiệu “Rethink Hà Nội” (tạm dịch: Nghĩ khác Hà Nội).

Sáng kiến giúp Hà Nội khai thác tài nguyên hiện có, xây dựng sức mạnh tổng hợp trong số rất nhiều dự án để hỗ trợ những nỗ lực của Hà Nội thực hiện cam kết của mình là một Thành phố Sáng tạo. Dự án này gồm 3 hợp phần, trong đó hợp phần 1 hướng tới việc tạo ra và thúc đẩy các nền tảng để kết nối các sáng kiến văn hóa đang diễn ra của thanh niên. Hợp phần 2 sẽ hỗ trợ tích hợp các công nghệ kỹ thuật số vào lĩnh vực công nghiệp sáng tạo và thúc đẩy tiềm năng kinh doanh của các nhà thiết kế trẻ.

Và hợp phần 3 sẽ giúp các thành phố kết nối với những đối tác trong và ngoài nước để tổng hợp sức mạnh nguồn lực giữa những chương trình hiện tại và tương lai liên quan đến các ngành công nghiệp văn hóa, củng cố khả năng thu hút các nguồn lực để đưa Hà Nội tiến lên phía trước.

Sáng kiến này sẽ giúp thúc đẩy tầm nhìn chiến lược mới cho Thủ đô Sáng tạo - một thành phố trao quyền cho công dân của mình, xây dựng một nền kinh tế cân bằng, đa dạng và đổi mới, và hướng tới một cách tiếp cận bền vững hơn, lấy con người làm trung tâm cho sự phát triển. Nguồn nhân lực trẻ chính là tài nguyên chủ chốt nhất, nòng cốt nhất trong xây dựng công nghiệp văn hoá cũng như thúc đẩy sự đổi mới của xã hội.

Ông Emanuel Cerise - Trưởng đại diện chương trình hợp tác giữa vùng Ile-de-France (Pháp) và TP Hà Nội: Hà Nội nên phát triển công nghiệp văn hóa với mô hình mà Paris từng thành công. Hà Nội giống Paris ở chỗ không chỉ có thế mạnh ở nội đô, mà còn có khu vực ngoại ô giàu tiềm năng, có nhiều di sản văn hóa truyền thống hấp dẫn.

Hà Nội nên thúc đẩy khách du lịch không chỉ tập trung tới nội đô mà cần mở rộng ra xung quanh, tạo thành vùng thủ đô như khu vực sông Hồng. Con sông này là dòng chảy văn hóa, kết nối công nghiệp văn hóa với các ngành công nghiệp khác. Phố đi bộ Hoàn Kiếm là sáng kiến quan trọng của Hà Nội, cần phát triển nhiều tuyến phố tương tự.

Đại sứ Italia tại Việt Nam Antonion Alessandro: Hà Nội không giống bất kỳ thành phố nào khác ở Đông Nam Á, sở hữu nền tảng văn hóa lâu đời và có danh tiếng trên thế giới. Hà Nội muốn phát triển thì cần tổ chức nhiều sự kiện lớn ở tầm quốc tế hơn nữa. Italia với thế mạnh bảo tồn di sản văn hóa sẵn sàng hợp tác, hỗ trợ Hà Nội trong chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa.

Các nhà máy cũ là cơ hội để chuyển đổi thành không gian văn hóa, sáng tạo, thế nhưng, thực tế đây đều là những “mảnh đất vàng”. Hà Nội hoàn toàn có thể biến cơ hội thành hiện thực nếu chịu nhường “vàng” cho văn hóa thay vì các tòa cao ốc.

Về lâu dài, những không gian văn hóa sáng tạo có thể mang đến nguồn của cải vật chất dồi dào cho Hà Nội, thay vì chất lên những không gian sống gánh nặng của sự quá tải.

Các nghệ sĩ nước ngoài tham dự LHP quốc tế Hà Nội năm 2018

Ông Lê Quốc Vinh - Chủ tịch Le Group of Companies, Chủ tịch CLB Doanh nhân Sáng tạo (VCE Club): Tôi đã thực hiện một khảo sát trên Facebook với 471 người trả lời, thì có đến 67,9% chưa hề biết rằng Hà Nội đã được UNESCO công nhận là thành phố sáng tạo, trong đó 14,6% trả lời chưa biết “thành phố sáng tạo” là cái gì. Đã hai năm Hà Nội được UNESCO công nhận là “thành phố sáng tạo”, nhưng danh hiệu đó mới chỉ được những người trong hệ thống chính quyền và các cơ quan tham gia vào tiến trình vận động quan tâm. Không hiếm người đặt câu hỏi vì sao Hà Nội được chọn.

Ngay cả “công nghiệp sáng tạo”, “công nghiệp văn hóa” là gì cũng rất nhiều người chưa hiểu đúng. Câu chuyện ở đây không phải là truyền thông mà là xây dựng thương hiệu thành phố sáng tạo cho Hà Nội như thế nào, làm thế nào để công chúng, bạn bè quốc tế công nhận chúng ta có một thành phố sáng tạo. Mong muốn khai thác thế mạnh của các ngành công nghiệp văn hóa thì đã rõ, nhưng làm thế nào để đưa những lĩnh vực này trở thành mảnh đất “hái ra tiền” lại là vấn đề lớn mang nhiều thách thức.

Xây dựng thương hiệu thành phố sáng tạo cho Hà Nội phải bắt đầu từ tìm một bản sắc riêng biệt cho thành phố này, chứ không phải chỉ là thiết kế một biểu tượng (logo) để làm truyền thông. Nhìn nhận việc Hà Nội được “định vị” là một thành phố thiết kế sáng tạo là chưa đủ, định vị thương hiệu phải hội đủ ba yếu tố: Sự khác biệt, tính phù hợp và triết lý riêng của thương hiệu.

Nhạc sĩ Quốc Trung: Chúng ta thường nhắc tới công nghiệp văn hóa và công nghiệp sáng tạo, nhưng dường như với các thành phần tham gia nền công nghiệp này thì khái niệm, định hướng về nó còn rất mơ hồ. Việc đánh giá thiếu khách quan sẽ dẫn tới việc định hình, định nghĩa về công nghiệp văn hóa sai lệch, xây dựng kế hoạch thiếu tầm nhìn.

Từ kinh nghiệm thực tế khi thực hiện các dự án như Lễ hội Âm nhạc Quốc tế Gió mùa và Hoà nhạc Cổ điển Hà Nội Vietnam Airlines (Vietnam Airlines Classic – Hanoi Concert) với sự tham gia của Dàn nhạc giao hưởng London, một trong những dàn nhạc giao hưởng danh giá nhất thế giới, chúng ta còn bỏ phí rất nhiều cơ hội quảng bá hình ảnh trong và ngoài nước khi các kế hoạch thiếu thời gian chuẩn bị, thiếu những không gian văn hóa tiêu biểu để mang lại cảm hứng cho ngành công nghiệp và cộng đồng.

TS Ngô Phương Lan - Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển Điện ảnh Việt Nam: Hà Nội và TP.HCM là một trong hai trung tâm điện ảnh lớn của cả nước. Tuy nhiên, về tốc độ phát triển, TP.HCM đã vượt lên bỏ xa Hà Nội cả về sản xuất lẫn phát hành, phổ biến phim và thị trường điện ảnh, với doanh thu chiếu phim chiếm trên 60% cả nước. Những khó khăn cơ bản của Hà Nội được nhìn thấy là hầu như chưa có đội ngũ làm phim; hiếm nhà đầu tư; hệ thống rạp chiếu chưa thu hút người xem vì cơ sở vật chất chưa đảm bảo, nguồn phim thiếu và chưa hấp dẫn…

Hiện nay có thể thấy không khí sáng tạo điện ảnh ở Hà Nội khá nguội lạnh. Chính vì không có nhà đầu tư, đội ngũ ít ỏi, rất ít dự án làm phim được khởi động nên không thể “làm nóng” không khí làm phim ở Hà Nội. Điều này khá nghiêm trọng, vì không thể phát triển công nghiệp điện ảnh nếu không sản xuất phim.

PGS. TS Chu Cẩm Thơ - Phó Trưởng ban Nghiên cứu đánh giá giáo dục - Viện Khoa học giáo dục Việt Nam: con người là chủ nhân của sáng tạo, là động lực để sáng tạo hình thành, phát triển và cũng con người là đối tượng duy trì sáng tạo. Vì thế, với mong muốn sáng tạo bền vững, chúng ta cần có công dân sáng tạo, làm chủ và nâng tầm sáng tạo bắt đầu từ các trẻ em được giáo dục sáng tạo.

Ngoài ra, Hà Nội cần ban hành chương trình giáo dục địa phương hướng tới giáo dục phát triển tư duy sáng tạo, tư duy thiết kế...