Các dự án BOT giao thông đang xảy ra rối loạn kiểm soát thu phí

Đây là phát biểu của đại biểu Nguyễn Phi Thường (Hà Nội) tại phiên thảo luận tổ về tình hình kinh tế xã hội sáng 24-10. Qua thực tế tham gia giám sát BOT, đại biểu này cho biết việc triển khai thực hiện các dự án BOT hiện đang có 7 vấn đề.

Đó là khung pháp lý chưa hoàn chỉnh, chưa bao quát được toàn bộ quá trình hợp tác đầu tư công - tư nói chung, BOT nói riêng. Có nhiều luật liên quan đến BOT, nhưng không có văn bản nào điều chỉnh toàn diện, chưa kể có sự chồng chéo, đá lẫn nhau.

Bên cạnh đó, đại biểu này cho rằng, có tình trạng bỏ lỏng, khuyết thiếu trong khâu thẩm định dự án hợp tác công tư nói chung và dự án công tư BOT nói riêng. Dự án đầu tư đưa ra tốt hay xấu, nên làm hay không rất khó. Nhưng lâu nay dự án phát sinh thuộc ngành nào thì ngành đó đứng ra thẩm định đầu tư, dự án giao thông thuộc Bộ GTVT thẩm định, tài chính thuộc Bộ Tài chính, đất đai thuộc Bộ Tài nguyên và môi trường….

“Chính sự dàn hàng ngang quyết định, dàn hàng ngang thẩm định, yếu đều cả làng đã làm hỏng đầu ra các dự án hợp tác công tư và BOT”, ông Thường nói.

Đại biểu Nguyễn Phi Thường cũng cho rằng, nguyên tắc cơ bản của dự án hợp tác công tư nói chung và BOT nói riêng là công trình mới tồn tại bên cạnh công trình cũ đã có để người sử dụng luôn có hai lựa chọn: miễn phí khi sử dụng cái cũ và trả phí khi sử dụng cái mới.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Phi Thường cho rằng các dự án BOT đang có 7 vấn đề bất cập

Dùng cái cũ ít tiện ích hơn nên miễn phí, còn cái mới thuận tiện hơn nên phải trả phí. Sự công bằng là cốt lõi để tạo sự đồng thuận của cộng đồng. Nhưng đáng tiếc, đang có sự vi phạm, đa số các dự án BOT không phải xây dựng cái mới mà nâng cấp, cải tạo, rồi nhiều dự án được lập trên các tuyến đường huyết mạch, buộc người dân phải trả tiền.

Bên cạnh đó, chưa có cơ chế chia sẻ gánh vác rủi ro một cách bình đẳng và công bằng giữa các chủ đầu tư Nhà nước và tư nhân tham gia hợp tác như rủi ro tài chính. Nhiều dự án BOT được quyền vay vốn ngân hàng do nhà nước bảo lãnh để đầu tư với lãi suất ưu đãi, thực chất vẫn là đầu tư nhà nước, nhưng có lợi thì chủ đầu tư được hưởng, còn thua lỗ thì nhà nước chịu như BOT Phú Mỹ…

Theo ông Thường, các dự án BOT giao thông đang xảy ra rối loạn kiểm soát thu phí. Trạm thu phí, thời gian thu phí và mức phí đang làm bức xúc dư luận. Trạm thu phí ở khoảng cách dày đặc, thấp hơn quy định tối thiểu ở hai trạm.

Báo cáo của Bộ Giao thông vận tải cho biết hệ thống thu phí dọc quốc lộ có tới 32/88 trạm thu phí, chiếm 36% không đảm bảo khoảng cách tối thiểu. Đoạn đường chỉ 150km từ Thái Bình đến Hà Nội có bốn lần trả phí, trạm Đắk Nông – bến xe Miền Đông khoảng 330km có 8 trạm thu phí…

Từ những bất cập về thời gian thu phí, mức phí, khoảng cách đặt trạm thu phí, đại biểu này cho rằng “có những kịch bản thiệt hại không tưởng xảy ra cho người dân” vì phải trả phí BOT. Tuy nhiên, ông Thường cũng nhìn nhận, giai đoạn 2013-2015, giao thông đường bộ phát triển phần nhiều nhờ các dự án BOT, nhưng trong giai đoạn 2016-2020, cần phải khắc phục những bất cập trên để các dự án này thật sự phát huy hiệu quả.

Còn theo đại biểu Trần Quốc Vượng, Chủ nhiệm Uỷ ban Kiểm tra Trung ương thì chủ trương thực hiện các dự BOT giao thông là rất đúng bởi muốn đầu tư, xây dựng cơ sở hạ tầng hiện đại không thể chỉ trông vào ngân sách, mà phải huy động nguồn lực xã hội.

Điều quan trọng, theo ông Trần Quốc Vượng là “phải ngăn chặn được tình trạng lợi dụng BOT để làm không đúng mà lâu nay chúng ta vẫn gọi là “tay không bắt giặc”. “Anh phải làm BOT bằng nguồn vốn thực sự của anh. Phải làm sao cho minh bạch, lành mạnh” ông Trần Quốc Vượng nói.

Một trong các mục tiêu được Chính phủ đề ra trong phát triển kinh tế xã hội năm 2018 là tập trung chấn chỉnh những bất cập, sai phạm trong các dự án đối tác công tư, nhất là các dự án BOT, BT. Đồng thời, tiếp tục khuyến khích mạnh mẽ đầu tư ngoài nhà nước phát triển hạ tầng, bảo đảm tuân thủ pháp luật, công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư và người dân.