Các dấu hiệu cảnh báo viêm màng não ở trẻ em

Sốt, nôn, đau đầu là ba biểu hiện thường gặp ở trẻ bị viêm màng não (ảnh minh hoạ)

Nguyên nhân khiến trẻ viêm màng não

ThS. BS. Nguyễn Hữu Hiếu, Trung tâm Nhi khoa-BV Bạch Mai cho biết, viêm màng não là phản ứng viêm của màng não và khoang dưới nhện, biểu hiện bằng tăng bất thường số lượng bạch cầu trong dịch não tủy. Hầu hết các trường hợp viêm màng não là do nhiễm virus, những bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn và nấm cũng có thể dẫn đến viêm màng não. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra nhiễm trùng, viêm màng não có thể điều trị khỏi trong một vài tuần hoặc có thể là một trường hợp khẩn cấp đe dọa tính mạng.

Theo BS. Hiếu, nguyên nhân và các chủng gây viêm màng não thường gặp ở trẻ em gồm: Viêm màng não do HIB (Haemophilus influenzae týp B): Bệnh xảy ra chủ yếu ở trẻ không được chủng ngừa. Đây cũng là nguyên nhân chính gây ra bệnh viêm màng não mủ ở trẻ trong khoảng từ 1 - 3 tuổi.

Bệnh viêm màng não trẻ em do HIB chủ yếu lây truyền từ người sang người qua đường hô hấp (hắt hơi, ho và nước bọt). Khi mắc bệnh, thời gian ủ bệnh thường dưới 10 ngày. Bệnh có tỷ lệ tử vong khá cao và thường xảy ra trong những ngày đầu tiên.

Viêm màng não do não mô cầu (Neisseria meningitides): Xuất hiện nhiều nhất vào mùa Đông và mùa Xuân, có thể lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc với bộ phận, vật dụng nhiễm vi khuẩn của người bệnh. Viêm màng não mô cầu có thể gây ra nhiều bệnh khác nhau (phối hợp hoặc riêng rẽ) tại nhiều cơ quan trong cơ thể người như hệ thần kinh, mắt, đường hô hấp, màng tim, máu, khớp, đường tiết niệu và sinh dục. Tuy nhiên, hai bệnh thường gặp và quan trọng hơn là viêm màng não mủ và nhiễm trùng huyết. Trong đó, nhiễm trùng huyết tối cấp là nguyên nhân gây tử vong nhanh chóng, mặc dù bệnh đã được điều trị tích cực.

Viêm màng não do phế cầu: Có nguy cơ cao ở trẻ bị viêm xoang, viêm tai giữa, vết thương sọ não,... Biểu hiện mà chúng ta có thể thấy rõ nhất là sốt cao từ 39 - 40oC, liên tục kèm theo nhức đầu, đau mỏi cơ khớp,... Trường hợp nhiễm khuẩn huyết thì sốt cao dao động, trụy tim mạch, tụt huyết áp, nước tiểu ít, sốc,...

Viêm màng não do nhiễm virus: Bệnh rất khó phát hiện và thường bị nhầm lẫn với bệnh cảm cúm thông thường. Bệnh thường diễn biến nhẹ, có thể hồi phục nhanh chóng và điều trị đơn giản. Viêm màng não do virus đường ruột từ đường tiêu hóa tấn công lên não gây ra viêm não màng não, trong đó virus nguy hiểm nhất là Enterovirus 71 gặp ở trẻ mắc tay chân miệng.

phòng tránh viêm màng não ở trẻ em hiệu quả là cho trẻ tiêm phòng vắc-xin đầy đủ (ảnh minh hoạ)

Biến chứng có thể gặp phải

Lứa tuổi hay bị viêm màng não thường dưới 3 tuổi, đặc biệt trẻ sơ sinh. Trẻ nam gặp nhiều hơn nữ. Đối tượng dễ bị viêm màng não là trẻ đẻ non, suy giảm miễn dịch, cắt lách, suy dinh dưỡng…; trẻ nhiễm khuẩn cấp hoặc mãn tính, nhiễm khuẩn hô hấp, tai mũi họng…; trẻ dị tật, chấn thương màng não (thoát vị màng não tủy, dẫn lưu não thất, chấn thương sọ não, thủ thuật chọc dò tủy sống) và trẻ sống trong môi trường sống đông đúc, vệ sinh kém.

Viêm màng não ở trẻ em nếu không được phát hiện, điều trị sớm có thể gây nên các biến chứng như: Sốc nhiễm khuẩn; tăng áp lực nội sọ; hôn mê sâu, rối loạn hô hấp, tuần hoàn; liệt (có thể di chứng vĩnh viễn); Tràn dịch dưới màng cứng, áp xe não; tắc mạch não, dày dính màng não…

Về lâu dài có thể để lại các di chứng cho trẻ như điếc (10%-15%); não úng thủy (vòng đầu to, khớp sọ giãn); chậm phát triển vận động, trí tuệ, tăng trương lực cơ, rối loạn ngoại tháp; động kinh.

Để phòng tránh những biến chứng đáng tiếc do viêm màng não, BS. Hiếu đưa ra một số biểu hiện lâm sàng để nhận biết sớm bệnh. Theo đó, bệnh viêm màng não ở trẻ em rất đa dạng và thay đổi tùy theo lứa tuổi, thời gian trước khi nhập viện và phản ứng của từng trẻ đối với tình trạng nhiễm trùng.

Sốt, nôn, đau đầu là ba biểu hiện thường gặp ở trẻ bị viêm màng não. Trẻ có thể sốt cao, trẻ sơ sinh có thể sốt nhẹ hoặc vừa, hạ thân nhiệt trong những trường hợp nặng. Nôn tất cả mọi thứ, trẻ lớn có thể nôn vọt, nhiều lần và không liên quan đến bữa ăn, trẻ sơ sinh và nhũ nhi có thể bú kém hoặc bỏ bú, ọc sữa, bụng chướng. Trẻ lớn biểu hiện đau đầu theo cơn hoặc liên tục, không đáp ứng với các thuốc giảm đau thông thường.

Ngoài ra: biếng ăn, bú kém, rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy hoặc táo bón), ho, chảy nước mũi... là những biểu hiện ban đầu của viêm màng não trẻ em. Những dấu hiệu này rất dễ nhầm lẫn với các bệnh liên quan đến viêm nhiễm đường hô hấp thông thường hay sốt do virus, ... Do đó, cần liên tục theo dõi nhiệt độ cơ thể của trẻ kèm các triệu chứng kèm theo.

BS. Hiếu cho rằng, phòng tránh viêm màng não ở trẻ em hiệu quả là cho trẻ tiêm phòng vắc-xin đầy đủ. Chú ý mỗi vắc-xin chỉ có tác dụng phòng ngừa 1 loại bệnh lý não màng não. Hiện nay ở Việt Nam đã có vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản, vắc-xin 6 trong 1 phòng HIB, vắc-xin phòng não mô cầu, phế cầu.

Đồng thời chú ý vệ sinh, ăn uống sạch sẽ, rửa tay cho trẻ trước khi ăn; Vệ sinh nhà cửa, môi trường sống của trẻ sạch sẽ, thoáng mát; Cho trẻ ngủ trong màn, tránh để muỗi đốt.

	Tiêm mũi 1 cho trẻ từ 5 - dưới 12 tuổi bằng Moderna, Pfizer thì mũi 2 là vắc-xin cùng loại
	Nhóm trẻ tiêm vắc-xin Covid-19 mắc hội chứng MIS-C thấp hơn 15 lần
	Hà Nội: Gia tăng bất thường bệnh nhân mắc cúm A phải nhập viện