Anh hùng lực lượng vũ trang Chu Cẩm Phong: Một phóng viên chiến trường quả cảm

Người học trò ưu tú

Chu Cẩm Phong tên thật là Trần Tiến, SN 1941, tại TP Hội An, tỉnh Quảng Nam. Sau khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc thắng lợi, miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, anh theo cha tập kết ra Bắc, học tại Trường học sinh miền Nam và tốt nghiệp Đại học Văn khoa thuộc Đại học Tổng hợp Hà Nội, được kết nạp vào Đảng từ khi đang học năm thứ ba (1963). Trong quá trình học tập, Trần Tiến đã chứng tỏ tư chất thông minh cùng tài năng trong lĩnh vực văn chương, nghệ thuật của mình. Các thầy giáo đứng lớp của cậu học trò này đều nhớ mãi ánh mắt chăm chú cùng giọng nói ấm trầm của Tiến. Có lần Trường học sinh miền Nam mời một thầy giáo từ Bắc Kinh (đang dạy Ngữ văn ở Trường trung học Hoa kiều Hải Phòng) đến trình bày về nhà thơ Đỗ Phủ. Sau buổi nói chuyện, Tiến đứng lên hỏi một số câu về thơ Đường và Văn học cổ Trung Quốc. Lúc ấy nhiều người mới biết Tiến chăm học Trung văn là để hỗ trợ cho việc nghiên cứu Văn học Trung Quốc sau này. Năm học 1957 - 1958 lần đầu tiên khối Trường phổ thông học sinh miền Nam có các lớp 8 tại Trường cấp III, số 24 Hải Phòng. Tại đây, Trần Tiến là "đầu tàu" tổ chức sinh hoạt, học tập đi vào nền nếp. Tiến có uy tín trong lớp, biết cách đấu tranh với những việc làm chưa đúng của một số bạn yếu kém mà vẫn giữ được hòa khí. Đặc điểm nổi bật của Tiến là nói thẳng và đã nói là làm, gương mẫu trong học tập, trong việc chấp hành nội quy của trường. Suốt 3 năm học phổ thông, Tiến đều làm lớp trưởng và luôn được khen về thành tích học tập cũng như hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ lớp trưởng.

Chu Cẩm Phong cùng bạn học (anh đứng hàng sau, thứ 2 từ phải sang). Ảnh: TL

Năm 1964, sau khi tốt nghiệp đại học loại xuất sắc, Chu Cẩm Phong được chọn cử đi nghiên cứu sinh ở nước ngoài, nhưng anh đã xin được ra chiến trường. Về với quê hương, anh làm PV Thông tấn xã Việt Nam tại khu V, sau đó chuyển sang công tác tại Tạp chí Văn nghệ Giải phóng Trung Trung Bộ, làm Bí thư chi bộ Tiểu ban Văn nghệ Ban Tuyên huấn khu V. Sống ở chiến trường khu V chưa đầy 7 năm, trong khoảng thời gian đó, đời văn của Chu Cẩm Phong chỉ khoảng 3,5 năm. 3,5 năm thật ngắn ngủi nhưng anh đã đốt cháy mình với những trang văn, với công việc người chiến sĩ trong mỗi khoảnh khắc sống. Anh thường dậy lúc 5h30 sáng và làm việc đến 1h30 sáng hôm sau, chỉ ngủ khoảng 3,5 tiếng mỗi ngày. Anh cho ra đời các tác phẩm: “Vườn cây ăn quả nhà mẹ Thám, Gió lộng từ Cửa Đại, Mặt biển - mặt trận, Rét tháng Giêng, Con chị Hiền...”. Trong thời gian này, nhiều lần anh xung phong làm PV mặt trận tại các điểm nóng của chiến trường Quảng Nam để được sống và viết ngay giữa nơi bom đạn. Đúng vào ngày Quốc tế lao động, 1-5-1971, tại thôn Vinh Cường, xã Xuyên Phú (nay là xã Duy Tân, Duy Xuyên), hầm trú ẩn bị lộ, Chu Cẩm Phong và 3 chiến sĩ khác đã anh dũng hy sinh trong trận đối mặt với một tiểu đoàn Mỹ- ngụy.

Anh hùng lực lượng vũ trang Chu Cẩm Phong. Ảnh: TL

Chu Cẩm Phong - "Nhật ký chiến trường"

Cái ngày 1-5-1971 ấy đã cướp đi một Nhà văn, Nhà báo cách mạng Việt Nam, anh đã sống, chiến đấu và hy sinh anh dũng. Cuốn nhật ký của anh đã dừng lại ở ngày 27-4-1971. Và nó đã rơi vào tay những người lính "phía bên kia", số phận của cuốn nhật ký là cả một câu chuyện dài. Cuốn nhật ký cuối cùng Chu Cẩm Phong đem theo bên mình đã được một sĩ quan quân đội Sài Gòn gìn giữ cẩn thận và sau ngày giải phóng Đà Nẵng, nó được trao lại cho các bạn văn của anh. Năm 2000, "Nhật ký chiến trường" của Chu Cẩm Phong được Hội Nhà Văn Việt Nam trao tặng thưởng. Ngay từ bút ký đầu tay "Chuyện làng trụi" viết năm 1967 đến "Rét tháng Giêng", "Gió lộng từ Cửa Đại", "Mặt biển - mặt trận",... tác phẩm nào cũng đáng để cho các thế hệ người Việt Nam hôm nay đọc và suy ngẫm. Ở đó, mỗi tác phẩm đều cho thấy rất rõ sự chân thành, khát khao cháy bỏng được sống, chiến đấu cho độc lập tự do của Tổ quốc.

Cuốn “ Nhật ký chiến trường” của Chu Cẩm Phong. Ảnh: TL

Đằng sau gần 780 trang nhật ký là một Chu Cẩm Phong kiên định, vững vàng về lập tường tư tưởng. Anh rất tự hào về con đường mình đã chọn: "... Mình đã tự đặt ra phương châm sống của mình là dũng cảm, say sưa, và quên mình như những chiến sỹ cộng sản chân chính đi trước...Sắp đến mình sẽ đi công tác, mình nhận đi lại Quảng Đà, một nơi ác liệt nhất. Mình có thể hy sinh trong mùa xuân lịch sử này lắm. Mình nghĩ đến điều này một cách nghiêm túc. Nếu mình ngã xuống như Phương Thảo, Văn Cận, Xuân Quý, thì ba mình nhất là mẹ mình đau khổ đến chừng nào,... Dẫu ngã xuống một giờ, nửa giờ trước khi ta giành thắng lợi hoàn toàn, cũng hạnh phúc lắm thay..." (Nhật ký ghi ngày 8-1-1970). Những trang nhật ký cuối cùng Chu Cẩm Phong ghi ngày 26 và 27-4-1971 cho chúng ta thấy rất rõ cuộc chiến đấu có lúc thật sự cam go: "...Ngày hôm nay có một lúc căng, địch ra Phú Thọ đốt phá, xâm chiếm dữ. Khói mù mịt cả bầu trời. Mình ra công sự nhưng vẫn ngồi trên viết được... Mới sáng ra chúng đã bắn ngót trăm trái pháo sang Đại Lộc, sau đó đổ 10 tàu HU1A. Khổ cho mấy chị chạy sang bên đó... 10 giờ, hai chiếc phản lực đến ném bom và bắn đạn 20 ly. Sau đó quân bộ kéo sang...".

Anh đã ngã xuống sau đó 4 ngày trong một trận chiến đấu chống càn. Sự hy sinh anh dũng thuộc về những người đã ngã xuống bên chiến hào như Chu Cẩm Phong. Không trang nào, dòng nào trong nhật ký của anh không mang theo hơi thở của cuộc chiến: công việc bề bộn, hội họp triền miên, đói khát luôn rình rập mà vẫn phải chống càn, bám trụ để giằng co với địch từng tấc đất, rồi ghi chép, sáng tác... Hơn thế nó còn thấm đẫm mồ hôi, nước mắt và máu của chính anh, của bao đồng đội và nhân dân ta. Trong đó phải kể đến những người như Nguyễn Thi, Nguyễn Mỹ, Lê Anh Xuân, Dương Thị Xuân Quý,... Họ đã làm rạng rỡ thế hệ các nhà văn vừa cầm bút, vừa cầm súng là tấm gương cho thế hệ sau học tập và noi theo thế hệ cha anh.

Chiến tranh là như vậy! Nhưng đối với các anh dường như chỉ có cách mạng, làm báo và viết văn. Cái đích ấy không biết tự bao giờ đã ăn sâu vào máu những người cùng thế hệ của Chu Cẩm Phong. Khi ấy không mấy ai tính toán thiệt hơn, được mất hay suy bì, tị nạnh về cấp chức, bổng lộc, mà tất cả đều xả thân vì thắng lợi của dân tộc. Đọc lại những trang nhật ký, một tài sản quý giá mà Liệt sĩ, Nhà báo, Nhà văn, Anh hùng lực lượng vũ trang Chu Cẩm Phong để lại đến nay, chúng ta vẫn cảm thấy sự nóng hổi của những trang ký sự chiến trường, mà ở đó vẫn còn mùi khét lẹt của khói bom và thuốc súng, vẫn còn vị ngai ngái mồ hôi trên lưng áo của các chiến sĩ, vẫn còn đó sự khốc liệt của chiến tranh và tinh thần chiến đấu anh dũng của quân dân ta... Vâng! Chính những điều đó khiến chúng ta có thêm cơ sở thực tiễn để lý giải nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ là sự đóng góp công sức và tính mạng của những con người bằng xương bằng thịt, mà Chu Cẩm Phong là một minh chứng rất sinh động. Chính các anh đã góp một phần không nhỏ làm nên chiến thắng lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Thái Yên