Từ chối nhận chuyển khoản để né thuế: hộ kinh doanh đối diện trách nhiệm pháp lý?

Một số cửa hàng dán giấy từ chối nhận thanh toán bằng chuyển khoản. Ảnh: T.A

Nguyên nhân từ chối nhận chuyển khoản

Gần đây, nhiều tiểu thương và hộ kinh doanh nhỏ lẻ đã chia sẻ trên mạng xã hội các thông báo đề nghị khách hàng tránh ghi nội dung chuyển khoản có liên quan đến việc mua bán hàng hóa hoặc dịch vụ. Thậm chí, một số quán ăn và cửa hàng còn từ chối việc thanh toán qua chuyển khoản, chỉ chấp nhận thanh toán bằng tiền mặt. Nguyên nhân là do Nhà nước có các chính sách thắt chặt hoạt động khai thuế.

Cụ thể, Nghị định 70/2025/NĐ-CP quy định từ 1/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế. Hộ kinh doanh phải trang bị thiết bị, phần mềm và xuất hóa đơn cho mỗi giao dịch bán hàng. Trên cơ sở đó, cơ quan thuế sẽ nắm được doanh thu thực tế.

Hiện nay, hộ kinh doanh phần lớn đăng ký thuế theo phương pháp khoán. Cá nhân, hộ kinh doanh có doanh thu từ 100 triệu đồng mỗi năm trở lên (từ 2026 là trên 200 triệu đồng/năm), bắt buộc phải đóng các loại thuế, phí, bao gồm: lệ phí môn bài, thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. Với việc quản lý chặt chẽ về hóa đơn, chứng từ điện tử, hộ kinh doanh lo ngại sẽ phải đóng thuế cao. Đồng thời, thực tế cũng lúng túng chưa biết phải kê khai doanh thu, xuất hóa đơn, báo cáo thuế như thế nào nên đột ngột dừng nhận chuyển khoản để tránh bị phạt.

Chủ hệ thống Mộc riêu cua Hạ Long quán cho biết, các cơ sở trong hệ thống chưa bao giờ từ chối nhận chuyển khoản khi khách sử dụng dịch vụ. Ảnh: Q.D

Liên quan đến vấn đề này, luật sư Nguyễn Hồng Thái, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, theo quy định tại khoản 2 Điều 90, Luật Quản lý thuế năm 2019, người nộp thuế có nghĩa vụ cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin liên quan đến căn cứ tính thuế và thực hiện nghĩa vụ đóng thuế theo quy định.

Việc cố tình không ghi nhận doanh thu từ hoạt động bán hàng, hoặc cung cấp dịch vụ thông qua các hình thức thanh toán chuyển khoản, hoặc yêu cầu khách hàng không để lại dấu vết giao dịch điện tử, là biểu hiện rõ của hành vi gian lận thuế, trốn thuế. Hành vi trốn thuế sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định tại Điều 17, Nghị định số 125/2020/NĐ-CP. Cụ thể, tùy vào mức độ vi phạm và số tiền thuế trốn, mức xử phạt có thể từ 1 - 3 lần số tiền thuế mà người phải nộp thuế không thực hiện.

Ngoài ra, trong trường hợp số tiền vi phạm lớn hoặc tái phạm nhiều lần, người vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 200, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về tội "Trốn thuế”, với hình phạt có thể lên tới 7 năm tù giam và phạt tiền đến 4.500.000.000 đồng đối với pháp nhân.

Mặt khác, theo khoản 1 Điều 6, Luật Giá năm 2023, tổ chức, cá nhân kinh doanh có nghĩa vụ niêm yết giá và bán đúng giá niêm yết, đồng thời phải chấp nhận các hình thức thanh toán hợp pháp, trong đó có chuyển khoản. Việc từ chối thanh toán không dùng tiền mặt, ép khách hàng phải thanh toán bằng tiền mặt mà không có lý do chính đáng, có thể bị coi là hành vi vi phạm quy định về thanh toán không dùng tiền mặt, gây ảnh hưởng đến tính minh bạch của hoạt động thương mại và quyền lợi người tiêu dùng.

“Trong bối cảnh Chính phủ và các cơ quan chức năng đang đẩy mạnh chuyển đổi số và khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt để phòng chống thất thu thuế và minh bạch hóa giao dịch, hành vi cố tình né tránh ghi nhận doanh thu qua chuyển khoản cần được xem xét, xử lý nghiêm”, luật sư Nguyễn Hồng Thái cho biết.

Tạo dựng uy tín pháp lý

Luật sư Nguyễn Hồng Thái cũng cho biết, theo quy định tại Thông tư số 40/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh, thì nghĩa vụ nộp thuế được xác định dựa trên doanh thu thực tế hoặc doanh thu khoán theo từng ngành nghề, không phụ thuộc vào hình thức thanh toán là tiền mặt hay chuyển khoản. Do đó, chuyên gia pháp lý cho rằng, việc chấp nhận hay từ chối nhận chuyển khoản hoàn toàn không ảnh hưởng đến cách tính thuế nếu người kinh doanh tuân thủ đúng quy định và kê khai trung thực doanh thu.

Luật Quản lý thuế năm 2019 cũng không quy định hạn chế người kinh doanh sử dụng hình thức thanh toán không dùng tiền mặt. Ngược lại, việc khuyến khích sử dụng chuyển khoản, hóa đơn điện tử là một trong những giải pháp quan trọng để đảm bảo tính minh bạch, công bằng trong nghĩa vụ thuế; đồng thời bảo vệ chính người kinh doanh trước những tranh chấp dân sự hoặc rủi ro pháp lý liên quan đến giao dịch không có chứng từ.

Hơn nữa, tại Nghị định số 123/2020/NĐ-CP về hóa đơn có nêu chứng từ yêu cầu các cá nhân kinh doanh nếu thuộc đối tượng phải lập hóa đơn thì phải ghi đầy đủ thông tin về hình thức thanh toán. Việc ghi nhận thanh toán bằng chuyển khoản không đồng nghĩa với việc bị “đánh thuế thêm” mà chỉ giúp cơ quan thuế xác định đúng bản chất doanh thu, hạn chế tình trạng thất thu ngân sách Nhà nước.

Việc từ chối thanh toán chuyển khoản cho thấy sự hiểu sai về chính sách thuế, mà trong một số trường hợp còn tiềm ẩn dấu hiệu cố ý không ghi nhận doanh thu để trốn thuế. Nếu bị phát hiện, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 200, Bộ luật Hình sự năm 2015 về tội “Trốn thuế”.

Trong xu hướng hiện đại hóa nền kinh tế, Chính phủ đang thúc đẩy mạnh mẽ thanh toán không dùng tiền mặt nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, kiểm soát dòng tiền và xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch. Người kinh doanh cần nhận thức đúng rằng, chuyển khoản không phải là rủi ro về thuế, mà chính việc không kê khai đúng doanh thu mới là hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị xử lý nghiêm khắc.

Luật sư Nguyễn Hồng Thái khuyến cáo, đối với các hộ kinh doanh đừng xem nghĩa vụ thuế là gánh nặng mà hãy coi đó là cơ hội để từng bước nâng cấp mô hình kinh doanh, tạo dựng uy tín pháp lý, mở rộng khả năng tiếp cận vốn và khách hàng lớn. Những hộ kinh doanh tuân thủ tốt sẽ có cơ hội tiếp cận chính sách hỗ trợ như vay vốn ưu đãi, tham gia chuỗi cung ứng chính thức, hoặc được hưởng chế độ chuyển đổi lên doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2017.

“Việc chuyển đổi sang phương pháp thuế theo doanh thu thực là tất yếu. Vấn đề không phải là né tránh, mà là thích nghi càng sớm càng tốt để hoạt động kinh doanh được an toàn, minh bạch và có cơ hội tăng trưởng dài hạn”, luật sư Nguyễn Hồng Thái cho biết.

	Không nhận thanh toán chuyển khoản để “né” thuế: có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự?
	Từ chối chuyển khoản, "né thuế": hộ kinh doanh đang đi ngược chuyển đổi số