Có một Phùng Tiến Minh rất khác, rất đời

Vở kịch “Trương Chi – Mị Nương” (đạo diễn Phùng Tiến Minh) Nhà hát kịch Hà Nội vừa giành giải Huy chương Bạc Liên hoan sân khấu Thủ đô lần thứ 4. Vở kịch còn mang về 2 Huy chương Vàng cho nghệ sĩ Ngọc Quỳnh (vai Trương Chi) và nghệ sĩ Thiện Tùng (vai Đoàn Gia), 2 Huy chương Bạc cho NSƯT Quang Thắng (vai Thừa tướng), nghệ sĩ Thùy Dương (vai Mị Nương). Có được thành công trên là nhờ sự sáng tạo, tâm huyết của các nghệ sĩ Nhà hát Kịch Hà Nội, trong đó phải kể người “thuyền trưởng” đạo diễn Phùng Tiến Minh.

Anh vừa giữ vai trò đạo diễn, biên kịch, phụ trách âm nhạc. Đây cũng là vở kịch đầu tiên, Phùng Tiến Minh làm đạo diễn. Từ một câu chuyện cổ tích dân gian về “Trương Chi – Mị Nương” từng phê phán hiện thực xã hội, Phùng Tiến Minh làm mới tác phẩm thông qua việc xoáy sâu vào tính tự thán của cốt truyện. Anh đẩy các xung đột lên cao trào khi để Mị Nương đối diện với Trương Chi, đối diện với phần xấu xí về hình thể, phần mà chính Trương Chi cũng không dám đối diện. Và cảnh Mị Nương và Trương Chi đối mặt trong lễ cưới, Mị Nương đã hét lên đau đớn khiến sự tủi hổ của Trương Chi càng xót xa. Ngoài 2 vai chính Trương Chi, Mị Nương, trong vở kịch còn có sự xuất hiện của Đoàn Gia – nhân vật đóng vai trò xuyên suốt giữa mối tình của Trương Chi – Mị Nương.

NSƯT Phùng Tiến Minh. Ảnh: M. Miên

Tác phẩm không chỉ lên án sự phân biệt về giai tầng, qua vở diễn, tác giả mong muốn truyền tải thông điệp tới thế hệ trẻ hãy không ngừng vươn lên, vượt qua số phận, được sống là chính mình. Một điểm ấn tượng nhất của vở kịch là cách dàn dựng hiện đại, sử dụng âm nhạc nhuần nhuyễn trên sân khấu quay. Đây cũng là lợi thế của Phùng Tiến Minh. Anh đã sử dụng chính các tác phẩm âm nhạc mình sáng tác vào tác phẩm.

Mặc dù tác phẩm còn nhận nhiều ý kiến trái chiều về xây dựng cốt truyện, màu sắc âm nhạc lấn át tác phẩm kịch, song Phùng Tiến Minh khẳng định rằng, sân khấu kịch là tổng hòa của nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau. Trong đó, nhân vật Trương Chi được biết đến là người có giọng hát hay và tiếng sáo làm mê đắm lòng người trong đó có nàng Mị Nương. Anh nhận ra âm nhạc chính là “chìa khóa” tạo nên sự hấp dẫn trong vở kịch.

Đảm nhận nhiều vai trò trong vở kịch gây tiếng vang, Phùng Tiến Minh thường bị gắn mác “Minh cả mâm”, đối với anh đó là sự đánh giá và ghi nhận từ đồng nghiệp tạo động lực làm nghề. Lần đầu tiên lấn sân sang vai trò biên kịch, đạo diễn kịch sân khấu, có nhiều thách thức và cả sự mạo hiểm, Phùng Tiến Minh chia sẻ về những “khó nhằn” với nghề “văn mình- vợ người”: “Tôi thường viết nhạc nhưng chỉ ở khoảng 100 từ thì một kịch bản sân khấu với trên 15.000 từ, với thể loại kịch cổ, dân gian nên vốn liếng về Hán-Nôm, Hán-Việt phải nắm rất chắc.

Sự lựa chọn mạo hiểm thứ 2 là đạo diễn chính vở kịch mình viết kich bản. Mạo hiểm thứ 3 là sử dụng tác phẩm âm nhạc sáng tác của mình vào vở diễn”. Thành công của tác phẩm ngoài kịch bản sáng tạo, mới mẻ còn kể tới sự hỗ trợ đắc lực của các nghệ sĩ, diễn viên Nhà hát Kịch Hà Nội. Để tác phẩm không chỉ được giới thiệu trong buổi ra mắt, tại các kỳ liên hoan sân khấu, còn là tác phẩm kịch thường xuyên đỏ đèn phục vụ khán giả yêu sân khấu truyền thống.

Nếu trong giới nghệ thuật đều biết đến Phùng Tiến Minh trong vai trò nhạc sĩ thì khán giả thường chỉ nhận ra anh ở hình ảnh một diễn viên. Trên truyền hình, anh từng ghi dấu ấn với vai chính diện trong “Tình thắm Sa Pa” “Nhọc nhằn cửu vạn”, “Hoa cúc lầy” và vai phản diện “Con đường hạnh phúc”, “Đi qua bóng tối”, “Những nhân viên gương mẫu”,… Trên sân khấu kịch, Tiến Minh tạo ấn tượng nhất vai Chúa Trịnh trong vở kịch “Trạng Quỳnh”. Năm 2019, Phùng Tiến Minh được trao danh hiệu nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) cho những cống hiến nghệ thuật.

Ít ai biết rằng, ngoài diễn xuất, Phùng Tiến Minh còn biết tới là tác giả sáng tác nhạc phim. Tính đến nay, anh đã sáng tác hơn 40 ca khúc phim truyền hình và 20 vở kịch. Phùng Tiến Minh nhớ đến lần đầu tiên đặt chân con đường sáng tác nhạc phim từ bộ phim “Tình thắm Sa Pa” (năm 2000). Trong vai trò diễn viên, anh được nghe đạo diễn phim Hoàng Thanh Du nói về bài hát trong phim đặt hàng một nhạc sĩ nhưng chưa ưng ý. Sau đó, anh ngỏ ý việc sẽ sáng tác bài hát cho phim. Không ngờ rằng, đạo diễn Hoàng Thanh Du rất thích bài hát, đưa vào sử dụng nhạc phim và đạo diễn cũng là người truyền cảm hứng cho anh về con đường sáng tác nhạc sau này.

Trên hành trình viết nhạc của Phùng Tiến Minh, nhạc phim ấn tượng nhất với khán giả là ca khúc “Vệt nắng cuối trời”. Sự mộc mạc, giản dị của ca từ đã tạo cơn sốt với khán giả. Dù phim đã qua thời gian công chiếu, nhưng bài hát vẫn được nghe lại nhiều lần trên các kênh nhạc trực tuyến. Tác giả bài hát “Vệt nắng cuối trời” chia sẻ về “đứa con tinh thần” chỉ sáng tác trong hai, ba tiếng đồng hồ sau khi nhà sản xuất đặt hàng ca khúc. Sau thành công từ nhạc phim truyền hình, năm 2003, Phùng Tiến Minh bắt tay viết ca khúc cho vở kịch “Con yêu” (vở kịch tốt nghiệp lớp đạo diễn của NSND Hoàng Dũng). Sau này, anh còn viết nhạc cho vở “2000 ngày oan trái”, Hà My của tôi”,… cho Nhà hát Kịch Hà Nội.

Theo Phùng Tiến Minh, viết nhạc phim đơn giản hơn về kỹ thuật so với sân khấu, sân khấu đòi hỏi cao về chất lượng âm thanh và hiệu quả phối khí. Âm nhạc sân khấu còn theo diễn tiến từng vở diễn, từng đoạn chuyển, xung đột của nhân vật nên cần khoảng đầu tư sáng tạo riêng. Song hành trên con đường sáng tác nghệ thuật, Phùng Tiến Minh tâm niệm, dù ở vai trò đạo diễn, nhạc sĩ, biên kịch khán giả nhìn nhận anh với vai trò diễn viên hơn để anh luôn cống hiến hết mình với nghề được coi là cái nghiệp.