Bài 3: Niềm hi vọng cho những cú về đích ấn tượng

	Bài 2: Tận dụng nguồn lực, sáng tạo không ngừng
	Bài 1: Cái khó có ló cái khôn?

Nghiên cứu của PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương (Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam) cho thấy, du lịch văn hóa là một trong những thế mạnh canh tranh hàng đầu của Hà Nội. Thủ đô đã trở thành điểm đến thu hút du khách quốc tế nhờ khai thác tương đối hiệu quả nguồn tài nguyên văn hóa đa dạng.

Cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 30km về phía Nam, làng Từ Vân, xã Lê Lợi, huyện Thường Tín không chỉ nổi tiếng với nghề thêu truyền thống, mà nơi đây đã làm ra hàng triệu lá cờ Tổ quốc, đến khắp mọi miền đất nước, gắn liền với những sự kiện trọng đại của dân tộc. Ngày 2-9-1945, trong rừng cờ tại Quảng trường Ba Đình, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản tuyên ngôn độc lập, có hàng vạn lá cờ đỏ sao vàng do người dân làng Từ Vân may. Ảnh: Khánh Huy

Đặc biệt, tổng doanh thu trực tiếp từ làng nghề truyền thống và các làng có nghề của TP Hà Nội đạt khoảng 983,5 triệu USD vào năm 2018. Phó Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Phong cho rằng số lượng lớn làng nghề truyền thống là ưu thế vượt trội của Hà Nội so với các thành phố khác trên thế giới, với hơn 1.350 làng nghề, trong đó có những làng nghề trên 1.000 năm tuổi. Ông Nguyễn Văn Phong kỳ vọng, du lịch làng nghề tại Thủ đô sẽ được thúc đẩy mạnh trong thời gian tới.

Hồ Long Trì nằm trên địa phận hai thôn Đa Phúc và Thụy Khê. Người dân cho biết hồ trước đình và chùa Thầy được làm từ thời nhà Lý, cũng không tính hết được bao nhiêu đời người dân đã sinh hoạt ở đây. Giữa hồ có một mái đình được dựng lên trước đây là nơi tổ chức múa rối nước nghệ thuật. Ảnh: Khánh Huy

Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương cho rằng sản phẩm công nghiệp văn hóa Hà Nội còn thiếu sự độc đáo, tính ứng dụng và cách thể hiện sống động bản sắc văn hóa. Do đó, chưa đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và tiêu dùng văn hóa ngày càng cao của người dân, chưa tạo nên làn sóng tiêu dùng của du khách tại các điểm đến du lịch. Liên quan tới vấn đề này, ông Nguyễn Văn Phong nhận định, qua kinh nghiệm quốc tế cho thấy Hà Nội cần có nhiều hơn các sự kiện văn hóa mang tính quốc tế, gắn với xu thế, nhu cầu hưởng thụ của giới trẻ và du khách. Thúc đẩy hoạt động nghệ thuật biểu diễn qua mô hình hợp tác công – tư, cụ thể hóa bằng các lễ hội âm nhạc là mô hình Hà Nội cần đặc biệt quan tâm.

Cứ tháng 3 đến tháng 4 hàng năm, những vườn dâu ở xã Hiệp Thuận (huyện Phúc Thọ, Hà Nội) vào độ chín. Mùa thu hoạch bắt đầu từ giữa tháng 2 âm lịch và kéo dài khoảng một tháng. Ảnh: Khánh Huy

Ngày 30-10-2019, Hà Nội được công nhận là TP sáng tạo thuộc lĩnh vực thiết kế trong Mạng lưới các TP sáng tạo của UNESCO (UCCN). Đây chính là điều kiện để Hà Nội khơi dậy tiềm năng sáng tạo văn hóa của Thủ đô, gắn kết văn hóa với phát triển du lịch theo hướng bền vững, qua đó góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, xây dựng và định vị thương hiệu cho ngành du lịch của TP trong bối cảnh mới.

số lượng lớn làng nghề truyền thống là ưu thế vượt trội của Hà Nội so với các thành phố khác trên thế giới, với hơn 1.350 làng nghề, trong đó có những làng nghề trên 1.000 năm tuổi. Ảnh: Khánh Huy

Với hệ thống hàng nghìn di sản văn hóa đa dạng, khoảng 1.350 làng nghề thủ công ở các phố phường, làng quê cùng cộng đồng sáng tạo phong phú với nhiều nhà thiết kế, nghệ sĩ, các không gian sáng tạo trên toàn TP, Hà Nội trở thành trung tâm của sự sáng tạo ở nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực thiết kế.

Có thể thấy, hoạt động thiết kế sáng tạo hiện diện mạnh mẽ trong cuộc sống hằng ngày của người dân Hà Nội trong suốt chiều dài lịch sử, có mặt ở hạ tầng đô thị với kiến trúc “nhiều lớp lịch sử”, ở hạ tầng văn hóa đa dạng, phong phú, góp phần tạo nên sự gắn kết hài hòa trong đời sống giữa tự nhiên với con người.

Những công trình kiến trúc, như Hoàng thành Thăng Long, Nhà hát Lớn Hà Nội, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, cầu Nhật Tân... đã thể hiện tài hoa, sức sáng tạo của nhiều thế hệ nhà thiết kế. Những sản phẩm của sự sáng tạo hiện diện ở khắp nơi trong thành phố, cho thấy nền tảng vững chắc cho sự phát triển của Hà Nội dựa trên thiết kế sáng tạo.

Đó là những áp-phích tuyên truyền và biển quảng cáo nổi bật (từng được dán trên các bức tường khắp thành phố, hiện đang được trưng bày ở trong nước và nhiều nơi trên thế giới), là những thiết kế độc đáo thể hiện ở các tuyến phố nội thành, là những sản phẩm thủ công mỹ nghệ các làng nghề truyền thống rất đa dạng, phong phú, như gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, sơn mài Hạ Thái… Tất cả đã tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo và sự sáng tạo của Hà Nội trong bảo tồn và phát triển.

Banner giới thiệu về cuộc thi "Hà Nội là..." thi vẽ minh họa về Hà Nội do Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp quốc (UNESCO) và Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam tổ chức, kêu gọi các họa sĩ trẻ cùng thúc đẩy danh hiệu “Hà Nội - Thành phố Sáng tạo” do UNESCO trao tặng năm 2019.

Trọng tâm của Hà Nội là đặt sự sáng tạo, đặc biệt từ góc độ thiết kế vào trung tâm của sự phát triển bền vững thành phố, với tầm nhìn trở thành Thủ đô sáng tạo của Đông Nam Á.

Do đó, nhắc đến Hà Nội không thể nhắc đến mạng lưới các không gian sáng tạo đa lĩnh vực, trong đó có những trung tâm tập trung vào lĩnh vực thiết kế sáng tạo, như Hanoi Design Center, VICAS Arts Studio, VCCA, Manzi art space, Workroomfour…

Các không gian sáng tạo này vừa tiếp sức cho hoạt động của nghệ sĩ, kết nối các nghệ sĩ và công chúng, vừa giúp công chúng thêm cơ hội tiếp cận nghệ thuật, trải nghiệm văn hóa, truyền cảm hứng sáng tạo trong cộng đồng, đồng thời tạo nên bản sắc văn hóa, tạo sức hấp dẫn cho đô thị, góp phần thúc đẩy công nghiệp văn hóa phát triển.

Hà Nội vào mùa nào cũng đẹp. Ảnh: Khánh Huy

Sở hữu hệ thống di sản văn hóa phong phú, là nguồn lực quan trọng để phát triển du lịch, Hà Nội xác định bảo tồn và phát huy các di sản kiến trúc - đô thị cũng như các di sản văn hóa chính là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong thực hiện các chương trình về phát triển bền vững thuộc Mạng lưới các TP sáng tạo, đặc biệt là trong lĩnh vực thiết kế.

Thời gian qua, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực triển khai công tác tu bổ, tôn tạo di tích. Trong thời gian từ năm 2016 đến năm 2018, 319 lượt di tích trên địa bàn TP được tu bổ, tôn tạo với tổng nguồn kinh phí là 1.782,983 tỷ đồng. TP đã và đang triển khai nhiều dự án bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong cộng đồng, như hát ca trù, nghệ thuật trình diễn dân gian hát Dô (huyện Quốc Oai), trống quân (các huyện Phúc Thọ, Thường Tín, Phú Xuyên), nghề rèn ở Đa Sĩ (quận Hà Đông), tri thức làm thuốc Nam của người Dao (huyện Ba Vì)…

Nhiều công trình văn hóa được đầu tư, tôn tạo nâng cấp, bảo tồn và phát huy giá trị trở thành điểm đến du lịch nổi tiếng, thu hút đông đảo khách tham quan, du lịch trong nước và quốc tế, như Di tích Phủ Chủ tịch, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Hoàng thành Thăng Long, Đền Ngọc Sơn - hồ Hoàn Kiếm, Di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, phố cổ Hà Nội, chùa Hương, Nhà hát Lớn Hà Nội, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam,…

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng xây dựng các công trình kiến trúc đương đại, mang tính biểu tượng mới, như Bảo tàng Hà Nội, cầu Nhật Tân…, góp phần tạo dựng hình ảnh và thương hiệu du lịch mới hấp dẫn cho Thủ đô.

Sở hữu hệ thống di sản văn hóa phong phú, là nguồn lực quan trọng để phát triển du lịch, Hà Nội xác định bảo tồn và phát huy các di sản kiến trúc - đô thị cũng như các di sản văn hóa chính là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong thực hiện các chương trình về phát triển bền vững thuộc Mạng lưới các TP sáng tạo. Ảnh: Khánh Huy

Với sự đa dạng của di sản phi vật thể, Hà Nội đang nắm giữ nhiều loại hình như: Ngữ văn truyền khẩu, nghệ thuật trình diễn truyền thống, tập quán xã hội, lễ hội truyền thống, nghề thủ công truyền thống và tri thức dân gian.

Trong đó, lễ hội truyền thống chiếm giữ nhiều hơn cả với 1.206 lễ hội lớn nhỏ, trải rộng khắp các quận, huyện, thị xã. Tuy nhiên cũng phải nhìn nhận thực tế, đa phần lễ hội là có sức sống lâu bền bởi nó gắn với tín ngưỡng tâm linh của cộng đồng làng xã, số lượng người tham gia đông. Các loại hình di sản phi vật thể khác ít nhiều còn gian nan trong câu chuyện gìn giữ và phát huy.

Thành công lớn nhất của ngành Văn hóa TP là việc hoàn thành công tác tổng kiểm kê, bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể Hà Nội. Sau khi hoàn thành kiểm kê, TP đã bàn giao danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể về các địa phương để làm cơ sở bảo tồn, phát huy giá trị. Ảnh: Khánh Huy

Theo Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, ngoài một số di sản gắn liền với các hội làng, hội đền, di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật trình diễn của Hà Nội đang có nguy cơ mai một vì có rất ít người thực hành. Các lễ hội ở nhiều nơi cũng bị biến dạng, giảm giá trị do môi trường sống thay đổi, do vấn đề quản lý, tổ chức của địa phương và của cả chủ thể văn hóa.

Thực tế cho thấy, việc bảo vệ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể đã được nâng lên một bước. Song so với yêu cầu, nhất là trong bối cảnh môi trường sống có nhiều thay đổi, quá trình đô thị hóa đang diễn ra hàng ngày, việc bảo vệ các di sản văn hóa phi vật thể càng cần được quan tâm hơn lúc nào hết.

Thành công lớn nhất của ngành Văn hóa TP là việc hoàn thành công tác tổng kiểm kê, bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể Hà Nội. Sau khi hoàn thành kiểm kê, TP đã bàn giao danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể về các địa phương để làm cơ sở bảo tồn, phát huy giá trị.

Ngành Du lịch Hà Nội phát triển sản phẩm dành cho người Hà Nội trải nghiệm dịch vụ khách sạn, vui chơi giải trí cao cấp với giá hấp dẫn tại các khách sạn 4 - 5 sao; phát triển sản phẩm du lịch, dịch vụ của TP gắn với phát triển kinh tế về đêm, trong đó lấy quận Hoàn Kiếm là trung tâm để phát triển loại hình du lịch này; phát triển các sản phẩm du lịch thể thao mạo hiểm, vui chơi giải trí mới như: bay kinh khí cấu ngắm Hà Nội trên cao, leo núi, đua xe đạp địa hình tại Vườn quốc gia Ba Vì… Ảnh: Khánh Huy

Bà Phạm Thị Lan Anh, Trưởng Phòng Quản lý Di sản, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cho biết, hàng năm, ngành Văn hóa Hà Nội và các địa phương từng bước quan tâm đến việc bảo tồn, phát huy di sản văn hóa phi vật thể, nhất là việc truyền dạy nghệ thuật trình diễn cho người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Đó là việc đầu tư cơ sở vật chất, hỗ trợ một phần kinh phí giảng day, tổ chức liên hoan di sản văn hóa và hỗ trợ các câu lạc bộ tham gia. Tuy kinh phí hỗ trợ chưa nhiều, song đó cũng là cố gắng của ngành Văn hóa đối với việc gìn giữ và phát huy giá trị Di sản văn hóa phi vật thể. Bởi, di sản văn hóa phi vật thể được coi là một phần hồn cốt của Thăng Long - Hà Nội, ở đó chất chứa những tinh hoa của dòng chảy văn hóa trong suốt chiều dài hàng ngàn năm lịch sử.

Hà Nội là trung tâm văn hóa lớn của cả nước. Vì vậy, bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể trong đời sống hiện nay, trước sức ép của quá trình đô thị hóa chính là bảo vệ một phần hồn cốt cho văn hóa Hà Nội, cùng với đó là bổ sung thêm cho du lịch nhiều sản phẩm thấm đẫm chiều sâu văn hóa.