Viện trưởng Viện Pháp y quốc gia lý giải về "kết luận giám định không bao giờ hết vênh nhau"!

Thế nhưng, các kết luận giám định do các cơ quan giám định khác nhau thực hiện, hoặc do thời gian giám định khác nhau lại thường cho kết quả không giống nhau, khiến cơ quan tiến hành tố tụng lúng túng và người dân cũng không khỏi hoài nghi. PV báo PL&XH đã có cuộc trao đổi với Viện trưởng Viện Pháp y quốc gia Vũ Dương và nghe ông lý giải về những khó hiểu này.

- Ông từng nói các kết luận giám định không bao giờ hết "vênh" nhau? Vậy ông có thể giải thích cho trường hợp giám định lần đầu tỷ lệ chỉ 25%, nhưng lần sau lại lên đến 60% tổn hại sức khỏe?

Thực ra, các kết luận giám định thường "vênh" nhau và rất khó lý giải. Người dân kêu, cơ quan tố tụng kêu, ngay cả những người trong ngành y mà không phải giám định viên cũng kêu như vậy. Nhưng, giám định pháp y có những đặc thù riêng, ngay cả những người trong ngành y cũng chưa chắc đã hiểu hết, chưa nói đến người ngoài. Thỉnh thoảng, chúng tôi vẫn nhận được câu hỏi từ các cơ quan tố tụng xem pháp y có "cộng nhầm" tỷ lệ tổn hại sức khỏe của người được giám định không, nên chuyện người dân băn khoăn cũng là chuyện bình thường. Nói chung, một kết luận giám định phụ thuộc nhiều yếu tố: Thứ nhất là lệ thuộc vào thời gian trưng cầu giám định, thứ hai là do điều kiện trang thiết bị phục vụ cho giám định và thứ ba là do trình độ của giám định viên.

Viện trưởng Viện Pháp y quốc gia Vũ Dương: Giám định pháp y có những đặc thù riêng, ngay cả người trong ngành còn chưa chắc đã hiểu hết, huống chi người ngoài

Thời gian giám định khác nhau thường cho kết quả khác nhau. Ví dụ, một người bị bỏng axít độ 2, điều trị mấy tháng rồi đi giám định, da còn đẹp, tỷ lệ tổn hại sức khỏe 30%. Vài tháng sau, trưng cầu giám định lại, vết sẹo lồi co rút lên, mắt không mở được, miệng méo đi, da xịu lại… thì kết quả nặng hơn. Hay một người bị thương tích dẫn đến gãy tay, khi bác sĩ bó xương thì bó luôn khớp. Lúc mới gỡ bột, các khớp tay còn cứng, bác sĩ cho luôn cả phần cứng khớp vào nên tỷ lệ thương tật cao hơn. Khi ra tòa đã là vài tháng sau khi bị thương, lúc này giám định lại, người bị thương tích đã đi làm, khiến khớp cổ tay vận động được, không còn cứng như trước nữa, giám định viên giám định lần sau không cho phần cứng khớp vào nữa, khiến tỷ lệ thương tật tất yếu sẽ giảm xuống, thế là các kết luận "vênh" nhau.

Thứ hai là trang thiết bị phục vụ cho việc giám định. Tại nhiều địa phương, trang thiết bị còn lạc hậu. Một giám định viên ở cấp tỉnh, do không có thiết bị hiện đại, nên khi giám định một trường hợp bị tê tê tay và kết luận là tê tay thôi. Nhưng ở nơi khác, có các thiết bị hiện đại, lại giám định được người này tê tay do bị đứt một nhánh dây thần kinh. Bởi vậy, khi chưa được trang bị đồng bộ và hiện đại, thì các giám định viên khá vất vả.

Trình độ của mỗi giám định viên cũng quyết định không nhỏ đến các kết luận giám định. Tuy rằng cùng có chuyên khoa nhưng người công tác lâu năm và mới vào nghề sẽ có tay nghề khác nhau. Cùng khám thương tích của người bị điếc tai do tiếng nổ nhưng với người có tay nghề giỏi, có kinh nghiệm thì xác định được điếc do tiếng nổ và điều trị theo hướng này, còn người không có kinh nghiệm thì xác định là do viêm tai và điều trị theo kiểu bị viêm nhiễm.

- Liệu có tình trạng kết luận giám định "vênh" nhau là do sự "cố tình" của giám định viên?

Thực ra cũng có những kết luận không khách quan là do giám định viên thiếu đạo đức nghề nghiệp. Giữa ranh giới mong manh ảnh hưởng đến sinh mệnh chính trị của bên có lỗi, các giám định viên bị đứng trước không ít sự mua chuộc. Đó là ranh giới tỷ lệ tổn hại sức khỏe từ 10-11% (đủ cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự), 30-31%, 60-61% (chuyển khung hình phạt). Đơn giản là người quen, người thân, anh em, bạn bè nhờ vả, mệt mỏi hơn là sức ép từ các mối quan hệ và kinh tế, nếu không vững vàng, rất khó tránh khỏi bị mua chuộc…

- Ông có nói đến thời gian trưng cầu giám định ảnh hưởng đến kết luận giám định. Vậy theo ông sau khi bị thương tích bao lâu thì giám định là khách quan nhất?

Cái này không thể nói cụ thể được, mà phụ thuộc vào cơ quan trưng cầu.

- Nhưng cũng phải có những điểm chung chứ?

Thực tế cho thấy, rất khó đưa ra khuyến cáo về thời gian giám định lúc nào là phù hợp. Vì khi sự việc xảy ra, có người bị thương tích, nếu không giám định ngay để khởi tố vụ án, khởi tố bị can mà người gây thương tích bỏ trốn thì rất khó cho điều tra, xét xử. Tâm lý người ta bị đánh, đi điều trị về rồi mà thấy người gây thương tích cho mình vẫn nhởn nhơ ở ngoài sẽ bức xúc, làm đơn đến CQCA yêu cầu cho đi giám định. Còn nếu đã tạm giữ hình sự, thì cũng phải giám định ngay, xem có dấu hiệu tội phạm không, chứ không thể giữ người mãi vì liên quan đến thời hạn…

Thế nên, việc trưng cầu giám định phụ thuộc vào thời hạn điều tra, truy tố, xét xử và việc sử dụng kết luận giám định nào cũng là quyền của cơ quan tố tụng.

- Như ông nói các kết luận giám định thường khác nhau, vậy theo ông, giám định pháp y nên có "trọng tài"?

Dù có trọng tài hay không thì các kết luận giám định pháp y cũng luôn khác nhau, ở đâu cũng vậy và nước nào cũng thế. Nhưng thực tế thường thì cấp cao hơn kết luận thường chính xác hơn.

Tôi muốn nói thêm là kết luận giám định pháp y còn có một phần do cảm tính. Ví dụ, cùng một vết thương vào phần mềm ở mặt, gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ và theo qui định thì thương tích này tổn hại từ 15 đến 20% sức khỏe. Khi giám định, có người đánh giá cô gái bị thương tích này còn trẻ, chưa có gia đình, nên cho tỷ lệ tổn hại sức khỏe tối đa là 20%. Nhưng giám định viên khác lại nhìn nhận cô này làm nghề nông, ít khi tiếp xúc với ai, nên cho 18% là phù hợp. Mà nhiều cái như vậy cộng với nhau thì thành "vênh" nhau. Vì vậy, nên trong giám định không dứt khoát phải có trọng tài.

- Qui định cộng lùi trong giám định cũng rất khó hiểu, nhất là với những con số nhạy cảm như 11%, 31%, 61%?

+ Một người dù là nam hay nữ, trẻ hay già, cũng đều có 100% sức khỏe, như trong túi anh A và anh B mỗi người có 100.000 đồng vậy. Nhưng anh A ăn quà hết 10 đồng, chỉ còn 90 đồng thôi, còn anh B thì còn nguyên 100 đồng và khi đi xe buýt, cả hai bị móc túi không còn đồng nào. Như vậy, anh A mất 90 đồng, còn B mất 100 đồng.

Việc cộng lùi kết quả tổn hại sức khỏe trong giám định cũng tương tự vậy. Giả sử có hai người cùng đánh ông A. Nhưng anh X đánh trước khiến ông A giảm 30% sức khỏe, còn anh Y đánh sau làm giảm thêm 20% nữa, cộng hai vết thương này với nhau thì thành tỷ lệ tổn hại chung, nhưng không phải là 50%. Nguyên do, vết thương do anh X đánh là tổn hại 30% của 100% sức khỏe ban đầu. Còn tổn hại 20% sức khỏe lần sau do Y gây ra là của 70% sức khỏe còn lại. Vì vậy, trong giám định phải cộng lùi, chứ không phải pháp y "cộng nhầm", còn nếu cộng cách "cơ học" thì một người có thể bị tổn hại đến vài trăm phần trăm sức khỏe.

- Xin chân thành cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!

Phương Thảo