Thuế đồ uống có đường: giải pháp cần thiết cho sức khoẻ cộng đồng

Hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về tác hại của đồ uống có đường đối với sức khỏe và vai trò của chính sách thuế trong kiểm soát tiêu dùng. Ảnh: M.N

Tỷ lệ thừa cân, béo phì ở giới trẻ tăng nhanh

Tại Hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về tác hại của đồ uống có đường đối với sức khỏe và vai trò của chính sách thuế trong kiểm soát tiêu dùng do Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Tổ chức HealthBridge Việt Nam tổ chức ngày 5/4, bà Angela Pratt – Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho biết, bằng chứng toàn cầu cho thấy rằng tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 và sâu răng, đồng thời góp phần gây ra tình trạng thừa cân và béo phì. Đây đều là những vấn đề sức khỏe quan trọng, có thể dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và các tình trạng khác bao gồm ung thư…

“Ở Việt Nam, trong 10 năm qua, người dân đã uống nhiều đồ uống có đường hơn. Trung bình, người dân Việt Nam tiêu thụ một lít đồ uống có đường mỗi tuần. Vì vậy, không có gì đáng ngạc nhiên, chúng ta đã thấy tỷ lệ thừa cân và béo phì tăng nhanh, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi. Ở các thành phố, cứ 4 thanh thiếu niên trong độ tuổi 15-19 thì có hơn 1 người bị thừa cân hoặc béo phì” – Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam nhấn mạnh.

PGS.TS Trương Tuyết Mai – Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia thông tin, tỷ lệ thừa cân béo phì đang tăng lên nhanh chóng ở trẻ em. Còn ở người trưởng thành, hiện nay tỷ lệ này ước tính khoảng 20% (năm 2020 là 19,6%), ở các thành phố lớn như TP Hồ Chí Minh, tỷ lệ có thể lên tới 30%.

“Rõ ràng, các hành vi ăn uống là một trong những yếu tố tác động đến vấn đề thừa cân, béo phì và các bệnh không lây. Trong đó, cần xem xét các vấn đề liên quan đến việc lạm dụng, sử dụng đồ có đường. Bên cạnh đó, việc sản xuất và quảng cáo đồ uống có đường trong thời gian dài đã dẫn đến việc lạm dụng đồ uống này, đặc biệt ở các nước phát triển” – PGS Trương Tuyết Mai nói.

PGS.TS Trương Tuyết Mai – Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia trình bày tham luận tại hội thảo. Ảnh: M.N

Theo PGS.TS Trương Tuyết Mai, nếu như chúng ta cứ sử dụng thường xuyên đồ uống có đường, các chỉ số cơ thể cũng có những sự thay đổi lớn. Ngoài ra, một cộng đồng mà liên tục sử dụng đồ uống có đường, thì chắc chắn cũng sẽ gây ra những bệnh như là tiểu đường, tim mạch, huyết áp, sâu răng…

Theo khuyến cáo của WHO, lượng đường tự do trong khẩu phần của mỗi người chỉ nên chiếm không quá 10% và nên giảm xuống dưới 5% năng lượng trong một ngày để có các lợi ích tăng thêm về sức khỏe, tương đương dưới 25 - 50g đường tự do mỗi ngày với người lớn và dưới 12 - 25g đường mỗi ngày với trẻ em.

“Ở Việt Nam, chúng tôi khuyến cáo đối với trẻ từ 2 - 18 tuổi nên hạn chế lượng đường tiêu thụ dưới 25g mỗi ngày (<=5% tổng năng lượng nạp vào). Đối với người trưởng thành thì hiện nay là khuyến cáo dưới 50g nhưng chúng tôi cho rằng con số phải dưới 25g mới là lý tưởng. Và chúng ta sử dụng đồ uống có đường không quá 235ml/ tuần, có nghĩa khoảng 20 - 30 ml/ngày. Với trẻ dưới 2 tuổi thì WHO cũng nhấn mạnh rằng là không nên tiêu thụ bất kỳ một loại đồ uống, thực phẩm nào có thêm đường” – PGS Trương Tuyết Mai nhấn mạnh.

PGS.TS Trương Tuyết Mai cho biết, cần phải có những biện pháp đồng bộ để kiểm soát được vấn đề tiêu thụ đồ uống, thực phẩm có đường. Bởi, việc sử dụng đồ uống có đường là một thói quen rất dễ tăng cao đối với lứa tuổi học sinh và người dân nên cần phải có sự kiểm soát, hạn chế quảng cáo cũng như kiểm soát được lượng tiêu thụ.

Vai trò của chính sách thuế trong kiểm soát đồ uống có đường

Theo ông Hồ Hồng Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 155/QĐ-TTg ngày 29/1/2022 phê duyệt Kế hoạch quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2022 – 2025, trong đó yêu cầu đẩy mạnh công tác truyền thông nâng cao sức khỏe, giảm hành vi gây nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm. Kế hoạch nhấn mạnh vai trò của một số chính sách thuế trong kiểm soát đồ uống có đường.

Cũng theo ông Hải, có ba biện pháp giảm tiêu thụ lượng đồ uống có đường, đó là: áp thuế với đồ uống có đường; hạn chế quảng cáo với trẻ em và truyền thông sử dụng đồ uống có đường không hợp lý.

Theo TS Nguyễn Thuỳ Duyên – Đại học Y tế Công cộng, thuế đồ uống có đường sẽ làm giảm mức tiêu thụ, từ đó làm giảm lượng đường tiêu thụ. Nhờ vậy, chính sách này có thể đem lại thay đổi tích cực trong tình hình thừa cân béo phì đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam.

TS Nguyễn Thùy Duyên cho biết, có nhiều phương pháp áp thuế. Theo đó, có thể đánh thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường, thuế tuyệt đối theo thể tích, thuế theo giá xuất xưởng, tuy nhiên, cần tính phương án khả thi để đạt hiệu quả cao trong việc hạn chế tiêu thụ đồ uống có đường. Trong đó, thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường cho thấy khá nhiều ưu điểm so sánh với loại thuế khác. Loại thuế này có tác động trực tiếp đến các sản phẩm có hàm lượng đường cao. Do đó, có thể khuyến khích người tiêu dùng chuyển đổi sang các dòng sản phẩm ít đường hơn hay mở đường cho nhà sản xuất chuyển hướng sang các dòng sản phẩm ít đường hơn.

Về mức độ tăng giá, TS Duyên cho rằng nó sẽ tác động đến hành vi tiêu thụ, gánh nặng sức khỏe và kinh tế xã hội sẽ thay đổi tương đương với mức tăng giá bán lẻ. Nếu mức tăng giá 5% đem lại sự thay đổi không đáng kể thì tăng giá ở mức 20% có thể đem lại sự thay đổi tích cực cho cho tình trạng béo phì ở Việt Nam.

TS Nguyễn Thuỳ Duyên – Đại học Y tế Công cộng trình bày tham luận tại hội thảo. Ảnh: M.N

Nói về hiệu quả của thuế trong việc làm giảm tỷ lệ sử dụng nước ngọt, ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm cho biết, theo nghiên cứu của WHO, có nhiều bằng chứng cho thấy việc tăng thuế để giá tăng 20%, sẽ làm giảm khoảng hơn 20% lượng tiêu thụ nước ngọt với điều kiện thuế tăng được chuyển hết vào giá.

BS Nguyễn Tuấn Lâm dẫn chứng, ở Mexico, 2 năm sau khi áp dụng thuế trên đồ uống có đường (khoảng 10%), các hộ gia đình có ít nguồn lực nhất đã giảm 11,7% mua đồ uống có đường, so với 7,6% ở dân số chung, đồng thời làm tăng thu thuế thêm 2,6 tỷ đô la Mỹ trong giai đoạn 2014-2015; giảm đáng kể tỷ lệ sâu răng. Ước tính sẽ giảm được khoảng 2,45% tỷ lệ tiểu đường và sẽ giảm 89.000 – 136.000 ca tiểu đường mỗi năm (so với trường hợp không áp thuế).

Vì vậy, BS Nguyễn Tuấn Lâm khuyến nghị, Việt Nam nên xem xét áp dụng thuế đồ uống có đường ở mức 20% giá bán lẻ để giảm nguy cơ sức khỏe cho thế hệ tương lai. Nên cân nhắc đánh thuế theo hàm lượng hoặc ngưỡng đường để khuyến khích sản phẩm giảm đường.

Ngoài thuế, WHO cũng khuyến nghị đưa ra các biện pháp bao gồm: ghi nhãn dinh dưỡng ở mặt trước đồ uống, hạn chế quảng cáo, hạn chế đồ uống có đường trong trường học và giáo dục về dinh dưỡng lành mạnh cho trẻ em và thanh thiếu niên.

	Báo động gia tăng trẻ thừa cân, béo phì có liên quan đến sử dụng đồ uống có đường
	Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia lười vận động nhất thế giới