Những tiện ích của chứng minh thư điện tử

Dự kiến, việc cấp mã số định danh đối với mỗi công dân Việt Nam sẽ được triển khai từ tháng 6-2013 đến tháng 5-2014. Đây là một bước đi cần thiết trong bối cảnh nhiều quốc gia trên thế giới đã thành công với công tác điện tử hóa thông tin cá nhân.

Tính ưu việt của chứng minh thư điện tử

Người dân sẽ không cần phải mang theo hàng chục loại giấy tờ, sổ sách, gây lãng phí thời gian, công sức của cả bản thân và các cơ quan quản lý Nhà nước mỗi khi cần cung cấp thông tin cá nhân. Tại nhiều quốc gia châu Á, việc sử dụng chứng minh thư (CMT) điện tử (eID), thẻ đa năng tích hợp nhiều loại giấy tờ đã có cách đây nhiều năm. Ở Malaysia, người dân khi làm thủ tục hành chính, mua sắm, khám chữa bệnh, cư trú bất cứ đâu trong nước chỉ cần mang theo một thẻ đa năng, đơn giản và tiện lợi. Từ năm 2001 đến 2003, Malaysia đã tiến hành tích hợp lần lượt 8 dịch vụ bao gồm CMT, giấy phép lái xe, giấy thông hành trong nước, sổ y bạ, ví điện tử, thẻ ATM, thẻ Touch‘n Go và thẻ PKI vào một thẻ thông minh có tên MyKad. Những thành công trên của Malaysia đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận và Malaysia nhanh chóng trở thành hình mẫu chung cho các quốc gia, đặc khu hành chính học tập và ứng dụng rộng rãi công nghệ kiểm soát thông tin cá nhân của mỗi công dân như: Hồng Kông (năm 2003), Trung Quốc (năm 2006), Tây Ban Nha, Bỉ (năm 2009).

Theo đó, chứng minh thư điện tử là các loại thẻ đa năng (loại lưu thông tin hoặc lưu ký tự mã hóa thông tin) lúc này chỉ giữ vai trò là chìa khóa để đối chiếu thông tin hoặc mở mã khóa thông tin có trong kho dữ liệu, giúp công tác nhận dạng cá nhân nhanh chóng, an toàn, chính xác. Hiện nay trên thế giới chủ yếu sử dụng 2 loại thẻ chứng minh thư đa năng. Loại thứ nhất là thẻ được gắn chip có bộ vi mạch chứa tất cả các thông tin về cá nhân, các lớp dữ liệu được phân chia riêng biệt và bảo mật bằng mật khẩu hoặc các nhận dạng trắc sinh học như nhận dạng vân tay, đồng tử mắt. Tuy nhiên, loại thẻ này dễ hư hỏng do loại chip sử dụng dễ bị hỏng trong quá trình sử dụng cũng như bảo quản của cá nhân, một điểm bất lợi khác của loại thẻ này là khó bảo mật thông tin ghi trên thẻ, bởi kẻ xấu có thể dùng máy đọc, phần mềm đọc trộm thông tin, sửa đổi dữ liệu và làm giả thẻ bất kỳ thời điểm nào. Loại thứ hai là thẻ nhựa được gắn một bộ vi mạch tích hợp thay cho việc gắn chip. Trên mặt thẻ ghi tên cá nhân và hình ảnh, bộ vi mạch bên trong chỉ ghi các ký tự mã hóa của từng lớp thông tin riêng biệt. Máy đọc thẻ của từng cơ quan Nhà nước sẽ chỉ giải mã được các lớp thông tin trong thẩm quyền quản lý: Cảnh sát giao thông lấy được thông tin về tên, tuổi, giấy phép lái xe; BV lấy được thông tin về nhóm máu, tiền sử bệnh, dị ứng thuốc. Loại thẻ này có độ bền cao, việc bảo mật không phụ thuộc vào chủ thể thẻ mà do trung tâm dữ liệu đảm trách nên rất an toàn.

Nhiều nghiên cứu tại Mỹ và một số quốc gia châu Âu đã chỉ ra những tiện ích của CMT điện tử trong việc chi trả thuế, thanh toán và giao dịch an toàn; ứng dụng chữ ký số, tham gia chăm sóc sức khỏe điện tử, bầu cử điện tử… Thuật ngữ “CMT điện tử” ngày nay không còn xa lạ với công chúng. Theo “Acuity market Intelligence”, một trang mạng uy tín chuyên nghiên cứu thị trường, tới năm 2015, số lượng quốc gia cấp eID tại Châu Âu sẽ tăng gấp 4 lần so với số quốc gia cấp CMT truyền thống. Vào năm 2010, 55% các nước cấp CMT truyền thống đã chuyển sang cấp eID, còn đến năm 2015, con số này sẽ là 85%. Tổng số CMT được cấp hàng năm sẽ đạt bão hòa ở mức dưới 850 triệu đơn vị vào năm 2012, sau đó giảm xuống mức ổn định khoảng 690 triệu đơn vị vào năm 2015, khi mà 85% số các chứng thư được cấp sẽ là CMT điện tử - eID.

Người Mỹ đã từng nói không với eID

Những số liệu liên quan tới việc điện tử hóa thông tin cá nhân thông qua CMT điện tử đã phản ánh xu thế toàn cầu hướng đến Chính phủ điện tử và nền thương mại điện tử minh bạch và tiện lợi. Cụ thể tại một quốc gia phát triển như Hà Lan, Thụy Điển, các ứng dụng số được sử dụng rộng rãi, đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng. Các ngân hàng sẵn sàng cung cấp chứng thư ngân hàng (BankID) và các dịch vụ nhận dạng trực tuyến. Tính tời thời điểm hiện tại, 12 ngân hàng hàng đầu của Thụy Điển đã phát hành BankID tới các khách hàng của mình; hơn 75% dân số Thụy Điển giao dịch ngân hàng qua mạng Internet; hơn 1.500 dịch vụ web có thể sử dụng BankID; BankID được chấp nhận bởi chính phủ, các Cty tư nhân và các ngân hàng khác.

Với những ưu việt như vậy nhưng người Mỹ trước đây lại luôn phản đối ý tưởng quản lý thông tin cá nhân bằng kỹ thuật số, bởi nhiều người Mỹ cho rằng điều này có thể xâm phạm tới tự do của công dân. “Chúng ta đang bị mất dần quyền tự do công dân đã được quy định trong hiến pháp, nếu như chỉ cần một cái click chuột họ đã có thể biết tất cả những thông tin về chúng ta”, tờ “Thời báo hoàn cầu” tại New York đã đưa ra nhận định về việc triển khai eID tại Mỹ. Thời điểm đó dư luận xã hội Mỹ đã bày tỏ sự lo ngại việc cung cấp thông tin cá nhân trong những chiếc thẻ điện tử có thể đặt ra nguy cơ về gian lận danh tính. Các nhóm tự do công dân cho rằng chính phủ nước này đang thu thập quá nhiều thông tin cá nhân mà không có những giải pháp bảo vệ thỏa đáng. Về công nghệ, một số chuyên gia cho rằng việc truyền tải cơ sở dữ liệu CMT giữa các vùng của Mỹ có thể khiến hạ tầng Internet của nước này quá tải. Tuy nhiên, vụ khủng bố hôm 11-9-2001 đã đem đến một sự thay đổi mang tính bước ngoặt trong tư duy. Lãnh đạo Hạ viện Mỹ bắt đầu bàn đến việc đưa ra hạn chế về visa vào Mỹ và thiết lập một hệ thống để theo dõi việc đi lại của những du khách hay doanh nhân tới nước này. Một quy định đã đưa ra trong đó có việc bắt buộc công dân và khách du lịch mang theo người ID card để bảo đảm an ninh quốc gia.

Tới thời điểm hiện tại, CMT điện tử hay CMT nhân dân điện tử (eID) được sử dụng phổ biến trong nhiều hoạt động tại Mỹ trong các hoạt động giao dịch với ngân hàng, chăm sóc sức khỏe, bầu cử điện tử, làm việc với các đơn vị và cơ quan nhà nước, giấy phép lái xe, công chứng điện tử. Hộ chiếu điện tử cũng được dùng trong các trường hợp xin cấp thị thực, giấy thông hành qua biên giới, phục vụ công tác điều tra. CMT điện tử mang lại những kết quả thiết thực: giảm thiểu hành vi gian dối và giả mạo; tăng cường bảo đảm pháp lý chữ ký và định dạng số; an toàn trong thanh toán và nhận dạng; đơn giản, hiệu quả, minh bạch, đáng tin cậy. Với những điều kỳ diệu từ một chiếc thẻ điện tử nhỏ bé mang lại đã tạo ra một xu hướng mới trong công tác quản lý điện tử ở nhiều quốc gia. Hiện nay đã có nhiều nước trên thế giới cũng đang tích cực thu thập cơ sở dữ liệu công dân để tiến hành áp dụng việc sử dụng CMT điện tử như Hàn Quốc, Ấn Độ, Indonesia,…

Thành Thân