“Cẩm nang” nhận biết và xử lý bom mìn, vật nổ

Hiểm họa bom, mìn sau chiến tranh

Trong cuộc chiến tranh ở nước ta, đế quốc Mỹ đã trút xuống cả 2 miền Nam Bắc hơn 15 triệu tấn bom đạn, vật nổ khác nhau; hiện còn khoảng 800.000 tấn chưa nổ nằm rải rác khắp vùng miền. Theo số liệu thống kê năm 2002, toàn quốc có hơn 10.500 xã thì có 9.284 xã (chiếm 90%) còn bị nhiễm bom mìn, vật nổ làm cho 42.000 người chết và hàng vạn người tàn tật suốt đời; trong đó phần lớn nạn nhân là trẻ em và người lao động chính của gia đình.

Thời gian qua, quân ta đã mở nhiều chiến dịch rà phá bom, mìn, vật nổ trên nhiều tỉnh thành, đặc biệt ở những vùng có mật độ lớn bom, mìn còn sót lại sau chiến tranh như một số tỉnh miền Trung gồm: Quảng Bình, Bình Định, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Ngãi; giải phóng hàng chục vạn hécta; ước tính mỗi năm các đơn vị đã dò tìm, rà phá hàng trăm tấn bom mìn, vật nổ, nâng diện tích đất giải phóng thêm 3,5% trên cả nước. Tuy nhiên theo đánh giá của TTCNXLBM, với tốc độ rà phá như hiện nay thì phải mất hơn 200 năm nữa, Việt Nam mới khắc phục xong hậu quả của bom, mìn do chiến tranh để lại. Vì vậy giúp nhân dân nhận biết bom, mìn, vật nổ và cách phòng tránh, giảm thiểu tối đa những thảm họa do chúng gây ra là yêu cầu cấp bách hiện nay.
Trong cuộc chiến tranh ở Việt Nam, Mỹ đã sử dụng hơn 50 chủng loại bom, mìn và các vật nổ có kích thước to nhỏ khác nhau như bom bi, tên lửa, đạn pháo, đạn cối, mìn, thủy lôi, đạn bộ binh… Có thể nói bom mìn, vật nổ của hầu hết các nước lớn trên thế giới đều đã được sử dụng trên đất nước ta mà nhiều năm nay quân và dân ta đang dò tìm, xử lý.

Theo số liệu thống kê mới nhất của BV Việt Đức, Hà Nội: trong năm 2015, BV này tiếp nhận 19 ca nhập viện có nguyên nhân do đạn, bom, mìn gây nên. Còn tại Viện Bỏng Quốc gia, khoảng năm 2013, viện tiếp nhận 1 bệnh nhân 15 tuổi nhập viện do nguyên nhân nổ đạn phốt pho khi đang đi chăn trâu. 2 năm trở lại đây, bệnh viện này không tiếp nhận bệnh nhân nào nhập viện vì nguyên nhân do bom mìn, vật nổ.

Theo kết quả điều tra, các vụ tai nạn do bom, mìn, vật nổ gây ra chủ yếu từ một số nguyên nhân sau: Do vướng phải bom mìn, vật nổ khi dân khai hoang, phục hóa đất đai; làm nhà, xây dựng công trình phục vụ sinh hoạt; đi thu nhặt phế liệu gặp bom mìn, vật nổ đã tự động tháo, cưa, cắt lấy thuốc nổ và vỏ kim loại; trẻ em nhặt được bom mìn, vật liệu nổ dùng để đùa nghịch, làm đồ chơi… và do các nguyên nhân khác.

Bom, mìn, vật nổ để nguyên trạng khá dễ phát hiện. Nhưng năm tháng, thời tiết, địa hình tác động đã làm bom mìn biến dạng, xù xì khó nhận biết nên rất nguy hiểm. Vì vậy trong lao động, sinh hoạt hàng ngày nếu người dân bắt gặp những vật có kim loại hoặc nhựa lạ là phải nghĩ ngay đến bom, mìn, vật nổ để cảnh giác, đề phòng.

Lực lượng công binh tiến hành rà phá bom mìn. Ảnh : TL

Cách xử lý khi gặp phải bom mìn, vật nổ

Trước hết là bom. Có nhiều loại bom khác nhau như bom phá, bom sát thương, bom hóa học, bom chiếu sáng…; trong đó bom phá và bom sát thương là hai loại chúng ta thường gặp nhất. Bom có cấu tạo chung gồm vỏ bom, bên trong nhồi thuốc nổ, chất cháy, chất độc hóa học quân sự. Đầu bom, thân bom và đuôi bom được lắp các loại ngòi nổ khác nhau tùy từng loại bom. Ngòi nổ có các loại: Chạm nổ tức thì với mục tiêu trên mặt đất; ngòi nổ chậm với những mục tiêu sâu trong lòng đất; ngòi không tiếp xúc gây nổ trên không; ngòi chờ nổ, ngòi định giờ… Các loại bom vì những lý do nào đó chưa phát nổ rất nguy hiểm, có thể gây nổ bất cứ lúc nào, chỉ cần tác động va chạm nhẹ hoặc thay đổi tư thế, vị trí của bom đều gây nổ dẫn đến thương vong.

Bom bi: Là bom con trong các loại bom chùm của Mỹ. Căn cứ vào hình dạng quả bom mà đặt tên cho chúng như bom bi quả ổi, quả cam, quả dứa. Bom bi quả dứa thân hình trụ, vỏ kim loại, gắn sắn, đuôi có 6 cánh, là dạng bom rất thường gặp, bên trong chứa 250 viên bi, bán kính sát thương 10-15m, khi rơi xuống thường lẫn vào cây cỏ hoặc bị vùi lấp rất khó phát hiện. Bom bi quả cam: Thân bom hình cầu, giống quả cam, vỏ kim loại, tạo 480 mảnh gây sát thương. Bom bi quả ổi: thân bom hình cầu, vỏ bom bằng kim loại, đúc sẵn 280-300 viên bi, bán kính sát thương 10m. Các loại bom bi chưa nổ do chưa đủ vòng quay, nếu bị di chuyển hoặc tác động sẽ gây nổ. Khi phát hiện bom bi chưa nổ, phải cảnh giác bởi xung quanh đó còn rất nhiều quả bom con chưa nổ.

Thứ hai là đạn. Đạn phong phú chủng loại như: đạn cối, cao xạ, bộ binh… được các lực lượng tham chiến sử dụng còn vương vãi khắp nơi. Hầu hết đạn đều có cấu tạo gồm: đầu đạn, thân đạn, ngòi nổ, thuốc nổ. Đạn M79 gây nổ theo nguyên lí li tâm. Nếu gặp đạn này mà thay đổi vị trí của nó có thể gây nổ bất cứ lúc nào.

Thứ ba là mìn. Mìn đa dạng về tính năng, phong phú về kích cỡ, có nhiều đặc điểm giống bom. Mìn thụ động nằm yên một chỗ, có ngoại lực tác động mới phát nổ gồm tác động trực tiếp như đè, vướng, nhấc, gạt hoặc gián tiếp như từ trường, vô tuyến, âm thanh, cảm quang, chấn động. Một số loại mìn thường gặp như: Mìn chống tăng là loại mìn phá xe tăng, xe cơ giới, xe bọc thép và sát thương con người. Mìn có độ sát thương lớn, trên diện rộng. Thân mìn hình trụ, hình hộp; vỏ bằng tôn mỏng, gỗ hoặc nhựa; trọng lượng từ 3-15kg/quả tùy từng loại, chủ yếu là trọng lượng của thuốc nổ. Mìn sát thương: đa dạng hình dáng, kích thước nhỏ, độ nổ cao. Khi có tác động từ 2kg trở lên vào mìn, mìn sẽ phát nổ; đã có nhiều người bị thương do chạm hoặc dẫm lên loại mìn này và là nguyên nhân gây nên 70% các vụ thương vong cho con người.

Hiểm họa bom, mìn, vật nổ sau chiến tranh không là vấn đề riêng của vùng miền nào mà trên khắp cả nước. Thủ tướng Chính phủ đã kí Quyết định số 504/QĐ-TTG ngày 21-4-2010 phê duyệt “Chương trình Hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh giai đoạn 2010 – 2025”. Cùng với chương trình này, tất cả người dân hãy cùng nhau chung tay, góp sức ngăn chặn những ai tự ý dò tìm, tháo gỡ bom mìn, vật nổ, làm nguy hại tới tính mạng con người, môi trường và xã hội; đồng thời tuyên truyền tới mọi tầng lớp nhân dân hiểu cách nhận biết và xử lý bom mìn sao cho hiểm họa bom, mìn sau chiến tranh không đe dọa đến mạng sống con người…

Điệp Quyên