Ký ức không quên về người thị trưởng đầu tiên của Hà Nội

Chủ tịch TP Trần Duy Hưng trong ngày tiếp quản Thủ đô 10-10-1954. Ảnh tư liệu

Thị trưởng từ Nhân dân và vì Nhân dân

Tự hào và kính trọng bác sĩ Trần Duy Hưng, vị Chủ tịch đầu tiên của Thủ đô Hà Nội một phần vì cho đến nay ông vẫn là cây đại thụ với nhiều kỷ lục: Ông là vị Chủ tịch đầu tiên của Thủ đô dưới chính thể Dân chủ Cộng hòa. Ông là vị Chủ tịch trẻ nhất vì khi nhậm chức ông mới 33 tuổi. Ông là người đảm nhiệm trọng trách Chủ tịch thành phố lâu nhất, tổng cộng 24 năm. Ông là vị Chủ tịch duy nhất được Chủ tịch Hồ Chí Minh đến tận tư gia trao nhiệm vụ.

Theo cuốn Lịch sử cách mạng Thủ đô: Cách mạng tháng Tám thành công, ngày 30-8-1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ động đến thăm bác sĩ Trần Duy Hưng tại phòng khám và đây cũng là nơi ở của gia đình ông. Bác Hồ trao cho ông trọng trách: Chủ tịch Ủy ban Hành chính Hà Nội. Quá bất ngờ trước một sự kiện mà chưa bao giờ dám nghĩ tới, Trần Duy Hưng thưa:

- Thưa Cụ, nhiệm vụ Cụ trao quá lớn mà tôi thì chưa bao giờ làm quản lý nên chưa có kinh nghiệm.

- Thế Chú tưởng tôi có kinh nghiệm à? Dân giao thì mình phải nhận. Đã nhận thì cố gắng làm cho tốt. Muốn làm tốt thì phải học, học suốt đời và phải đoàn kết mọi người.

Được Bác Hồ tín nhiệm giao việc, bác sĩ Trần Duy Hưng đã cố gắng vừa điều hành, vừa học tập: Học tập qua sách vở, qua cuộc sống thường ngày, học tập từ chính cuộc đấu tranh của Nhân dân ta để xây dựng và bảo vệ một chính quyền thực sự của dân, cho dân và vì dân

Người dân cũng biết đến ông với dấu ấn của một vị Chủ tịch TP đã để lại cho Thủ đô rất nhiều công trình kinh tế, văn hóa, xã hội ấn tượng, đặc biệt là trong điều kiện chiến tranh.

Những quyết sách linh hoạt, vì dân

9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp thành công, ngày 10-10-1954 ông trở về tiếp quản Thủ đô với trọng trách Phó Chủ tịch Ủy ban Quân chính và ngày 4-11-1954 được Chủ tịch Hồ Chí Minh bổ nhiệm làm Chủ tịch Ủy ban Hành chính thành phố. Hà Nội sau ngày giải phóng bộn bề trăm việc, từ ổn định đời sống và giải quyết việc làm cho Nhân dân, khai hoang phục hóa, chống đói, xóa nạn mù chữ đến củng cố chính quyền từ thành phố xuống các quận, khu phố, làng xã…

Làm Trưởng ban Xóa nạn mù chữ, Chủ tịch Trần Duy Hưng xuống tận các ngõ xóm lao động ở Hai Bà Trưng, Đống Đa thăm hỏi, động viên Nhân dân tham gia các lớp bình dân học vụ buổi tối. Kết thúc ba năm thi đua diệt giặc dốt, Hà Nội được Chính phủ tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Hai về thành tích thanh toán xong nạn mù chữ, trong đó có công lao to lớn của vị Chủ tịch tận tụy và mẫn cán.

Cùng với chăm lo các vấn đề xã hội cấp bách và nóng bỏng, thực hiện đường lối phục hồi và phát triển kinh tế. Thực hiện đường lối của Đảng về phục hồi và phát triển kinh tế, dưới sự điều hành của ông, Hà Nội trở thành ngọn cờ đầu của nhiều phong trào: Nông nghiệp đạt năng xuất lúa cao nhất miền Bắc; hoạt động công - thương nghiệp dẫn đầu cả nước; Hà Nội ban hành hàng loạt những chính sách đặc thù để phát triển vùng rau xanh, thực phẩm, là lá cờ đầu về phong trào năm xung phong và ba sẵn sàng…

Việc làm mạnh mẽ mà Chủ tịch Trần Duy Hưng đã dám làm vào thời điểm chiến tranh ác liệt là cho phép các hộ tư nhân sản xuất và bán những đồ gia dụng mà Hà Nội rất thiếu vào lúc đó. Thời kỳ này, đây là việc rất cấm kỵ, tuy nhiên, nhóm hàng gia dụng lại là những đồ dùng rất thiết yếu nên tác dụng của nó đã xóa nhòa đi phần nào ranh giới đúng – sai rất nhạy cảm của thời chiến.

Hà Nội cũng là địa phương ban hành hàng loạt những chính sách đặc thù để xây dựng các khu nhà ở tập thể cho công nhân, viên chức; là địa phương đầu tiên có mô hình nhà lắp ghép rồi từ đó nhân rộng ra cả nước, tuy nhiên, khu bếp, vệ sinh chung khá bất tiện. Rút kinh nghiệm, Chủ tịch Trần Duy Hưng cho xây dựng thêm những khu nhà tập thể hai tầng nhưng lúc này là nhà nhỏ khép kín. Ngay từ những năm 1960, Nhà nước có chính sách phân phối nhà cho cán bộ, công chức. Được sự nhất trí của Thành ủy, TP Hà Nội đã triển khai việc bán căn hộ theo cách trả dần, một mặt để có thêm ngân sách, còn các gia đình có điều kiện để sửa sang nhà cửa đẹp hơn.

Là một lãnh đạo gần dân, sát dân, ông luôn có mặt ở những địa bàn nóng bỏng để chia sẻ, động viên Nhân dân. Hình ảnh Chủ tịch Trần Duy Hưng đẩy xe đất trên các công trường đường Thanh Niên, Công viên Thống Nhất, Công viên Thủ Lệ; có mặt kịp thời của vị lãnh đạo cao nhất của chính quyền Thủ đô ở Khâm Thiên, An Dương, Bệnh viện Bạch Mai qua 12 ngày đêm trong trận chiến Điện Biên Phủ trên không chống đế quốc Mỹ… sẽ mãi được lưu giữ trong lòng người dân Hà Nội.

Với tầm nhìn xa, trông rộng của vị Chủ tịch TP ông đã để lại cho Thủ đô hàng loạt những công trình tầm cỡ về kinh tế, văn hóa và xã hội: Khu công nghiệp Cao - Xà - Lá, đường Thanh Niên, Công viên Thống Nhất, Công viên Thủ Lệ, Cung văn hóa hữu nghị Việt Xô... thông qua các phong trào thi đua, những ngày lao động XHCN với phương châm "Nhà nước và Nhân dân cùng làm", "Trung ương và địa phương cùng lo". Cùng với đó vận động và tận dụng triệt để chất xám của trí thức tư sản như Nguyễn Tử Trinh, Trịnh Văn Bô tham gia chính quyền, sử dụng kinh nghiệm và trí tuệ của họ vào công cuộc phát triển thành phố.

Là người của dân, được dân mến mộ và tín nhiệm, ông liên tục được bầu làm đại biểu Quốc hội từ khóa I đến khóa VIII.

67 năm Ngày Giải phóng Thủ đô, những câu chuyện về bác sĩ Trần Duy Hưng, vị Chủ tịch đầu tiên của Hà Nội vẫn luôn là tấm gương về một nhà lãnh đạo luôn giữ tấm lòng “vì nước, vì dân” mà Thủ đô đã có được. Nhận xét về bác sĩ Trần Duy Hưng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết: "Một con người của Nhân dân, là một trí thức để lại tấm gương sáng cho các thế hệ trí thức hôm nay và mai sau". Ghi nhận công lao to lớn của bác sĩ Trần Duy Hưng cho Đảng, Nhà nước và Nhân dân, ngày 3-2-2005 Chủ tịch nước tặng ông Huân chương Hồ Chí Minh.