Kỳ cuối: Kinh nghiệm tránh rủi ro khi đi làm thêm

TS. Luật sư Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), Giảng viên Luật Hình sự, Khoa Luật và Lý luận Chính trị, ĐH Thuỷ Lợi. Ảnh: An Nhiên

Sinh viên làm thêm vướng án hình sự, bị lạm dụng tình dục

TS. Luật sư Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), Giảng viên Luật Hình sự, Khoa Luật và Lý luận Chính trị, ĐH Thuỷ Lợi cho biết, sinh viên làm thêm không phải là chuyện mới, vì nhiều lý do khác nhau như để có thêm thu nhập trang trải khó khăn cuộc sống, đỡ đần cha mẹ hoặc để có cơ hội tiếp cận với thực tiễn, rèn luyện bản thân, trao dồi kinh nghiệm,... Cơ hội kiếm việc làm sau khi ra trường vì thế cũng tốt hơn. Tuy nhiên mặt trái của việc làm thêm cũng không ít, đặc biệt là khi các em có nguy cơ bị lừa đảo, lạm dụng tình dục, bị bóc lột sức lao động.

TS. Luật sư Đặng Văn Cường nhấn mạnh: “Nguy cơ đầu tiên dễ xảy ra nhất là bị lừa đảo mất tiền với những lời mời chào việc nhẹ lương cao, nộp tiền đặt cọc để giao các nhiệm vụ rồi bị báo là sai, nộp tiếp tiền vào để được nhận lại số tiền đã nộp cho đến khi không còn khả năng nộp thêm thì mới biết mình bị lừa.

Theo TS. Luật sư Đặng Văn Cường, khi đã bị lừa đảo trên mạng internet thì gần như không còn cơ hội lấy lại tiền, chỉ còn lựa chọn duy nhất là trình báo sự việc với cơ quan điều tra. Nếu cơ quan điều tra phát hiện, bắt giữ được nhóm đối tượng lừa đảo thì mới có hy vọng lấy lại được tiền. Trong khi đó, những hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng hiện nay rất nhiều, lực lượng chức năng không thể kiểm soát hết. Các đối tượng lừa đảo đặt máy chủ ở nước ngoài nên việc phát hiện, xử lý cũng gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, nhiều trường hợp các em bị lừa gạt để tham gia tiếp tay giúp sức cho các đường dây đánh bạc, lừa đảo qua mạng rồi đến khi bị cơ quan chức năng phát hiện thì lại bị xem xét xử lý hình sự bởi vai trò đồng phạm giúp sức. Các trường hợp lừa tuyển dụng việc làm thêm để đánh cắp thông tin cá nhân, sử dụng thông tin cá nhân vào mục đích bất hợp pháp. Ngoài ra, rất nhiều trường hợp làm việc nhưng không được trả tiền theo đúng thỏa thuận,…”.

TS. Luật sư Đặng Văn Cường lấy dẫn chứng, thời gian qua không ít những vụ án hình sự lừa đảo chiếm đoạt tài sản hoặc tổ chức đánh bạc trái phép trên mạng internet có sự tham gia của sinh viên làm thêm. Các em lúc đầu không biết là hành vi phạm pháp, sau khi biết chỉ vì ham lợi nhuận nên không dừng lại, khi bị cơ quan chức năng phát hiện, xử lý thì bản thân vướng vào vòng lao lý. Đây là câu chuyện rất đáng buồn và đáng trách cho những trường hợp như vậy.

Có những trường hợp sinh viên làm thêm làm nghề shipper rất đơn thuần. Tuy nhiên khi các đối tượng nhờ shipper loại ma túy mới như tobaco, cỏ mỹ,... thì cũng không đề phòng nên thực hiện hành vi vận chuyển, giúp sức cho việc mua bán nên cũng bị xử lý hình sự. Có sinh viên lên mạng mua hàng hóa về bán, trong đó có các loại hàng hóa cấm mà không biết để cuối cùng trở thành người vi phạm pháp luật.

Bên cạnh đó, nhiều sinh viên đi làm thêm đóng gói ở các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ rồi bị xử lý về tội sản xuất hàng giả. Lý do là nơi làm việc không phải là xưởng sản xuất hợp pháp, không có biển hiệu của công ty. Do thiếu hiểu biết pháp luật, thiếu kỹ năng sống nên các em dễ vướng vào vòng lao lý khi đi làm thêm.

Cũng theo TS. Luật sư Đặng Văn Cường, không ít trường hợp sinh viên làm thêm bị người sử dụng lao động, những người làm việc cùng lợi dụng sự nhẹ dạ cả tin để lạm dụng tình dục, bóc lột tình dục, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống tâm lý sức khỏe và trở thành nạn nhân trong vụ án xâm hại tình dục. Nghiêm trọng hơn là nhiều trường hợp các em bị dụ dỗ, lôi kéo vào các tệ nạn xã hội như cờ bạc, mại dâm, ma túy.

“Sinh viên kiếm việc làm thêm ở Việt Nam hiện nay là tự phát, thiếu sự quản lý của cơ quan Nhà nước bằng pháp luật. Bởi vậy, ngoài những mặt tích cực mà công việc làm thêm mang lại như tiền bạc, kinh nghiệm, trải nghiệm thực tiễn thì những rủi ro cho sinh viên làm thêm vẫn chưa được kiểm soát bởi pháp luật và các cơ chế, các thiết chế của Nhà nước.

Ở nhiều quốc gia trên thế giới hiện nay có quy định rất cụ thể về điều kiện để sinh viên tham gia vào thị trường lao động (dù là công việc làm thêm). Theo đó rất nhiều quốc gia quy định sinh viên phải đạt lực học nhất định (phải đảm bảo hoàn thành việc học, việc làm thêm không ảnh hưởng đến học tập) và phải học sang năm thứ hai mới được phép làm thêm và quy định rất cụ thể về thời gian làm thêm, công việc làm thêm,… Sự quản lý của Nhà nước trong quá trình hoạt động làm thêm đó rất chặt chẽ.

Tuy nhiên ở Việt Nam hiện nay thì chưa có quy định pháp luật cụ thể về việc sinh viên làm thêm nên môi trường, công việc làm thêm của sinh viên là tự phát vào tìm ẩn nhiều rủi ro”, TS. Luật sư Đặng Văn Cường cho biết.

Sinh viên đi làm thêm cần ghi nhớ điều gì?

TS. Luật sư Đặng Văn Cường cho rằng sinh viên vẫn nên ưu tiên việc học của mình lên hàng đầu để tốt nghiệp ra trường, tìm kiếm công việc, nâng tầm giá trị của bản thân, đóng góp công sức, trí tuệ cho sự phát triển của đất nước. Nếu muốn kiếm việc làm thêm, sinh viên cần hết sức thận trọng, tìm hiểu kỹ, biết rõ công việc mình phải làm, giới hạn phạm vi công việc, các quyền lợi được hưởng và cơ chế để bảo đảm, bảo vệ quyền lợi cho bản thân.

Để giảm thiểu những rủi ro khi làm thêm thì các sinh viên cần trang bị cho mình những kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng cần thiết trong việc kiếm việc làm thêm. Cần liên hệ và có sự giúp đỡ của hội sinh viên, của đoàn thanh niên, các sinh viên khóa trước và có thể tham khảo ý kiến của các thầy cô giảng viên, của bố mẹ trước khi quyết định một việc làm thêm trong quá trình học tập.

Một số kinh nghiệm để tránh rủi ro trong quá trình thực hiện công việc làm thêm là: không nộp tiền đặt cọc, không nộp tiền để đảm bảo công việc làm thêm; không cung cấp quá nhiều thông tin về cá nhân, về nhân thân đối với người sử dụng lao động khi không biết rõ công ty, doanh nghiệp của họ như thế nào; cần phải tra cứu mã số thuế trên cổng thông tin điện tử xem doanh nghiệp đó có đăng ký thuế hay không, kinh doanh công khai hay không, hoạt động kinh doanh có hợp pháp hay không.

Kiên quyết không làm việc cho các doanh nghiệp làm ăn phi pháp, hoạt động nghề nghiệp không rõ ràng; cần phải tìm hiểu rõ, thỏa thuận cụ thể bằng văn bản công việc phải làm và quyền lợi được hưởng. Đặc biệt, chú ý đến thời gian làm việc, nghỉ ngơi, kết quả làm việc, mức lương, thời gian, phương thức trả lương.

Đối với các hoạt động nghề nghiệp làm việc trực tiếp thì cần làm rõ thời gian làm việc, môi trường làm việc, đối tác làm việc và không nên làm việc một mình. Khi thấy có nguy cơ bị xâm hại tình dục, lạm dụng tình dục, bóc lột lao động thì có thể dừng lại hoặc trình báo sự việc với cơ quan chức năng,... Với những đối tác, những doanh nghiệp không đáng tin cậy, hoạt động kinh doanh không rõ ràng, hoặc nghi ngờ hoạt động kinh doanh bất hợp pháp thì kiên quyết không làm việc, dù mức lương có cao hơn các công việc khác.

	Kỳ 1: Mất cả chì lẫn chài
	Kỳ 2: Mê hồn trận các chiêu trò lừa đảo