Đảm bảo an ninh năng lượng để phát triển bền vững

Còn thách thức về an ninh năng lượng

Theo TS. Nguyễn Đức Hiển -Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, chủ đề an ninh năng lượng bắt đầu được khởi nguồn quan tâm sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ từ những năm 1970 của thế kỷ 20 và trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của tất cả các quốc gia trên thế giới. Cho đến nay, khái niệm an ninh năng lượng đã phát triển từ khái niệm an ninh năng lượng truyền thống sang khái niệm an ninh năng lượng phi truyền thống.

Thực tiễn phát triển năng lượng quốc gia từ năm 2007 đến nay cho thấy, mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia còn nhiều thách thức: các nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu, cơ cấu đang bị mất cân đối, áp lực phải nhập khẩu năng lượng ngày càng lớn; một số chỉ tiêu bảo đảm an ninh năng lượng đang biến động theo chiều hướng bất lợi (bao gồm các chỉ tiêu như: Tỷ số trữ lượng và sản xuất than, dầu và khí tự nhiên ngày càng giảm; Sự phụ thuộc vào nhập khẩu than, dầu và khí tự nhiên ngày càng tăng; Tỷ trọng chi phí nhập khẩu than, dầu và khí tự nhiên trong tổng thu nhập quốc nội ngày càng tăng. Từ năm 2015, Việt Nam đã trở thành nước nhập khẩu năng lượng và xu hướng này ngày càng tăng lên nhanh (trong dài hạn); các mối đe dọa liên quan đến an ninh năng lượng ngày càng lớn.

Nguyên nhân chủ yếu là do tài nguyên năng lượng sơ cấp về thủy điện về cơ bản đã khai thác hết; sản lượng dầu và khí ở một số mỏ lớn sau thời gian dài khai thác đã suy giảm nhanh, việc phát triển mỏ mới trên biển Đông gặp nhiều khó khăn; tuy trữ lượng than còn nhiều nhưng chưa khai thác triệt để do công nghệ còn lạc hậu và điều kiện khai thác ngày càng khó khăn làm tăng giá thành; một số dự án nguồn điện chưa đưa vào vận hành do chậm tiến độ và chậm khởi công so với quy hoạch, hoặc dừng triển khai; chưa có một chiến lược và chính sách cụ thể rõ ràng để bảo đảm khả năng tiếp cận được các nguồn năng lượng có khả năng cung cấp dài hạn, có độ tin cậy cao, giá thành hợp lý; giá năng lượng còn chưa theo cơ chế thị trường…

Chính sách quốc gia về tiết kiệm năng lượng của Việt Nam giai đoạn 2019 - 2030 đặt ra mục tiêu: 90% khu công nghiệp và 70% cụm công nghiệp có giải pháp tiết kiệm năng lượng; giảm 5% xăng dầu trong giao thông vận tải…

Quản lý năng lượng hiệu quả hơn

Báo cáo của tổ chức đánh giá năng lượng toàn cầu (GEA) trên 130 quốc gia cho thấy, phần lớn các quốc gia rất dễ bị tổn thương, hiện đang đối mặt với thách thức về bảo đảm an ninh năng lượng. Hiện nay, trên thế giới chỉ có 15-20 quốc gia xuất khẩu năng lượng, chủ yếu là dầu khí. Nhu cầu về dầu mỏ và các sản phẩm chiếm 90% năng lượng ở các quốc gia và có xu hướng tăng lên, đặc biệt là châu Á; gần 650 triệu người sống ở 32 quốc gia Á-Âu nhập khẩu hơn 75% lượng khí đốt.

Theo ThS Hoàng Văn Tâm - Phó Chánh Văn phòng Biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh, Vụ Tiết kiệm năng lượng và phát triển bền vững, Bộ Công thương cho biết, chính sách quốc gia về tiết kiệm năng lượng của Việt Nam giai đoạn 2019 - 2030 đặt ra mục tiêu: 90% khu công nghiệp và 70% cụm công nghiệp được tiếp cận, áp dụng giải pháp tiết kiệm năng lượng; giảm 5% tiêu thụ xăng dầu trong giao thông vận tải; 150 công trình xây dựng được chứng nhận công trình xanh; dán nhãn năng lượng 50% các sản phẩm vật liệu xây dựng có yêu cầu cách nhiệt; 100% cơ sở tiêu thụ năng lượng trọng điểm áp dụng hệ thống quản lý năng lượng; 100% DN vận tải trọng điểm có chương trình phổ biến kỹ năng điều khiển phương tiện, giải pháp kỹ thuật theo hướng tiết kiệm năng lượng. Để đạt được mục tiêu này, ThS Hoàng Văn Tâm kiến nghị với Chính phủ chỉ đạo cấp đủ nguồn kinh phí hoạt động của Chương trình ở Trung ương và địa phương (gắn với Khung kế hoạch hoạt động tổng thể); hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy mô hình Cty dịch vụ năng lượng tương xứng với nhu cầu của xã hội; thành lập quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả nhằm tạo thị trường vốn cho các hoạt động tiết kiệm năng lượng.