Có thể xử lý hình sự mọi hành vi trục lợi bất chính

Nhiều kẻ gian lôi kéo lao động mua bán sổ BHXH kèm giấy ủy quyền nhận trợ cấp để rút khoản một lần, hưởng chênh lệch

Không có tiền chuộc sổ BHXH do lãi cao

Trên mạng xã hội, lợi dụng việc người lao động bị mất việc làm, nhiều đối tượng đã lập các hội nhóm đăng tin mua bán, cầm cố sổ BHXH với giá cao. Do đó, BHXH Việt Nam đã có công văn (kèm danh sách các đường link dẫn đến các trang/nhóm Facebook lập ra với mục đích mua, thu gom sổ BHXH để trục lợi) gửi Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Bộ Công an, đề nghị đơn vị này vào cuộc, hỗ trợ xử lý nghiêm.

Thông tin trên thu hút sự chú ý của người lao động, bởi đã có nhiều người bị các đối tượng lợi dụng để mua lại, hay cho họ cầm cố sổ với lãi xuất cao. Chị Nguyễn Thị Hường – công nhân may tại một Cty ở TPHCM, có quê Nam Định chia sẻ, chị đã tham gia BHXH được hơn10 năm. Do sau dịch, Cty bị mất nhiều đơn hàng nên thông báo phá sản và chấm dứt hợp đồng lao động. Vì còn con nhỏ, đang trong tuổi ăn học, chi phí sinh hoạt vẫn tiêu tốn rất nhiều, trong khi chưa tìm được việc làm để trang trải cuộc sống nơi TP, gia đình chị phải tìm đủ mọi cách xoay xở. Vì vậy, chị bàn với chồng, mở xưởng gia công tại nhà, gom anh chị em trong tổ về làm cùng. Tuy nhiên vấn đề là cần số tiền khá lớn để mua máy móc và vật liệu…

“Nên ngay khi vào MXH đọc được thông tin có người nhận mua, cầm cố sổ BHXH với giá cao, chị rất băn khoăn không biết có nên bán, cầm cố sổ của 2 vợ chồng lấy vốn làm ăn hay không. Sau khi tham khảo ý kiến từ mọi người chị còn biết thêm cũng có nhiều người giống như anh chị trong lúc khó khăn đã mang sổ BHXH của mình để cầm cố vay tiền và sau đó phải bỏ luôn sổ BHXH vì không có tiền chuộc do tiền lãi rất cao” – chị Hường cho biết.

Tại nhiều địa phương có khu công nghiệp lớn, tập trung đông lao động như TP HCM, Bình Dương, Đồng Nai, công nhân rao bán sổ bảo hiểm dưới hình thức ủy quyền, cam kết không đi làm và nếu hủy kèo rút lại sổ sẽ phải đền tiền gấp đôi. Giá thu gom, mua bán, cầm cố sổ BHXH chỉ bằng 30-50% so với giá trị được thanh toán BHXH một lần.

Tình trạng này kéo dài khiến lao động mất quyền lợi, dễ sa vào tín dụng đen và nảy sinh tranh chấp gây mất trật tự xã hội. Theo quy định, sổ BHXH là giấy tờ ghi nhận quá trình tham gia BHXH của người lao động làm cơ sở để giải quyết các chế độ. Đây không phải là tài sản nên theo Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) không được phép mua bán, cầm cố.

Tuy nhiên, theo đánh giá của BHXH TP Hà Nội, Sở LĐ-TB&XH TP Đà Nẵng, Hưng Yên, Thái Bình, quy định cho phép ủy quyền nhận lương hưu, trợ cấp BHXH hiện nay khiến nhiều kẻ gian lợi dụng lôi kéo lao động mua bán sổ BHXH kèm giấy ủy quyền nhận trợ cấp để rút khoản một lần, hưởng chênh lệch.

Kiến nghị bổ sung quy định cấm mua bán sổ BHXH

Trước tình trạng mua bán, cầm cố sổ BHXH nhằm trục lợi tái diễn với thủ đoạn tinh vi, theo các chuyên gia pháp lý, cả người mua và người bán, cầm cố sổ sẽ bị phạt tiền, thậm chí phạt tù.

Góp ý dự thảo sửa đổi Luật BHXH mới nhất, nhiều địa phương đề nghị cần bổ sung nghiêm cấm hành vi cầm cố, mua bán sổ BHXH.

Để ngăn chặn trục lợi chính sách, đảm bảo quyền lợi người lao động cũng như rõ ràng trong chính sách, cơ quan BHXH, Sở LĐ-TB&XH một số tỉnh đề nghị dự thảo Luật BHXH sửa đổi bổ sung quy định cấm mua bán, cầm cố sổ BHXH cũng như mượn hồ sơ của người khác. Điều 7 dự luật đưa 8 hành vi nghiêm cấm, song không có hành vi mua bán sổ.

Luật sư Lê Minh Trường: Hoạt động mua bán, thu gom sổ BHXH dưới bất kể hình thức nào đều là hành vi trục lợi bất chính và bị xử lý nghiêm

Về hiện tượng mua bán, nhận cầm cố sổ BHXH nhằm trục lợi, dưới góc độ pháp lý, luật sư Lê Minh Trường – Đoàn Luật sư Hà Nội cho rằng, theo quy định hiện hành, sổ BHXH được cấp và giao cho từng người lao động giữ để theo dõi việc đóng, hưởng các chế độ BHXH gắn với nhân thân từng người lao động và là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.

Khi đủ điều kiện, người lao động sẽ được hưởng chế độ hưu trí bảo đảm an sinh khi về già. Do đó, hoạt động mua bán, thu gom sổ BHXH dưới bất kể hình thức nào đều là hành vi trục lợi bất chính và bị xử lý nghiêm.

Theo Quyết định 1035 và Quyết định 595 của BHXH Việt Nam, trường hợp người lao động mang sổ BHXH đi cầm cố, thế chấp, sẽ không được cấp lại sổ. Ngoài ra, sổ BHXH cũng không phải là tài sản được cầm cố, thế chấp hoặc mua bán theo quy định. Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định, người lao động mang sổ BHXH đi cầm cố, sau đó làm thủ tục kê khai sổ bị mất, hư hỏng để xin cấp lại thuộc trường hợp kê khai không đúng sự thật sẽ bị phạt tiền từ 1-2 triệu đồng

Người sử dụng lao động có hành vi giả mạo hồ sơ BHXH để hưởng chế độ BHXH sẽ bị phạt tiền từ 10-20 triệu đồng.

Bên cạnh đó, cá nhân vi phạm còn bị buộc nộp lại cho cơ quan BHXH số tiền BHXH đã nhận do thực hiện hành vi vi phạm.