Có thể phục hồi điều tra với người giả bị tâm thần?

Đối tượng Nguyễn Thị Mai Anh và chồng là Lại Văn Đông tại cơ quan điều tra. Ảnh: CACC

Phát lộ nhiều tội danh

Liên quan đến vụ án “chạy” kết luận giám định tâm thần tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương, luật sư Nguyễn Hồng Thái, Giám đốc Công ty Luật TNHH Quốc tế Hồng Thái và Đồng nghiệp, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, vụ án xảy ra tại Viện Pháp y Tâm thần Trung ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính đúng đắn của hoạt động công vụ, đặc biệt trong các lĩnh vực khám chữa bệnh và giám định tư pháp, những lĩnh vực vốn đòi hỏi sự khách quan, trung thực và chính xác cao.

“Việc mua chuộc cán bộ, lãnh đạo Viện Pháp y tâm thần Trung ương để chạy giấy chứng nhận tâm thần là hành vi vô cùng nguy hiểm. Nó không chỉ làm sai lệch kết quả giám định mà còn có thể dẫn đến bỏ lọt tội phạm, tạo ra nguy cơ bất ổn cho xã hội”, luật sư Nguyễn Hồng Thái nhấn mạnh.

Vị chuyên gia pháp lý thông tin, hiện nay cơ quan điều tra đã khởi tố 40 bị can về nhiều tội danh khác nhau. Trong đó, có một số tội danh có mức hình phạt cao nhất là tử hình, như: tội "Tàng trữ trái phép chất ma túy”; tội "Nhận hối lộ”. Các tội danh khác có khung hình phạt là tù có thời hạn, như tội: "Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy”; "Đưa hối lộ”; "Môi giới hối lộ”; "Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ”.

Cơ quan điều tra sẽ làm rõ số lượng ma túy thu giữ được để xác định hành vi phạm tội đối với tội "Tàng trữ trái phép chất ma túy”. Đây cũng là căn cứ để buộc tội, đồng thời xác định khung hình phạt có thể áp dụng đối với các đối tượng vi phạm.

Các bị can trong vụ án xảy ra tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương. Ảnh: CACC

Đối với các bị can bị điều tra về hành vi tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, cơ quan điều tra sẽ làm rõ các đối tượng này đã thực hiện hành vi phạm tội bao nhiêu lần, với bao nhiêu người, phương thức và thủ đoạn ra sao, cùng hành vi cụ thể của từng người để xử lý theo quy định của pháp luật.

Với nhóm tội phạm về chức vụ, cơ quan điều tra sẽ làm rõ hành vi nhận hối lộ được thực hiện như thế nào. Theo quy định, nhận hối lộ là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã nhận lợi ích vật chất hoặc phi vật chất từ người đưa hối lộ trực tiếp hoặc thông qua trung gian, để thực hiện công việc theo yêu cầu của người đưa hối lộ.

Trường hợp nhận hối lộ từ 1 tỷ đồng trở lên, người phạm tội có thể bị áp dụng khung hình phạt cao nhất là tử hình theo quy định tại khoản 4 Điều 354, Bộ luật Hình sự năm 2015. Đối với hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, hình phạt có thể lên tới 15 năm tù, tùy thuộc vào tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi và hậu quả xảy ra. Còn đối với các hành vi đưa hối lộ và môi giới hối lộ, mức hình phạt cao nhất tương ứng là 20 năm tù và 15 năm tù, theo quy định tại Điều 364 và Điều 365, Bộ luật Hình sự hiện hành.

Chế tài xử lý với người giả bị tâm thần

Luật sư Nguyễn Hồng Thái cũng cho biết, tại Thông tư 23/2019 của Bộ Y tế, Điều 36, Quyết định số 111 ngày 17/4/2020 của VKSND Tối cao quy định: trong trường hợp nghi ngờ kết luận giám định lần đầu không chính xác hoặc có sự khác nhau giữa kết luận giám định lần đầu và kết luận giám định lại về cùng một nội dung giám định, Kiểm sát viên có trách nhiệm báo cáo, đề xuất Lãnh đạo đơn vị, Lãnh đạo Viện để ra văn bản yêu cầu cơ quan có thẩm quyền điều tra trưng cầu giám định lại hoặc giám định lại lần thứ hai theo quy định tại Điều 211, Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành.

“Đây là căn cứ pháp lý quan trọng nhằm bảo đảm tính khách quan, chính xác trong việc trưng cầu giám định, trong đó có giám định tình trạng tâm thần. Cũng cần lưu ý thuật ngữ "giả" không phải là giấy tờ giả mà là kết quả, kết luận đã bị làm giả, trái với bệnh tình thật của bệnh nhân”, luật sư Nguyễn Hồng Thái nói.

Nhận định thêm, chuyên gia pháp lý cho rằng, trong quá trình mở rộng điều tra, nếu phát hiện các chủ thể khác trong hoạt động tư pháp có hành vi xúi giục, hướng dẫn làm giả kết luận giám định tâm thần… nhằm làm sai lệch nội dung vụ án, vụ việc thì còn có thể bị xem xét xử lý hình sự về tội “Làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc” theo Điều 375, Bộ luật Hình sự năm 2015.

Về vấn đề xử lý hậu quả của việc sử dụng giấy chứng nhận tâm thần giả trong vụ án này, luật sư Nguyễn Hồng Thái cho biết, tùy thuộc vào giai đoạn tố tụng mà đối tượng được đưa vào cơ sở bắt buộc chữa bệnh (điều tra, truy tố, xét xử hoặc thi hành án), các cơ quan tiến hành tố tụng sẽ áp dụng trình tự xử lý theo quy định pháp luật.

Ví dụ, nếu đối tượng được đưa vào cơ sở bắt buộc chữa bệnh tâm thần trong giai đoạn điều tra, nay phát hiện kết luận giám định tâm thần là giả, thì cơ quan điều tra sẽ ra quyết định phục hồi điều tra theo quy định tại Điều 235, Bộ luật Hình sự, do không còn căn cứ để tiếp tục tạm đình chỉ điều tra theo điểm b khoản 1 Điều 229 của Bộ luật này. Việc phục hồi điều tra nhằm tiếp tục làm rõ hành vi phạm tội của bị can theo trình tự tố tụng.

Tương tự nếu vụ án đang ở trong giai đoạn truy tố, xét xử, sau khi nhận được hồ sơ vụ án nếu có căn cứ cho rằng bị can/bị cáo không có năng lực trách nhiệm hình sự thì Tòa án hoặc Viện kiểm sát trưng cầu giám định pháp y tâm thần. Căn cứ vào kết luận giám định bị can bị tâm thần thì Tòa án hoặc Viện kiểm sát ban hành quyết định tạm đình chỉ/đình chỉ vụ án để áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh. Khi phát hiện kết luận giám định tâm thần bị can thiệp và làm sai lệch kết quả thì cơ quan ra quyết định áp dụng chữa bệnh bắt buộc phải ra quyết định đình chỉ thi hành quyết định này và tiếp tục tiến hành các thủ tục tố tụng đối với bị can/bị cáo.

Đối với người đang chấp hành hình phạt tù mà bị bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án là cơ quan quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh hoặc không còn lý do khác để miễn chấp hành hình phạt thì người đó phải tiếp tục chấp hành hình phạt.

	Bộ Y tế siết chặt quản lý giám định pháp y tâm thần
	Bệnh nhân trốn khỏi viện tâm thần từng là “trùm” ma túy
	Viện trưởng Viện Pháp y quốc gia lý giải về "kết luận giám định không bao giờ hết vênh nhau"!