Bài cuối: Không thể vừa đá bóng… vừa “thổi còi”?!

Khi nghệ sĩ đi “chệch đường ray”

Câu chuyện “bóc phốt” trong làng giải trí Việt đang trở thành đề tài nóng của cộng đồng mạng. Đáng chú ý là câu chuyện sao kê về tính minh bạch của hoạt động từ thiện thời gian qua. Nếu NSƯT Hoài Linh bị chỉ trích về việc “ngâm” tiền từ thiện, chậm giải ngân tới các hoàn cảnh khó khăn thì ca sĩ Thủy Tiên bị “tố” ăn chặn tiền từ thiện, MC-diễn viên Trấn Thành gặp lùm xùm vì nhiều khoản chi “lạ” khi sao kê tài khoản từ thiện từ những đóng góp của cộng đồng.

Sự việc vẫn gây tranh cãi và chưa hề có dấu hiệu hạ nhiệt. Mới đây, dân mạng còn chỉ ra bằng chứng về khoản từ thiện của Tuấn Trần chuyển tới một tài khoản khác của Trấn Thành, không phải là tài khoản mà Trấn Thành đứng lên kêu gọi từ thiện.

Ngay lập tức, Trấn Thành lên tiếng giải thích rằng, trước đó Tuấn Trần có chuyển nhầm tới số tài khoản cá nhân nhưng sau đó đàn em có gọi thông báo và Trấn Thành đã kiểm tra lại và chuyển hơn 700 triệu đồng từ tài khoản cá nhân sang tài khoản kêu gọi từ thiện. Đồng thời khẳng định không có gì khuất tất trong việc chuyển nhầm tài khoản từ thiện.

Dù lời khẳng định có làm “dịu” dư luận, song những hình ảnh về những bản sao kê từ thiện của những “ngôi sao” giải trí thời gian vừa qua ít nhiều bị “vẩn” bởi những lo ngại khác. Nhất là thời điểm cựu cầu thủ Công Vinh đăng đàn chỉ trích một gương mặt “chị đại” khi “tố” câu chuyện từ thiện của Thủy Tiên thiếu trung thực.

Một sự việc khác đó là trường hợp Angela Phương Trinh đăng thông tin sai lệch về điều trị virus SARS-CoV-2 bằng cách nuốt sống giun đất (địa long) khiến dư luận bức xúc.

Angela Phương Trinh đăng thông tin sai lệch về "nuốt giun đất chữa Covid-19"

Mặc dù Bộ Y tế đã cảnh báo thông tin "nuốt giun đất chữa Covid-19" không chính xác, không có căn cứ khoa học, chưa được kiểm chứng về tác dụng hỗ trợ, điều trị Covid-19 của dược liệu địa long nhưng Angela Phương Trinh vẫn cố tình đăng tải nhiều nguồn thông tin khẳng định về phương pháp điều trị virus SARS-CoV-2 bằng giun đất.

Chỉ đến khi phía Thanh tra Sở Thông tin Truyền thông TP Hồ Chí Minh mời chủ tài khoản Angela Phương Trinh lên làm việc và yêu cầu gỡ bỏ bài đăng thì sự việc mới tạm lắng xuống. Tuy vậy, đến ngày 2-9, tài khoản Angela Phương Trinh vẫn cố tình đăng tải bài về công hiệu của giun đất trên trang cá nhân.

Vẫn còn những “hạt sạn”

Việc người nổi tiếng phát ngôn thiếu chuẩn mực hiện đã được hoàn thiện trong dự thảo “Quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ”. Dự thảo cũng đề cập tới trách nhiệm của nghệ sĩ trong hoạt động quảng cáo, cụ thể, nghệ sĩ phải đảm bảo truyền đạt thông tin trung thực, chính xác, rõ ràng về công dụng, tính năng của sản phẩm, hàng hóa đúng quy định của pháp luật về quảng cáo.

Không đăng tải, lan truyền các nội dung vi phạm pháp luật, thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm của các tổ chức, cá nhân, thông tin sai sự thật, thông tin chưa được kiểm chứng.

Thế nhưng, nghịch lý là các quy tắc được quy định rõ ràng nhưng lại thiếu chế tài xử phạt. Ngay từ đầu, Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Tạ Quang Đông đã khẳng định, dự thảo “Quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” là cái khung để nghệ sĩ biết tiết chế, ứng xử có văn hóa với nhau và với khán giả.

Quy chế này dành cho cả các nghệ sĩ thuộc các nhà hát của nhà nước và nghệ sĩ tự do không thuộc đơn vị công lập khác. Bộ quy tắc là khung ứng xử, không phải văn bản quy phạm pháp luật. Trong đó, không có điều khoản xử phạt, cấm sóng, cấm diễn.

Trước nội dung này, nhiều ý kiến bày tỏ nếu không có quy định xử phạt thì Bộ quy tắc trên chỉ mang tính hình thức, không có tính răn đe. Nếu chỉ dừng ở quy tắc ứng xử thì chế tài chưa thực sự đủ mạnh, khó quản lý sai phạm.

Một ý kiến nhận định, chúng ta phải xây dựng “Luật ứng xử văn hóa" mới có chế tài xử lý đầy đủ và đồng bộ, nhất là đối với những nghệ sĩ giàu có nhưng không gương mẫu trong cuộc sống, trong khi số lượng người "hâm mộ thần tượng" không nhỏ, dễ biến thành "vết dầu loang" xấu xí trong xã hội.

Chuyên gia văn hóa và truyền thông Nguyễn Đình Thành nêu ý kiến, ở mảng giải trí, tất cả những vấn đề vi phạm của nghệ sĩ sẽ được xử lý trên nền tảng pháp luật, vi phạm pháp luật về quảng cáo thì sẽ bị xử lý theo pháp luật hiện hành. Xúc phạm người khác gây hậu quả nghiêm trọng, gây tổn hại đến danh dự và nhân phẩm của người khác cũng đã có quy định. Gần đây với Luật An ninh mạng, Nghị định 15 thì cơ sở xử phạt cũng đã rõ ràng hơn. Tuy nhiên, cần tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp lý và đưa ra xử nghiêm 1 số vụ để làm gương.

Trước đó, ngày 17-6-2021, Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành “Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội”, nhằm tạo ra môi trường lành mạnh, tự do, xây dựng chuẩn mực đạo đức trên không gian mạng.

Điều này đã tạo ra kỳ vọng về việc thanh lọc môi trường mạng xã hội, ngăn chặn, xử lý những phát ngôn thiếu chuẩn mực, phản cảm.

Không phải bây giờ có “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” thì giới nghệ sĩ mới nên sống đẹp, vấn đề hành vi ứng xử của con người, không tính riêng nghệ sĩ đã được ngầm hiểu trong quy tắc ứng xử của xã hội từ lâu đời như làm sao sống đẹp, sống có trách nhiệm.

Tuy nhiên, sau 3 tháng áp dụng thì trên mạng xã hội vẫn nhiều những thông tin tiêu cực. Câu chuyện nữ doanh nhân liên tục livetream tố nghệ sĩ “ăn chặn” hàng trăm tỷ đồng từ thiện mà không có nguồn thông tin chính thống, thiếu tin cậy khi chỉ nói mơ hồ là “theo giấc mơ”. Mới đây, diễn viên Huỳnh Anh phát ngôn kém duyên về bạn gái cũ, ca sĩ N.P.T cũng đăng thông tin cá nhân dòng trạng thái có từ ngữ nhạy cảm, dễ gây hiểu lầm,…

Theo NSND Quốc Anh, Giám đốc Nhà hát Chèo Hà Nội, chúng ta đã có “Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội” hay “Bộ quy tắc ứng xử của nghệ sĩ” sắp được ban hành chỉ tính định hướng hành vi, không có các chế tài như luật để xử phạt. Do đó, muốn hiệu quả, khâu tuyên truyền phải mạnh và quan trọng nhất là nghệ sĩ phải ý thức thực hiện.

Không phải bây giờ có “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” thì giới nghệ sĩ mới nên sống đẹp, vấn đề hành vi ứng xử của con người, không tính riêng nghệ sĩ đã được quy định từ lâu đời như làm sao sống đẹp, sống có trách nhiệm.

Điểm khác trong dự thảo “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” đang dần hoàn thiện là sẽ có nhiều quy định mới liên quan đến hoạt động của nghệ sĩ trên môi trường mạng xã hội, như việc nghệ sĩ quảng cáo, làm từ thiện hay các nội dung mà họ đăng tải trên mạng.

Dù vậy, việc đưa ra quy tắc chung chung sẽ khó có thể đánh giá nghệ sĩ đang làm đúng hay sai. Ví dụ về trách nhiệm minh bạch hoạt động xã hội, từ thiện thì minh bạch bằng hình thức nào, trách nhiệm thể hiện ra sao phải được cụ thể hóa bằng những con số quyên góp cụ thể. Hay quy tắc về quảng cáo của nghệ sĩ thì phải nêu rõ những yêu cầu phù hợp quy định hiện hành.

Thời gian này Bộ VH,TT&DL đang lấy ý kiến đóng góp để hoàn thiện Bộ quy tắc ứng ứng xử, hi vọng “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” sẽ sớm được ban hành cùng các quy định về chế tài xử phạt nghiêm khắc hơn để nghệ sỹ luôn phải có ý thức sống đẹp, ứng xử đẹp.

Bài 1: Liệu có “gạn đục khơi trong”? Dự thảo “Bộ quy tắc ứng xử chung của nghệ sĩ” do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch soạn thảo được đánh giá ...