Vĩnh Phúc: Giáo dục truyền thống yêu nước thương dân qua vở chèo “Thị Ngự sử về làng”.

Vở chèo “Thị Ngự Sử về làng”, do tác giả kịch bản Hà Đình Cẩn và tác giả chuyển thể Nguyễn Sỹ Sang xây dựng, đã bắt đầu nghi hình từ 19-1, dự kiến đến ngày 21-01 sẽ hoàn thiện. Đây là vở chèo ca ngợi Lưỡng quốc Trạng nguyên Triệu Thái, vị danh nhân của Vĩnh Phúc.

Lưỡng quốc Trạng nguyên Triệu Thái là người xã Hoàng Chung, huyện Lập Thạch, thuộc Tây Đạo (nay là thôn Hoàng Chung, xã Đồng Ích, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc). Ông xuất thân từ một gia đình nông dân, được theo học trường Nho dưới thời thuộc Minh. Thời ấy, nước ta lúc đó chỉ là quận, huyện thuộc sự thống trị dưới triều đình Vĩnh Lạc (1403-1424) nhà Minh, nên về thể chế không thể tổ chức được hai kì thi đại khoa tuyển chọn tiến sĩ là thi Hội và thi Đình (Quận Giao Chỉ chỉ có thẩm quyền tổ chức kì thi Hương, tuyển chọn cử nhân và sinh đồ).

Dù là người tài năng xuất chúng, nhưng để ra làm quan, ông Triệu Thái phải lặn lội sang tận kinh đô Trung Quốc, lúc đó là thành Yên Kinh để ứng thí. Ông đã thi đỗ tiến sĩ dưới triều vua Vĩnh Lạc, rồi nhận chức quan học sĩ Viện Hàn lâm trong triều đình Trung Quốc. Năm 1428, khi nhà Lê (Lê Lợi) đánh đuổi giặc Minh (Trung Quốc) giành độc lập, ông mới xin phép nhà vua, với lí do về quê thăm cha mẹ, rồi ở lại quê nhà.

Vở chèo “Thị Ngự sử về làng” được phối hợp giữa Ban Văn nghệ đài truyền hình Việt Nam và Nhà hát nghệ thuật tỉnh Vĩnh Phúc thực hiện, sẽ được phát sóng dịp đầu Xuân Kỷ Hợi.

Về quê tiếng là "ở ẩn", nhưng ông có công lao rất lớn với dân làng Hoàng Chung, trong đó có việc quy hoạch ngôi làng này nối liền 2 làng cổ là Đại Lữ và Tiên Lữ (2 làng này thuộc xã Tiên Nữ, Lập Thạch ngày nay) giữa cánh đồng chiêm trũng, bằng một con đường ở bìa làng. Điều đó, cũng đã tạo nên nét độc đáo và “đột phá” ở một ngôi làng thuần nông ở Việt Nam, khi các ngõ rẽ đều vuông góc với đường trục, có khoảng cách hai nhà giáp lưng vào nhau, tạo thành ngõ xương cá, rất tiện cho sinh hoạt và trị an. Giáp đường về mặt phía Tây Nam, chia thành từng ô lấy đất đắp nền làng, trồng tre chắn gió, rào làng. Các ô đất trũng trở thành ao, dân làng chuyên cấy rau cần về mùa đông, cũng là một nguồn thu lợi về kinh tế.

Ngày 25 tháng 2 năm Kỷ dậu (1429), Hoàng đế Lê Lợi tổ chức khoa thi Minh Kinh, để tuyển dụng người tài giỏi “Hiền, Lương, Phương, Chính” (tài giỏi, lương thiện, đức hạnh, ngay thẳng), bổ sung vào hàng ngũ quan lại trong triều đình sau khi giành độc lập.

Lúc này ông Triệu Thái ra ứng thí với tư cách là người ẩn sĩ và đã đỗ danh sách thứ nhất. Sau khi đỗ, ông nhận chức quan Thị Ngự sử (Lê Thánh Tông đổi gọi Đô Ngự Sử). Ông được Hoàng đế Lê Lợi giao cho việc định ra luật lệ của nhà Lê. Những đạo luật ban hành năm Canh Tuất (1430) và chương về tiền sản gồm 14 điều bổ sung năm Kỷ Tỵ thời Thái Hoà (1449) đều có công đóng góp của ông.

Sau khi ông mất được ban tên thụy là Cự Tuấn, được dân xã Hoàng Chung suy tôn, phối thờ ở đình làng cùng với 3 vị thành hoàng Đông Nha Tam vị Đại Vương và được triều đình phong “Thần”. Tên ông có trong ba đạo sắc hợp phong và một đạo biệt phong là sắc triều Nguyễn, vẫn đang thờ ở đình làng.

Hiện nay đền thờ ông (đền Triệu Thái) tọa lạc tại xã Đồng Ích, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc. Đền đã được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia theo quyết định số 259- VH/QĐ ngày 12 tháng 02 năm 1994.

Cuộc đời và thân thế sự nghiệp của Thị Ngự sử Triệu Thái (Lưỡng quốc Trạng Nguyên) là tấm gương giáo dục truyền thống yêu nước thương dân, cần cù hiếu học... cho các thế hệ mai sau. Dự kiến vở chèo “Thị Ngự sử về làng” được phối hợp giữa Ban Văn nghệ đài truyền hình Việt Nam và Nhà hát nghệ thuật tỉnh Vĩnh Phúc thực hiện, sẽ được phát sóng dịp đầu xuân Kỷ Hợi, ngày 6-1-2019 Âm lịch (10-2-2019 dương lịch).