Vì sao Tổng thống Trump trừng phạt WHO?

Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi đã phản đối kịch liệt quyết định trên của Tổng thống Trump, và cho biết sẽ yêu cầu cần làm rõ quyết định mà bà cho là "nguy hiểm" và "bất hợp pháp" này. Trong một thông cáo vừa được đưa ra, bà Pelosi nhấn mạnh rằng ông Trump đã phớt lờ các chuyên gia y tế toàn cầu, không coi trọng khoa học và cản trở những người hùng trên tuyến đầu chống dịch, khiến cuộc sống của người dân Mỹ cũng như nhân dân thế giới bị đặt vào tình thế nguy hiểm. Bà Pelosi cho rằng quyết định này của ông Trump một lần nữa cho thấy sự ứng phó không hiệu quả của Tổng thống.

Tuy nhiên, câu chuyện không đơn giản như vậy. Các quan chức ngoại giao Mỹ nói rằng việc cắt viện trợ được đưa ra sau khi các quan chức cấp cao của Mỹ đề nghị ban lãnh đạo WHO đáp ứng một danh sách các yêu cầu và các nhà lãnh đạo của WHO đã từ chối. Các yêu cầu Mỹ bao gồm ủng hộ mong muốn của Đài Loan tham gia Hội đồng Y tế Thế giới, gây sức ép với Trung Quốc để nước này cung cấp cho các cơ quan y tế cộng đồng của Mỹ đầy đủ các mẫu virus SARS-CoV2 đầu tiên và minh bạch hơn về cách thức lan truyền ban đầu của virus ở Trung Quốc. Chỉ sau khi Tổng thư ký WHO, Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus từ chối những yêu cầu này, Tổng thống Trump mới ngừng tài trợ cho WHO - trong một nỗ lực gây sức ép buộc ông này phải thay đổi quyết định.

Tổng thống Trump đang gây ra nhiều khó khăn cho Tổng giám đốc WHO (phải). Ảnh tư liệu

Tổng thư ký WHO đang trong tình thế bế tắc. Tổ chức này cần tiếp cận Trung Quốc và hệ thống y tế cộng đồng của quốc gia này, nhưng Trung Quốc áp đặt các điều kiện cho sự tiếp cận đó. Đứng đầu danh sách là loại Đài Loan, nơi đã thành công lớn trong cuộc chiến chống đại dịch nhưng Trung Quốc coi là một tỉnh ly khai, khỏi các tổ chức của Liên hợp quốc (LHQ).

Trong một thời gian dài, Mỹ - quốc gia đóng góp nhiều nhất cho WHO - đã làm ngơ khi Trung Quốc sử dụng các chiến thuật mạnh tay này. Nhưng giờ đây Mỹ không làm như vậy nữa. Các quan chức Mỹ cũng cho biết họ sẽ cố gắng giảm thiểu tác động đối với sức khỏe cộng đồng bằng cách chi tiêu số tiền mà lẽ ra sẽ tài trợ cho WHO thông qua Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ và các cơ quan khác. Chính quyền Mỹ cũng hy vọng có thể dựa vào các tổ chức từ thiện quốc tế lớn để làm việc này.

Vậy điều này có nghĩa là ông Trump đã được biện minh về việc cắt tài trợ cho WHO? Đó là một chiến lược rủi ro cao. Nếu việc theo đuổi chính sách rủi ro nhưng trong khuôn khổ an toàn cho phép này của Tổng thống Trump thành công trong việc khiến các quan chức của WHO mạnh tay hơn với Trung Quốc, thì việc ngừng viện trợ trong một thời gian ngắn sẽ giúp tạo ra một thế giới tốt đẹp. Mặt khác, nếu các quốc gia khác thế chỗ để bù đắp sự thiếu hụt tài chính ngắn hạn này, ông Trump đã cô lập và làm mất mặt nước Mỹ trên trường quốc tế.

Trường hợp xấu nhất là việc ngừng đóng góp sẽ cản trở các nước nghèo làm chậm sự lây lan của COVID-19. Một đại dịch là một lời nhắc nhở về việc kết nối thế giới thực sự là như thế nào. Nếu sự lây lan chậm lại ở Mỹ nhưng lại hoành hành ở Eritrea, nguy cơ dịch bệnh bùng phát vẫn còn. Và mặc dù Chính phủ Mỹ có thể thực hiện một số vai trò của WHO, các cơ quan chính phủ Mỹ khó có thể tiếp cận được các quốc gia như Iran hoặc Venezuela, hai nước đều đang gồng mình đối phó với đại dịch.

Tổng thống Trump đúng khi nói rằng WHO đã không thực hiện được một trong những chức năng quan trọng nhất của mình: đóng vai trò là hệ thống cảnh báo sớm toàn cầu về các bệnh truyền nhiễm mới. Nhưng sự tức giận của ông đang đi trệch hướng.

Tổng Giám đốc WHO, Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, đã bày tỏ lấy làm tiếc trước việc Mỹ quyết định ngừng viện trợ cho WHO do tổ chức này đang phải vật lộn với hàng loạt loại bệnh dịch trên thế giới, chứ không chỉ riêng COVID-19. Phát biểu trên Đài CBS của Mỹ cùng ngày, chính ông Robert Redfield, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), cũng đã đánh giá cao WHO, đồng thời cho rằng việc đánh giá công tác ứng phó đại dịch của WHO nên được tiến hành sau khi dịch bệnh chấm dứt. Ông Redfield cũng khen ngợi những nỗ lực của WHO trong công tác chống đại dịch Ebola ở châu Phi và cả trong việc hợp tác hạn chế sự lây lan của dịch bệnh, đồng thời còn khẳng định WHO và Mỹ đã cùng nhau chiến đấu chống lại nhiều cuộc khủng hoảng y tế trên khắp thế giới và sẽ tiếp tục cùng nhau sát cánh trong thời gian tới.

Trong khi đó, Phòng Thương mại Mỹ khẳng định ủng hộ WHO cần phải có những biện pháp cải cách, nhưng cũng cho rằng cắt viện trợ của tổ chức này trong lúc đại dịch COVID-19 đang hoành hành không mang lại lợi ích cho nước Mỹ, nhất là khi WHO đóng vai trò thiết yếu hỗ trợ nhiều nước khác, đặc biệt là các nước đang phát triển, trong công cuộc ứng phó với đại dịch.