NSND Tống Toàn Thắng: nghề xiếc phải luôn đổi mới để không bị đào thải

NSND Tống Toàn Thắng trong buổi biểu diễn với trăn. Ảnh: NVCC

Đằng sau “con số biết nói” là tinh thần nỗ lực sáng tạo, đổi mới từ vị trí lãnh đạo, quản lý đến các thế hệ nghệ sĩ, diễn viên xiếc tại Liên đoàn Xiếc Việt Nam, trong đó kể đến vai trò “người thủ lĩnh” NSND Tống Toàn Thắng. Cuộc trò chuyện với NSND Tống Toàn Thắng, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã cho PV chuyên trang PL&XH - Báo Kinh tế và Đô thị hiểu hơn về chuyện đời, chuyện nghề của môn nghệ thuật xiếc đỉnh cao.

Được biết NSND Tống Toàn Thắng tốt nghiệp trường Xiếc từ năm 1983 và gắn bó với Liên đoàn Xiếc Việt Nam từ ngày ấy. Trong suốt quãng thời gian làm nghề, đã biểu diễn khắp các sân khấu lớn nhỏ trong và ngoài nước, vậy kỷ niệm nào là đáng nhớ nhất đối với anh?

Trong suốt hơn 40 năm làm nghề, bám nghề, có vô vàn những thăng trầm với nghệ thuật xiếc nhưng đặc biệt nhất với tôi là kỷ niệm khi đi diễn ở Thái Lan năm 1996. Trong buổi diễn, tôi bị trăn siết chặt và cắn vào tay khiến máu chảy ướt hết người. Tuy nhiên, khi được sự hò reo cổ vũ nồng nhiệt của khán giả, tôi đã hoàn thành trọn vẹn phần biểu diễn của mình.

Nhờ kinh nghiệm huấn luyện trăn lâu năm và "chinh chiến” ở nhiều sân khấu lớn nhỏ đã giúp tôi thoát khỏi tình huống trong gang tấc. Mặc dù buổi biểu diễn nguy hiểm và để lại vết thương nhưng cũng nhờ đó mà tôi trở nên nổi tiếng. Sau buổi biểu diễn, tôi được khán giả Thái Lan đặt tên là Tarzan và gọi là “Người hùng”.

Nghề xiếc thú được coi là một nghề vất vả và không kém phần nguy hiểm khi phải diễn chung với các loài thú hung dữ. Đặc biệt với loài trăn, loài bò sát mà nhiều người chỉ nhìn thôi cũng thấy sợ nhưng anh lại thuần hóa chúng và biểu diễn rất tuyệt trên sân khấu. Đó cũng là lý do mà khán giả yêu mến gọi anh là “Hoàng tử trăn”. Anh có thể chia sẻ thêm về những vất vả, nguy hiểm của nghề?

Thứ nhất, các loài động vật thường có tính cách thất thường và hay bị ảnh hưởng bởi thời tiết. Điều này đòi hỏi người nghệ sĩ phải bỏ rất nhiều thời gian để quan tâm, chăm sóc. Thứ hai, người làm xiếc thú phải tiếp xúc với môi trường đặc thù có mùi hôi quanh năm. Vì vậy phải liên tục dọn vệ sinh để giữ gìn sạch sẽ cho “bạn diễn” và không gian tập luyện. Thứ ba, nghệ sĩ xiếc khi tập luyện với động vật phải dựa trên các phản xạ có điều kiện, mỗi động tác cần tập liên tục hàng giờ đồng hồ và phải duy trì hằng ngày nếu không động vật sẽ quên.

Để trụ lại được với nghề xiếc thú, người nghệ sĩ phải có tình yêu nghề, niềm đam mê, lòng kiên trì và khát khao chinh phục khán giả.

Đầu vào của nghề xiếc rất đông nhưng khi ra trường thì gần như chỉ 1/3, thậm chí 1/4 số người đã qua đào tạo và tốt nghiệp có thể trụ lại. Những học viên theo nghề xiếc phải chịu sự đào thải vô cùng nghiệt ngã như: Không đủ thể lực, không có tính kiên nhẫn, không chịu được đau đớn, thậm chí có những người tập luyện 5 năm trong trường xiếc rồi lại thấy vất vả và không thấy được tương lai nên bỏ dở giữa chừng. Thế nên, nghề xiếc đặc biệt là huấn luyện và biểu diễn xiếc thú, người nghệ sỹ cần phải hiểu biết về tập tính, thói quen của “bạn diễn” và hơn hết là phải có tính kiên trì, yêu nghề, khát khao cống hiến cho khán giả những màn biểu diễn, độc đáo, hấp dẫn.

NSND Tống Toàn Thắng cho biết: "Nghề xiếc thú luôn thường trực những nguy hiểm, vất vả đòi hỏi người nghệ sĩ sự kiên trì". Ảnh: NVCC

Bên cạnh lý do nguy hiểm và vất vả thì còn nguyên nhân nào khác dẫn đến thực trạng nghề xiếc ngày càng thiếu hụt nguồn nhân lực?

Nếu trước chỉ có đoàn xiếc của Nhà nước thì hiện nay nền kinh tế thị trường còn xuất hiện các đơn vị tư nhân. Họ sẵn sàng trả lương cao hơn cho các nghệ sĩ. Nghề xiếc vất vả và luôn đối mặt với nguy hiểm nhưng đồng lương của người nghệ sĩ vẫn còn thấp. Chính vì vậy, để có tiền trang trải, nhiều người sẵn sàng đi làm cho các bên tư nhân với mức lương cao gấp 3 - 4 lần so với đoàn xiếc Nhà nước.

Bên cạnh đó, các gia đình hiện nay không muốn con mình phải vất vả. Họ sẵn sàng tìm cho con em mình những ngành nghề khác có cơ hội tốt hơn. Vì vậy, đầu vào tuyển sinh học viên xiếc hiện nay rất khó. Thậm chí, Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam đã phải lên các vùng dân tộc thiểu số để tìm kiếm nguồn nhân lực đào tạo.

Một buổi tập luyện của các nghệ sĩ trước buổi biểu diễn. Ảnh: Trà My

Hiện nay ngành xiếc đang phải đối mặt với những thách thức và khó khăn nào? Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã có những giải pháp gì nhằm đưa xiếc đến gần hơn với khán giả?

Dưới tác động của công nghệ, truyền thông dẫn đến nhu cầu thị hiếu của người xem rất cao. Khán giả hiện nay chỉ cần ngồi nhà mà không cần đến rạp vẫn có thể xem những thứ khác trên các nền tảng số. Đây là một trong những thách thức của ngành xiếc và các nghệ sỹ biểu diễn. Chúng tôi xác định để kéo khán giả đến rạp và làm cho công chúng yêu xiếc hơn thì Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã tập trung đầu tư nội dung, cơ sở hạ tầng, công nghệ, trang phục. Đặc biệt, tăng giờ luyện tập, tương tác của nghệ sĩ để mỗi tiết mục đều tạo nên nhiều cảm xúc và hứng thú cho khán giả khi xem trực tiếp buổi diễn. Đồng thời, lắng nghe khán giả và cập nhật những xu hướng mới để vận dụng vào các vở diễn. Nhờ vậy, trong năm 2023, các suất diễn của chúng tôi đã vượt 150% số buổi, doanh thu tăng 200% so với năm 2022.

Trân trọng cảm ơn nghệ sĩ về cuộc trò chuyện!

	Người tái hiện những ký ức hào hùng về một “thời hoa lửa” trên sân khấu tròn
	“Lửa Thanh xuân” - ký ức hào hùng của dân tộc