Ngành năng lượng hưởng lợi từ các FTA

Quang cảnh hội thảo

Sự kiện diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn hội nhập sâu rộng hơn thông qua các FTA thế hệ mới, đồng thời đối mặt với yêu cầu ngày càng cấp bách về chuyển dịch năng lượng và phát triển bền vững.

Thúc đẩy cải cách

Theo TS Nguyễn Đức Thành - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), các FTA thế hệ mới đang tạo ra áp lực cải cách mang tính cấu trúc đối với ngành năng lượng Việt Nam. “Đây không chỉ là câu chuyện mở rộng thị trường, mà là yêu cầu vận hành theo nguyên tắc minh bạch, cạnh tranh công bằng và tuân thủ tiêu chuẩn môi trường ngày càng cao. DN năng lượng buộc phải chuyển từ tư duy dựa nhiều vào chính sách sang nâng cao hiệu quả quản trị và đầu tư công nghệ sạch” - ông Nguyễn Đức Thành phân tích.

Các tham luận cho thấy tác động của FTA đối với ngành năng lượng không chỉ thể hiện ở kim ngạch xuất nhập khẩu, mà còn lan tỏa đến cách thức tổ chức thị trường và quản trị DN. Khi hàng rào thuế quan dần được gỡ bỏ, mức độ cạnh tranh trong các phân khúc như xăng dầu, khí hóa lỏng, dịch vụ kỹ thuật năng lượng sẽ ngày càng gay gắt.

PGS.TS. Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường Giá cả cho rằng, việc thực thi FTA đang làm thay đổi căn bản “luật chơi” của thị trường năng lượng trong nước. “DN Việt Nam sẽ phải cạnh tranh trực tiếp hơn với các tập đoàn nước ngoài, không chỉ về giá mà còn về tiêu chuẩn môi trường, an toàn và minh bạch thông tin. Những DN chậm đổi mới công nghệ, không đáp ứng yêu cầu ESG sẽ gặp bất lợi rõ rệt” - ông Ngô Trí Long cảnh báo. Cũng theo vị chuyên gia này, trong quá trình hội nhập sâu, vai trò điều tiết và kiến tạo của Nhà nước là đặc biệt quan trọng nhằm bảo đảm an ninh năng lượng, tránh những cú sốc từ thị trường quốc tế ảnh hưởng tới ổn định kinh tế – xã hội.

Chuyển dịch năng lượng: áp lực hay cơ hội?

Một nội dung được thảo luận sâu tại hội thảo là mối liên hệ giữa FTA và chuyển dịch năng lượng. Các cam kết về môi trường và phát triển bền vững trong FTA, cùng với các cơ chế điều chỉnh carbon của các thị trường lớn, đang tạo áp lực rõ rệt lên ngành năng lượng Việt Nam. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, đây cũng chính là cơ hội chiến lược.

TS Lê Xuân Nghĩa - thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia nhận định rằng, FTA đang mở ra không gian mới cho dòng vốn đầu tư xanh vào Việt Nam. Các nhà đầu tư quốc tế, đặc biệt từ châu Âu, rất quan tâm đến điện gió ngoài khơi, LNG chuyển tiếp và các dự án năng lượng tái tạo quy mô lớn. FTA giúp giảm rủi ro thể chế và tăng độ tin cậy cho môi trường đầu tư. Tuy vậy, TS Lê Xuân Nghĩa cũng cảnh báo rằng nếu quy hoạch năng lượng, cải cách thể chế và cơ chế giá không theo kịp cam kết quốc tế, lợi thế từ FTA có thể bị triệt tiêu, thậm chí tạo áp lực ngược đối với DN trong nước.

Một điểm được nhấn mạnh tại hội thảo là vai trò chủ động của DN trong việc tận dụng các FTA. Theo các chuyên gia, FTA chỉ thực sự mang lại lợi ích khi DN hiểu rõ cam kết và có chiến lược thích ứng phù hợp.

Đối với DN năng lượng, việc “đọc” FTA không chỉ dừng ở ưu đãi thuế quan, mà còn bao gồm các điều khoản về đầu tư, môi trường, lao động, mua sắm công và giải quyết tranh chấp. Đây là những nội dung có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược phát triển dài hạn.

Nhiều ý kiến cho rằng DN cần coi chuyển đổi số, quản trị dữ liệu và báo cáo bền vững là năng lực cốt lõi, thay vì nghĩa vụ tuân thủ. Việc chuẩn hóa dữ liệu phát thải, minh bạch chuỗi cung ứng và tích hợp ESG sẽ giúp DN nâng cao sức cạnh tranh khi tham gia thị trường FTA.

Bên cạnh nỗ lực của DN, các đại biểu cũng nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc hoàn thiện khung pháp lý, đồng bộ chính sách năng lượng với cam kết FTA và tạo môi trường đầu tư ổn định. Việc giảm chồng chéo thủ tục, minh bạch cơ chế giá và tăng tính dự báo của chính sách được xem là điều kiện then chốt. Các hiệp hội ngành hàng được kỳ vọng sẽ đóng vai trò cầu nối, hỗ trợ DN cập nhật thông tin, đào tạo và tham vấn chính sách. Thông qua các diễn đàn đối thoại, hiệp hội có thể giúp DN nhận diện sớm rủi ro, tận dụng tốt hơn các cơ hội từ hội nhập.

Ý kiến các chuyên gia không chỉ dừng ở trao đổi thông tin, mà còn gợi mở nhiều hướng hành động cho ngành năng lượng Việt Nam trong giai đoạn tới. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và chuyển dịch năng lượng toàn cầu, FTA vừa là động lực cải cách, vừa là thước đo năng lực cạnh tranh của DN và nền kinh tế. Các chuyên gia thống nhất rằng để tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do, ngành năng lượng Việt Nam cần một chiến lược tổng thể: từ hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực DN, đến thúc đẩy đổi mới công nghệ và phát triển bền vững. Khi đó, FTA không chỉ là “cánh cửa thị trường”, mà còn trở thành đòn bẩy để ngành năng lượng Việt Nam tái cấu trúc, nâng cao giá trị gia tăng và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Bản đồ chuỗi giá trị mở lối bứt phá ngành điện tử Việt Nam Sau hơn một thập kỷ tăng trưởng ấn tượng, ngành điện – điện tử Việt Nam đang đứng trước thời điểm then chốt để chuyển ...

Hà Nội khai thác di sản, tạo động lực phát triển bền vững mới Bước vào kỷ nguyên phát triển mới, Hà Nội đứng trước yêu cầu vừa tăng tốc hiện đại hóa, vừa giữ gìn bản sắc ngàn ...