Không thả nổi giá xăng dầu nhưng theo cơ chế thị trường, người dân sẽ hưởng lợi

Từ trái qua phải: Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo; đại biểu quốc hội Hoàng Văn Cường Ủy viên Ủy ban Tài chính-Ngân sách Quốc hội và Phó Cục trưởng Cục Quản lý Giá Phạm Văn Bình. Ảnh: NT

Điều hành xăng dầu vẫn mang tính chất mệnh lệnh hành chính

Sáng nay, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức tọa đàm: "Để thị trường xăng dầu phát triển ổn định, minh bạch và hiệu quả" với sự tham dự của lãnh đạo các cơ quan quản lý Nhà nước, đại diện hiệp hội, doanh nghiệp, chuyên gia kinh tế nhằm phân tích, nhận định, đánh giá, kiến giải, luận bàn về vấn đề này.

Xăng dầu là mặt hàng có vai trò và vị thế đặc biệt quan trọng, mang tầm chiến lược trong bảo đảm ổn định và giữ vững các cân đối lớn của nền kinh tế, nhất là bảo đảm về an ninh năng lượng quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế xã hội, phục vụ người dân và doanh nghiệp

Nhận thức rõ tầm quan trọng của xăng dầu đối với phát triển kinh tế xã hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn dành sự quan tâm chỉ đạo hết sức sát sao và quyết liệt đối với mặt hàng chiến lược này, trong đó đã ban hành Nghị định số 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu và các Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 83/2014/NĐ-CP và nhiều chỉ đạo quan trọng khác, qua đó tạo môi trường pháp lý căn bản đối với sự phát triển ổn định và bền vững của thị trường xăng dầu Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực đạt được, hiện nay, thị trường xăng dầu vẫn còn những tồn tại, hạn chế, bất cập, những "nút thắt" đặt ra yêu cầu bức thiết cần tháo gỡ, nhất là sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách cho phù hợp với bối cảnh, tình hình thực tiễn.

Hiện Bộ Công Thương đang phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan chức năng, trong đó có Bộ Tài chính, xây dựng dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định 83/2014/NĐ-CP và các Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 83 đã được ban hành trước đó nhằm bổ sung, hoàn thiện các cơ chế chính sách cho sự phát triển ổn định, hiệu quả của thị trường xăng dầu.

Đề cập về thị trường xăng dầu tại tọa đàm, đại biểu quốc hội Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính-Ngân sách Quốc hội khẳng định, Nhà nước có vai trò lớn trong việc điều hành giá xăng dầu. Điều này thể hiện trong nhiều kỳ biến động lớn về giá xăng dầu trên thế giới và chúng ta có những chính sách để không tạo ra cú sốc bất thường về giá.

Dù Nhà nước kiểm soát về giá, ấn định giá, song ông Hoàng Văn Cường chỉ rõ còn hạn chế vì giá xăng dầu vẫn phải theo thế giới.

Điểm thứ hai là điều hành xăng dầu vẫn mang tính chất mệnh lệnh hành chính của Nhà nước áp đặt cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải bán mức giá nào. Khi đó sẽ không bảo đảm lợi ích đứng về mặt lợi nhuận của doanh nghiệp.

“Trong trường hợp dùng công cụ áp đặt quá mức, doanh nghiệp không còn lợi ích nữa, họ sẽ tìm biện pháp để lảng tránh. Điển hình nhất mà chúng ta thấy thời gian qua, có nơi người ta thông báo hết xăng dầu, không bán được”, ông Hoàng Văn Cường dẫn chứng.

Với những lập luận trên, ông Hoàng Văn Cường cho rằng việc sửa đổi chính sách xăng dầu thời gian tới sẽ phải hướng vào việc thay đổi cơ chế từ quản lý hành chính nhà nước áp đặt sang công cụ thị trường, để thị trường điều tiết.

Theo ông Hoàng Văn Cường, công cụ thị trường có thể sử dụng để bình ổn giá kể cả khi giá thế giới biến động bất thường. Nếu có công cụ thị trường, các doanh nghiệp có tiềm lực vẫn có thể bán ra ở mức hợp lý với mức dự trữ tốt. Còn như hiện nay doanh nghiệp đầu tư kinh doanh tốt và doanh nghiệp kinh doanh kém cũng bán giá giống nhau, tức là không tạo ra sự cạnh tranh về giá bán trên thị trường.

"Để thị trường quyết định thì các doanh nghiệp sẽ cố gắng, nỗ lực làm sao tiết giảm chi phí đầu vào, thậm chí họ có thể mua lúc giá rẻ và bán ra lúc giá cao. Như vậy sẽ có giá hợp lý mà không chịu giá chung, từ đó khuyến khích các doanh nghiệp tạo ra tiềm lực tốt, tạo ra khả năng kinh doanh tốt. Đấy là những điều cần phải khắc phục"- ông Hoàng Văn Cường phân tích thêm.

Cần thay đổi sang cơ chế thị trường

Dẫn thông tin giá xăng dầu thế giới chiếm tới 64-72% cơ cấu giá, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo thừa nhận chúng ta phụ thuộc hoàn toàn vào giá xăng dầu thế giới.

Theo ông Bảo, “nút thắt” trong tất cả các nghị định về kinh doanh xăng dầu từ trước đến nay cơ bản nhất vẫn là cơ chế điều hành mang tính chất hành chính, đặc biệt là vấn đề giá.

“Chúng ta quy định kỹ quá. Cơ quan quản lý Nhà nước ấn định 7 ngày điều chỉnh giá/lần, như vậy cơ quan quản lý Nhà nước làm thay cho doanh nghiệp”, ông Bùi Ngọc Bảo nói.

Đại biểu quốc hội Hoàng Văn Cường cho rằng việc sửa đổi chính sách quản lý trong thời gian tới phải hướng vào việc thay đổi sang cơ chế thị trường.

“Chúng ta hiện nay có cơ sở để dùng công cụ thị trường trong điều hành xăng dầu, không bị động do xăng dầu sản xuất trong nước chiếm tỷ trọng lớn. Thời gian tới, giá cả phải để cho doanh nghiệp tự do xác định. Nhà nước phải có công cụ điều tiết, nếu bán giá phi thị trường quá, dùng lợi thế nào đó để liên kết bán giá cao thì phải chịu chính sách điều tiết về thuế, như thuế nhập khẩu và thuế thu nhập doanh nghiệp.

Chúng ta cũng không thể thả nổi hoàn toàn. Chúng ta phải sử dụng các công cụ hiện đại để bình ổn giá xăng dầu. Điển hình là việc thế giới, các công ty lớn hay sử dụng các công cụ về phái sinh để bình ổn. Tôi cho rằng chúng ta cũng phải tiến tới việc tạo ra các cơ sở pháp lý và các điều kiện khuôn khổ cho các doanh nghiệp sử dụng công cụ phái sinh này để bình ổn. Bên cạnh đó phải có nguồn lực dự trữ quốc gia, phải có thị trường để làm sao cho mọi người có thể tham gia giao dịch tốt"- ông Hoàng Văn Cường khẳng định.

Nhấn mạnh tầm quan trọng phải có thị trường cạnh tranh, ông Hoàng Văn Cường tin tưởng khi đó việc mua bán phải được tự do, không thể bắt người này đi mua của người kia, như thế không thể có cạnh tranh được.

Đồng quan điểm, ông Bùi Ngọc Bảo cũng cho rằng phải có cơ chế để xác định cái gì thuộc về thị trường để các doanh nghiệp quyết định.

"Khi có cạnh tranh thì xu hướng là luôn đạt được mức giá mà người tiêu dùng được hưởng lợi"- ông Bùi Ngọc Bảo lưu ý.

Theo các chuyên gia, công cụ bảo hiểm giá xăng dầu đã từng đưa quy định này vào Nghị định 83/2014/NĐ-CP và cũng đã từng tổ chức thực hiện thí điểm giao dịch qua Sở Giao dịch hàng hoá Việt Nam. Kết quả đạt được rất tốt, góp phần giúp cho các thành phần kinh tế bảo hiểm giá xăng dầu. Vì vậy, việc đưa vào lại quy định về công cụ bảo hiểm giá thông qua Sở Giao dịch hàng hoá cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu là rất tốt và cần thiết.

Điều này giúp cho thị trường xăng dầu minh bạch, công khai, các công cụ bảo hiểm giá vẫn luôn rất cần thiết để giúp các doanh nghiệp phòng vệ trước các biến động về giá. Tất cả các công ty xăng dầu trên thế giới từ sản xuất, tiêu thụ đến tiêu dùng đều sử dụng công cụ này. Nhu cầu bảo hiểm giá là luôn hiện hữu và cấp thiết dù ở bất kỳ thời điểm, thời kỳ nào của nền kinh tế.

Quy định về bình ổn giá tiếp tục được bổ sung và có hiệu lực từ ngày 1/7/2024

Đưa ra ý kiến của mình, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Giá Phạm Văn Bình cho biết theo việc bình ổn giá đã được quy định tại Luật Giá từ năm 2012 và tiếp tục được bổ sung, củng cố ở Luật Giá năm 2023 có hiệu lực từ ngày 1/7/2024.

Đối với mặt hàng xăng dầu thì thị trường xăng dầu được điều chỉnh bởi những quy luật của thị trường cũng như những quy định chung về kinh doanh xăng dầu. Theo quy định tại Luật Giá 2023, có 9 nhóm mặt hàng bình ổn giá, trong đó xăng dầu thành phẩm là một trong những mặt hàng đó. Bên cạnh đó, Luật Giá cũng xác định rất rõ những trường hợp thực hiện bình ổn giá.

Cụ thể, Luật Giá quy định, thứ nhất là mặt bằng thị trường hàng hóa dịch vụ thuộc danh mục hàng hóa dịch vụ bình ổn giá có biến động bất thường ảnh hưởng đến đời sống kinh tế xã hội cũng như sản xuấ t kinh doanh và đời sống của người dân thì sẽ thực hiện bình ổn giá. Hiện nay, những quy định, trình tự, cách thức để bình ổn giá cũng đã được quy định rất rõ tại Luật Giá cũng như Nghị định số 87 hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Giá.

Thứ hai là thực hiện bình ổn giá trong tình trạng khẩn cấp, sự cố thảm hại, thiên tai, dịch bệnh.

Tất nhiên, những tình huống này kèm theo là sự biến động bất thường trong mặt bằng giá. Lúc đấy, chúng ta cũng sẽ thực hiện bình ổn giá.

Tại Luật Giá năm 2023 cũng xác định rõ 5 biện pháp thực hiện bình ổn giá khi thuộc 1 trong 2 trường hợp nêu trên. Tuy nhiên, ngay cả trong biện pháp bình ổn giá thì cũng hướng tới những công cụ của thị trường.

Cụ thể, biện pháp đầu tiên trong các biện pháp bình ổn giá là điều hòa cung cầu, đây là một trong những biện pháp bình ổn giá. Điều hòa cung cầu bao gồm điều hòa sản xuất trong nước, xuất khẩu, nhập khẩu, điều hòa hàng hóa giữa vùng miền, giữa những địa phương liên quan tới lưu thông hàng hóa, hoặc biện pháp liên quan tới dự trữ quốc gia, hoặc dự trữ lưu thông, đấy là nhóm biện pháp thứ nhất về bình ổn giá.

Nhóm biện pháp thứ 2 về bình ổn giá và Luật Giá cũng đã đề cập tới đó là sử dụng các công cụ về biện pháp tài chính, tiền tệ phù hợp theo quy định của pháp luật cũng đã được quy định ở pháp luật chuyên ngành.

Nhóm biện pháp thứ 3 về bình ổn giá có thể Nhà nước sẽ phải can thiệp đó là biện pháp về định giá. Về định giá thì có thể là giá tối đa, tối thiểu, khung giá… tùy theo từng mặt hàng và mức độ quản lý.

Nhóm biện pháp thứ tư có thể thực hiện bình ổn giá là có thể áp dụng biện pháp hỗ trợ về giá. Biện pháp này đang trực tiếp nên phải thực hiện theo những quy định của pháp luật liên quan cũng như những điều hướng cụ thể, không can thiệp thô bạo vào giá cả thị trường.

Nhóm biện pháp nữa là sử dụng công cụ quỹ bình ổn giá, với những mặt hàng…. Trong nhóm biện pháp trong 2 trường hợp cần phải thực hiện bình ổn giá. Còn những nội dung cụ thể và chi tiết thì trong những Nghị định và trong những nội dung hướng dẫn của pháp luật chuyên về giá cũng như một số pháp luật nhất là đối với xăng dầu thì trong những Nghị định, quy định cũng đã quy định về xăng dầu.

	CPI tháng 7/2024 tăng 0,48% so với tháng trước
	Giá xăng dầu hôm nay 29/7: giá dầu thế giới quay đầu tăng ở phiên đầu tuần