Hà Nội: Nâng cao ý thức người dân làng nghề để giảm thiểu ô nhiễm môi trường

Các làng nghề trên địa bàn Hà Nội có đóng góp không nhỏ vào tốc độ phát triển kinh tế-xã hội của Thủ đô. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều làng nghề đang bị ô nhiễm nặng

Hà Nội là một địa phương quy tụ nhiều làng nghề, làng nghề cũng là nét đặc trưng về văn hoá xã hội. Hà Nội sau khi mở rộng có tới khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề, chiếm khoảng 56% tổng số làng ở khu vực nông thôn.

Tổng số lao động tham gia sản xuất trong các làng có nghề là hơn 1 triệu người (chiếm khoảng 46% tổng số lao động công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp toàn TP), với hơn 700.00 lao động thương xuyên, trên 168.000 hộ sản xuất, trên 2.000 công ty cổ phần…

Số lao động trong 297 làng nghề được công nhận là hơn 300.000 người, thu nhập bình quân của một lao động làm nghề công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp trong các làng nghề cao hơn từ 2-2,5 lần so với sản xuất nông nghiệp (thuần nông).

Trong số 176 cụm công nghiệp làng nghề được quy hoạch, đã có 49 cụm xây dựng hạ tầng, cấp phép hoạt động cho 5.870 dự án, bình quân đạt 800m2/dự án, trong đó có 2.000 dự án đã hoạt động.

Với tốc độ phát triển như hiện tại, các làng nghề đã có đóng góp không nhỏ vào tốc độ phát triển kinh tế-xã hội của Thủ đô. Tuy nhiên, làng nghề phát triển cũng đi kèm sức ép không nhỏ đối với môi trường của Hà Nội khi ý thức của người dân làng nghề chưa cao, chưa hiểu rõ mức độ nguy hiểm ô nhiễm môi trường do chính họ gây ra.

Bên cạnh đó, tốc độ đô thị hóa quá nhanh của Hà Nội đã khiến cho rất nhiều làng nghề Hà Nội trở thành "phố nghề", "phường có nghề".

Sản xuất làng nghề vẫn tập trung chủ yếu ở ngoại thành, với quy mô sản xuất nhỏ, manh mún, trình độ thủ công, tổ chức sản xuất phân tán và chủ yếu là hộ gia đình. Hầu hết các cơ sở sản xuất nghề ở các làng nghề gặp khó khăn về mặt bằng sản xuất. Tình trạng phổ biến là sử dụng ngay nhà ở để làm nơi sản xuất, với quy mô sản xuất nhỏ, tự phát.

Công tác quản lý, bảo vệ môi trường chưa được quan tâm đúng mức. Hầu hết các xã không có cán bộ chuyên môn về môi trường, chỉ làm kiêm nghiệm… Chính bởi những nguyên nhân này đã tạo sức ép không nhỏ cho đối với môi trường Thủ đô, là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường cục bộ tại một số khu vực nhất định.

Tiêu biểu như làng nghề chế biến nông sản, thực phẩm, dược liệu. Đây là loại hình làng nghề rất phổ biến ở Hà Nội, với các sản phẩm nổi tiếng, tập trung tại một số địa phương như: Thanh Trì, Thạch Thất, Phúc Thọ, Quốc Oai, Hoài Đức…

Theo kết quả khảo sát hiện trạng cho thấy, các làng nghề sản xuất tinh bột, nấu rượu, nuôi và giết mổ gia súc có độ ô nhiễm rất cao. Định mức nước thải cho 1 tấn sản phẩm là 60-100m³.

Hay các làng nghề dệt may, đồ da, vàng mã, các sản phẩm chủ yếu là sản xuất vải sợi, may quần áo và các đồ dùng khác, dệt thảm, may bạt, may cặp, may túi da. Trước đây, loại hình làng nghề này thường sản xuất nhỏ lẻ. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây đã hình thành nhiều tổ hợp, hợp tác xã, công ty sản xuất với quy mô lớn. Qua khảo sát, các làng nghề ươm tơ, dệt nhuộm sử dụng một lượng nước lớn, nước thải tại nguồn thải trong dây chuyền sản xuất có độ màu rất cao, đã gây ô nhiễm nước mặt nặng nề…

GS. TS. Đặng Kim Chi, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam cho rằng, các làng nghề tại Hà Nội đang trong quá trình phát triển và đã phải trả giá cho những tác động xấu từ hoạt động sản xuất tới môi trường sống và sức khỏe cộng đồng. Hiện trạng môi trường và những tồn tại trong quản lý môi trường tại các làng nghề của Hà Nội hiện nay cho thấy, để phát triển các làng nghề bền vững trong tương lai cần thiết phải có những chính sách, biện pháp tổng hợp nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường.

Cũng theo bà Đặng Kim Chi, môi trường làng nghề Hà Nội chỉ thực sự được cải thiện khi cộng đồng dân cư trong làng nghề nhận thức được sự cần thiết và bà con dân cư sinh sống tại làng nghề đều có các hành động cụ thể tích cực, góp phần từng bước giảm thiểu các tác động ô nhiễm môi trường.