Đổi mới mô hình, tổ chức, phương thức hoạt động chính quyền địa phương

Việc đổi mới mô hình, tổ chức, phương thức hoạt động của chính quyền đô thị đã và đang là một trong những vấn đề được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm

Điều 111, Hiến pháp năm 2013 quy định: “Chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Cấp chính quyền địa phương gồm có hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân được tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do luật định”.

Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017, 2019), tại Điều 4 quy định chính quyền địa phương ở đô thị gồm chính quyền địa phương ở thành phố trực thuộc Trung ương, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, phường, thị trấn. Luật đã dành Chương III “Chính quyền địa phương ở đô thị” quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của mỗi cấp chính quyền đô thị.

Đặc biệt, Nghị quyết Đại hội XII của Đảng tiếp tục yêu cầu: “Hoàn thiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm ở nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt theo luật định” (3). Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25-10-2017, của Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương khóa XII, “Về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” đề ra nhiệm vụ, tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện thể chế xây dựng chính quyền địa phương theo hướng phân định rõ hơn tổ chức bộ máy chính quyền đô thị, nông thôn, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, chủ động thí điểm ở những nơi có đủ điều kiện (4).

Trên cơ sở đó, một số đô thị lớn như các thành phố: Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng đã tiến hành xây dựng đề án tổ chức thí điểm mô hình chính quyền đô thị.

Đối với thành phố Hà Nội: Ngày 27-11-2019, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 97/2019/QH14, “Về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội”. Theo đó, thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội: Chính quyền địa phương ở thành phố Hà Nội, huyện, quận, thị xã, xã, thị trấn là cấp chính quyền địa phương gồm có hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân; ở các phường thuộc quận, thị xã tại thành phố Hà Nội là ủy ban nhân dân phường.

Ủy ban nhân dân phường là cơ quan hành chính nhà nước ở phường, thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Nghị quyết này và theo phân cấp, ủy quyền của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội; ủy ban nhân dân, chủ tịch ủy ban nhân dân quận, thị xã. Việc thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội được thực hiện từ ngày 1-7-2021 cho đến khi Quốc hội quyết định chấm dứt việc thực hiện thí điểm.

Đối với thành phố Đà Nẵng: Ngày 19-6-2020, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 119/2020/QH14 “Về thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị và một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng”, thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Đà Nẵng như sau: Chính quyền địa phương ở thành phố Đà Nẵng là cấp chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân thành phố và Ủy ban nhân dân thành phố. Chính quyền địa phương ở các quận thuộc thành phố Đà Nẵng là ủy ban nhân dân quận.

Chính quyền địa phương ở các phường thuộc quận tại thành phố Đà Nẵng là ủy ban nhân dân phường. Việc tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính khác của thành phố Đà Nẵng được thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Việc thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại thành phố Đà Nẵng được thực hiện từ ngày 1-7-2021 cho đến khi Quốc hội quyết định chấm dứt việc thực hiện thí điểm.

Đối với Thành phố Hồ Chí Minh: Ngày 16-11-2020, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 131/2020/QH14 về “Tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh”, cho phép thực hiện ngày từ ngày 1-7-2021. Chính quyền địa phương ở Thành phố Hồ Chí Minh là cấp chính quyền địa phương gồm có hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân. Chính quyền địa phương ở quận tại Thành phố là ủy ban nhân dân quận; ủy ban nhân dân quận là cơ quan hành chính nhà nước ở quận, thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Nghị quyết này và theo phân cấp, ủy quyền của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố.

Chính quyền địa phương ở phường tại Thành phố là ủy ban nhân dân phường; ủy ban nhân dân phường là cơ quan hành chính nhà nước ở phường, thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Nghị quyết này, theo phân cấp của Ủy ban nhân dân Thành phố, ủy ban nhân dân quận, ủy ban nhân dân thành phố thuộc Thành phố và theo ủy quyền của ủy ban nhân dân, chủ tịch ủy ban nhân dân quận, thành phố thuộc Thành phố. Việc tổ chức chính quyền địa phương ở các huyện, thành phố, xã, thị trấn của Thành phố được thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương…