Đặc sắc Lễ hội Năm làng Mọc

Lễ hội Năm làng Mọc thuộc hai phường: Nhân Chính (quận Thanh Xuân) và Trung Văn (quận Nam Từ Liêm) được tổ chức sau Tết Nguyên đán hàng năm. Cụ thể, lễ hội thường được tổ chức trọng thể vào ngày 11-2 âm lịch, nhằm rước các Thánh du xuân và thưởng lãm cảnh quan năm làng và cầu cho quốc thái dân an…

Theo thông lệ, 5 năm tổ chức đại đám 1 lần. Còn các năm khác lễ hội được tổ chức với quy mô nhỏ hơn. Xa xưa lễ hội tổ chức kéo dài cả tháng, nay chỉ gói gọn trong 6 ngày, do phường Nhân Chính đảm nhận là chủ yếu.

Lễ rước kiệu của Lễ hội Năm làng Mọc

Địa điểm diễn ra lễ hội năm làng Mọc được tổ chức ở đình các thôn Mọc. Đó là các đình Phùng Khoang, Quan Nhân, Cự Chính, Giáp Nhất. Mỗi đình thờ mỗi vị thánh riêng của làng mình. Đình Phùng Khoang là nơi thờ Đoàn Thượng, một danh tướng thời Lý. Đình Cự Chính là nơi thờ Lã Liệu, một vị tướng của vua Hùng có công dạy dân cấy lúa, trồng dâu, nuôi tằm, chống giặc ngoại xâm.

Đình Quan Nhân được gắn với truyền thuyết Hùng Lãng, người Châu Ái (Thanh Hoá). Gần cầu Mọc là đình Giáp Nhất thờ Phùng Luông, cháu của Bố cái Đại vương Phùng Hưng, người có công trong việc chống quân nhà Đường, giải phóng thành Đại La năm 791.

Nét tiêu biểu của hội Năm làng Mọc là múa rồng – thể hiện lòng biết ơn với người con kẻ Mọc đã sáng tạo ra con vật này để giúp quân Tây Sơn đánh tan quân Thanh. Bên cạnh đó còn có màn kiệu bay đặc sắc. Theo ban tổ chức lễ hội thì 4 vị Thành Hoàng của 5 làng Giáp Nhất, Quan Nhân, Phùng Khoang, Chính Kinh, Cự Lộc (làng Chính Kinh và Cự Lộc thờ chung một vị Thành Hoàng) đều là anh hùng võ tướng, có công đánh đuổi giặc ngoại xâm.

Các vị Thành Hoàng tuy sống ở những triều đại khác nhau nhưng trong tâm thức của người dân nơi đây thì bốn vị đều là huynh đệ. Theo thông lệ, cứ 5 năm người dân nơi đây lại tổ chức lễ rước kiệu chung cho 4 vị gặp nhau.

Không gian lễ hội bắt đầu từ đình làng đăng cai và mở rộng ra ở cả năm làng, cùng các vùng phụ cận. Sau khi hoàn tất một số nghi lễ như: Lễ mở cửa đình, lễ rước nước và lễ mộc dục, lễ y phong (mặc áo Thánh) là chính thức bước vào lễ hội.

Không gian lễ hội bắt đầu từ đình làng đăng cai và mở rộng ra ở cả năm làng, cùng các vùng phụ cận. Sau khi hoàn tất một số nghi lễ như: Lễ mở cửa đình, lễ rước nước và lễ mộc dục, lễ y phong (mặc áo Thánh) là chính thức bước vào lễ hội.

Lịch lễ hội được 5 làng Mọc thực hiện như sau: Ngày mồng 8-2 (âm lịch) Mọc Phùng Khoang tổ chức múa rồng. Các tiểu ban lễ trình tại đình. Mọi công tác chuẩn bị được hoàn tất. Ngày 9, tổng duyệt lần cuối đoàn rước. Ngày 10, rước kiệu Đức thánh ông, đức thánh bà, từ đình trong ra đình ngoài theo lệnh của ông khởi chỉ, bà khởi chỉ. Ngày 10, các dòng họ ở Cự Lộc, Chính Kinh, Phùng Khoang đội mâm lễ ra đình.

Ngày 11 tổ chức rước kiệu, rước Thánh. Đám rước bao gồm nghi trượng đủ bộ, trống bản, rồng, sư tử, đội múa sênh tiền, Kiệu Thánh, kiệu Long đình, kiệu hoa, quan viên chức sắc, đội tế… của 5 làng.

Ngày 12 diễn ra chính hội. Các làng rước Thánh lễ tại đình làng mình rồi rước tới đình làng đăng cai lễ hội năm đó. Buổi sáng, Ban thể sát đón ông bà Khởi chỉ, Giai nam, Giai nữ ra đình làm lễ, sau đó tuyên bố khai mạc lễ hội và tổ chức lễ rước. Sau lễ rước, tổ chức tế hội đồng. Buổi chiều bế mạc, đội tế Nam Quan tế yên vị.

Ngày 13, buổi sáng, ông bà Khởi chỉ, Giai nam, Giai nữ làm lễ tạ, ban thể sát tổ chức đón như ngày hội. Buổi chiều các tiểu ban lễ hội làm lễ tạ. Ngày 14 tháng Hai buổi sáng làm giỗ hậu. Buổi chiều thu dọn, hoàn tất lễ hội.

Đoàn rước đi qua làng nào, làng đó ra đón mừng rồi nhập cuộc. Dọc đường, nhân dân hai bên bày hương án, bàn thờ vái vọng, nghênh đón Thánh thần qua cửa, nhang đăng không lúc nào tắt. Đặc sắc nhất trong ngày chính hội và rước kiệu phải kể đến tiết mục “Kiệu bay”, kiệu quay với lối múa tạt ngang, tạt dọc, thoắt tới thoắt lui chạy ào ào như bão tố, quay vòng như cơn lốc hết sức thú vị.

Khi rước tới đình làng chủ hội mới là nghi thức tế chủ yếu của lễ hội 5 làng Mọc. Sau 3 hồi trống người ta thực thi việc tế lễ. Chúc văn được đọc tại buổi tế là bài viết kể năm tháng, địa danh, tên, công đức các vị Thánh và cũng nêu mong muốn của khắp dân làng là được Thánh Thần ban phúc lành cho dân, cầu cho mưa gió thuận hoà…

Đồ vật dâng lên đức Thánh là hoa thơm trái ngọt được lựa chọn kỹ càng, xôi,oản và không thể thiếu được thịt lợn hoặc thịt bò (để nguyên con). Buổi chiều, sau khi làm lễ tạ các ngai Thánh cùng Thần vị được cụ từ và một số giai kiệu, chức sắc vào làm lễ rồi đưa ra kiệu để rước Thánh trở về, gọi là rước Thánh hồi cung; Thánh của làng nào về làng ấy, thứ tự như khi rước buổi sáng tiến qua cổng làng ra đường cái quan.

Ngoài việc tế lễ, rước xách, làng đăng cai còn tổ chức nhiều trò chơi dân gian như đánh cờ người,đi cầu treo, bắt vịt dưới ao, rồi trò đập niêu, đánh đáo đĩa, bịt mắt bắt dê, chọi gà, đánh đu, tổ tôm điếm, đánh vật, buổi tối thường có đốt pháo bông, hát chèo.

Lễ hội Năm làng Mọc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia sẽ góp phần bảo tồn, giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa của Thủ đô Hà Nội nói riêng, của đất nước nói chung.