Người truyền lửa nghệ thuật truyền thống đến giới trẻ

Lan toả văn hoá truyền thống

Khởi xướng từ năm 2009, CLB Dân ca và hát chèo làng Mọc Quan Nhân – Hà Nội đã trở thành “điểm hẹn văn hoá” của những nghệ sĩ không chuyên yêu thích làn điệu dân ca. Đảm nhận vai trò Chủ nhiệm là bà Phan Thị Kim Dung (SN 1951), người dành tâm huyết, nỗ lực trong việc giữ gìn văn hoá truyền thống.

Bà Dung sinh ra trong gia đình có cha là nghệ nhân hát Xẩm tại xã Mỹ Tân, huyện Mỹ Lộc, ngoại thành tỉnh Nam Định. Ông từng là Đội trưởng đội văn nghệ của Xã thời bấy giờ. Chính những chiếu Xẩm ở làng đã nhen nhóm tình yêu của bà với di sản phi vật thể của dân tộc hát Xẩm.

Nhờ được sự truyền dạy kỹ càng về kỹ thuật hát, về nội dung của làn điệu và cách hát Xẩm của cha và may mắn tham dự lớp học hát Xẩm của nghệ nhân Hà Thị Cầu giảng dạy tại Đoàn chèo Nam Hà (cũ), bà Dung đã trở thành diễn viên hát Xẩm và mang về nhiều thành tích cho quê hương.

Năm 1995, bà Dung theo chồng và các con lên Hà Nội sinh sống tại làng Nhân Chính, huyện Từ Liêm (nay là phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân). Với vốn ca hát và niềm đam mê nghệ thuật truyền thống dân gian, bà Dung đã dành nhiều thời gian và tâm huyết để tham gia các CLB và dùng những kiến thức mình đã có để truyền dạy cho các chị em đồng trang lứa độ tuổi U50 tại CLB Xa La - Hà Đông.

Từ năm 2016 đến nay, bà Dung tiếp tục theo học NSND Xuân Hoạch. Bên cạnh việc học, bà tìm hiểu các làn điệu dân ca qua sách, báo để truyền bá lại không chỉ cho các hội viên CLB mà đối tượng là các cháu thiếu nhi với mong muốn bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống. Sau 12 năm thành lập, CLB Dân ca và hát chèo làng Mọc Quan Nhân ban đầu chỉ vỏn vẹn 14 người, tới nay CLB đã thu hút gần 55 người (35 thành viên tuổi đời từ 35 đến 50 tuổi và 20 cháu thiếu nhi trong độ tuổi từ 7 đến 14 tuổi).

CLB sinh hoạt thường niên vào tối thứ 6 hàng tuần. Ngoài truyền dạy các kỹ năng hát và biểu diễn hát Xẩm, bà Dung còn truyền bá các loại hình dân ca vùng miền, dân ca quan họ Bắc Ninh, làn điệu Chèo cổ, hát Văn, Chầu văn.

Nghệ nhân Kim Dung đứng lớp giảng dạy cho các cháu thiếu nhi tại địa bàn quận Thanh Xuân

Nghệ nhân Kim Dung chia sẻ, các cháu thiếu nhi được truyền dạy chủ yếu là hát Xẩm, ngoài ra các cháu được học thêm múa sênh tiền cổ, các làn điệu dân ca cổ, hát Văn, Chầu văn… Từ “lớp học nghệ thuật” này, một số trường học trên địa bàn phường đã tổ chức cho học sinh hát dưới cờ như trường Tiểu học Nhân Chính hát Xẩm bài “Hỏi thăm cô Tú”, trường Tiểu học Thanh Xuân Trung hát Văn bài “Xuân về trên đất Thăng Long”.

Người thầy thầm lặng

Năm 2020, nghệ nhân Kim Dung được lãnh đạo Hội Người khuyết tật (NKT) quận Thanh Xuân mời giảng dạy cho nhóm múa hát Chầu văn gồm 10 học viên là các bạn nữ khuyết tật vận động. Từng đứng giảng dạy hàng trăm buổi học cho thiếu nhi nhưng đây là lần đầu tiên bà Dung đứng giảng dạy tại “lớp học đặc biệt”.

Dù gần gũi nhiều với người khuyết tật trong những năm tham gia công tác Hội NKT, nhưng đây là lần đầu bà dạy múa hát cho các bạn nữ khuyết tật vận động. Bà đã khóc khi nhìn các bạn thực hiện các điệu múa, vô cùng vất vả và khó khăn. Rồi cả thầy và trò cùng khóc. Đằng sau những giọt nước mắt ấy là ý chí quyết tâm học múa hát bằng được của học viên nữ khuyết tật vận động.

Buổi trình diễn văn nghệ của các học viên nữ khuyết tật vận động nhóm múa hát Chầu văn do nghệ nhân ưu tú Kim Dung giảng dạy

Trong tâm sự của mình, bà Dung chia sẻ: “Tôi thật may khi truyền dạy cho các cháu nữ khuyết tật múa hát và đã nhận từ các cháu trao cho ý chí, nghị lực và niềm đam mê nghệ thuật hơn lúc nào hết”.

Sau 3 tháng học và luyện tập của cả thầy và trò, tiết mục “Xuân về trên đất Thăng Long” đã để lại tình cảm sâu sắc nhất trong lòng khán giả khi biểu diễn ở các Hội NKT quận, phường của Hà Nội và Thanh Xuân, các trường THCS, THPT và Đại học... Năm 2020, có 5 gương trong nhóm múa hát Chầu Văn được đại diện Việt Nam tham dự chương trình Nghệ thuật SAMBHAV 2020 quốc tế tại Alpana (Ấn Độ). Song vì dịch bệnh nên chương trình tạm dừng đến khi Ấn Độ khống chế được dịch sẽ tổ chức.

Khi được hỏi, làm sao các tiết học hát cuốn hút và người trẻ không quay lưng với nghệ thuật truyền thống thì liệu có cách riêng để tiếp cận họ? Bà Dung thẳng thắn: “Trước khi vào bài giảng làn điệu Xẩm, tôi giới thiệu sơ qua về lịch sử hình thành cũng như chặng đường phát triển của bộ môn và các nghệ nhân, nghệ sĩ tên tuổi, các nhà nghiên cứu làn điệu này, sau đó dạy lời bài hát, cách cầm phách, đồng thời cách diễn đạt ca từ làm sao cho đúng với nội dung, ý nghĩa của bài hát”.

Chân dung nghệ sĩ Kim Dung ngoài đời

Bà Kim Dung tâm niệm: “Tôi luôn khao khát với một tâm nguyện được mang niềm đam mê và những kinh nghiệm của mình truyền dạy cho các tầng lớp thông qua đó góp phần thúc đẩy phong trào văn hoá văn nghệ truyền thống tại cơ sỏ ngày càng phát triển. Đưa văn hoá truyền thống thực sự là nền tảng tinh thần của xã hội và lan toả được đam mê tới cộng đồng.

Đánh giá cao việc làm ý nghĩa của nghệ nhân Kim Dung, bà Nguyễn Thị Thuý Ngân (Chủ tịch Hội NKT quận Thanh Xuân) cho biết: “Là người làm nghệ thuật, bà Dung không chỉ chú ý đến chất lượng tập luyện, học hỏi để có nhiều tiết mục biểu diễn mang tính nghệ thuật cao mà luôn trao dồi đạo đức nghề nghiệp, sáng chữ tâm, chú trọng đến việc truyền dạy đào tạo miễn phí cho diễn viên không chuyên của nhiều CLB Văn nghệ Dân ca các quận/huyện bạn và các đơn vị trên địa bàn Thanh Xuân, góp phần bảo tồn và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc”.