Nét độc đáo của chợ tình Khau Vai

Chợ Khau Vai được gọi là chợ tình Khau Vai, hay chợ Phong Lưu Khau Vai, ra đời cách đây hơn 100 năm, là phiên chợ độc đáo nhất của Hà Giang khi một năm chỉ có duy nhất 1 phiên chợ vào ngày 27-3 âm lịch và người ta đến chợ không phải là để giao thương, buôn bán các mặt hàng mà là để sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng dân gian.

Người dân địa phương nơi đây kể rằng, ngày xưa có chàng Ba người dân tộc Nùng, nhà ở Khau Vai, khôi ngô tuấn tú, hát hay, thổi sáo giỏi nhưng nhà nghèo đem lòng yêu cô Út xinh đẹp là con một tộc trưởng người Giáy. Hai người yêu nhau nhưng gia đình cô Út không đồng ý vì chàng Ba nghèo và khác dân tộc, không cùng con ma, không cùng phong tục tập quán.

Bị gia đình ngăn cản, hai người đưa nhau lên hang núi Khau Vai sống nhưng cũng không được yên thân. Gia đình cô gái vác súng kíp, cung nỏ sang nhà trai chửi mắng chàng Út phá lệ đưa cô gái ra rừng. Còn gia đình chàng trai cũng mang gậy gộc, súng, dao ra chửi mắng nhà gái.

Chứng kiến cảnh hai bên gia đình chiến đấu với nhau chỉ vì chuyện tình cảm của mình, thương cha mẹ và dân bản hai làng nên chàng Ba và cô Út quyết định chia tay, cắt máu ăn thề kiếp sau sẽ trở thành vợ chồng. Họ hẹn nhau hàng năm, cứ đến ngày 27-3 âm lịch sẽ lại lên Khau Vai hát cho nhau nghe, kể với nhau những thầm kín ấp ủ trong lòng trong suốt một năm xa nhau.

Chợ tình Khau Vai là phiên chợ truyền thống của đồng bào dân tộc vùng Cao nguyên đá Đồng Văn

Ngày cuối cùng của cuộc đời, họ lại đến với nhau. Họ tìm đến gốc cây rừng và ngồi bên hòn đá thề năm xưa, ôm chặt nhau cùng đi vào cõi vĩnh hằng. Câu chuyên ấy được lưu truyền qua bao đời. Chàng Ba và cô Út đã trở thành thần tượng của nhiều thế hệ, được nhìn nhận như những nhân vật tiêu biểu để khích lệ và noi gương trong cuộc sống.

Từ tích của câu chuyện, bà con đồng bào dân tộc nơi đây đã sáng tạo nên một phiên chợ tình nổi tiếng vào ngày 27-3 âm lịch. Phiên chợ đặc biệt này dành cho những người có mối tình trắc trở, yêu thương nhau thực sự nhưng không đến được với nhau.

Hàng năm những cặp đôi lỡ duyên có một ngày để gặp gỡ, trò chuyện, sẻ chia với nhau về cuộc sống của mỗi người. Nhiều đôi vợ chồng cùng nhau đến chợ nhưng mỗi người lại đi tìm “người cũ” của mình. Họ không ghen tuông hay bực bội mà tôn trọng người bạn đời của mình cũng như “người cũ” của vợ/chồng mình.

Ngày nay, huyện Mèo Vạc và tỉnh Hà Giang đã đưa chợ tình Khau Vai lên thành Tuần Văn hóa du lịch Lễ hội Chợ tình Khau Vai với nhiều hoạt động văn hóa truyền thống độc đáo, nhằm thu hút du khách nên chợ thường kéo dài khoảng 3 ngày, phiên chợ chính vẫn diễn ra vào ngày 27-3.

Chợ tình Khau Vai không chỉ lưu giữ chuyện tình yêu đẹp, tạo sức lan tỏa trong cộng đồng về những giá trị tốt đẹp, góp phần xây dựng và phát triển chuẩn mực đạo đức xã hội, gia đình, tình yêu đôi lứa mà còn là không gian văn hóa sinh động, đặc sắc, phản ánh rõ nét đời sống văn hóa độc đáo của đồng bào các dân tộc trên vùng Cao nguyên đá như:

Dệt vải lanh truyền thống, giã bánh dày, các trò chơi dân gian; lễ dâng hương, cầu duyên miếu Ông, miếu Bà; lễ cầu mưa của người Lô Lô; giao lưu văn hóa, văn nghệ dân gian truyền thống với nội dung trình diễn thổi khèn Mông, hát dân ca dân tộc Nùng, múa trống đồng, múa kéo nhị, điệu nhảy trên cây của dân tộc Lô Lô; múa nón, múa khăn, múa kiếm của dân tộc Giáy; hát đối giao duyên qua ống dây, đánh yến, ném pao, tung còn, bắn nỏ…

Với những nét văn hóa đặc sắc, tập quán xã hội và tín ngưỡng chợ Phong Lưu vừa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Sự ghi nhận này là động lực và cơ hội để Hà Giang gìn giữ nét văn hóa độc đáo, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng thời thúc đẩy phát triển du dịch trên vùng Cao nguyên đá nói riêng và của tỉnh Hà Giang nói chung.