Giấy tờ một đằng, lời khai một nẻo

Theo các đồng nguyên đơn, căn nhà số 1183/17 Phạm Thế Hiển, phường 5, Quận 8, TP HCM có diện tích xấp xỉ 67m2 được tọa lạc trên diện tích đất khoảng 120m2 do cụ Lê Văn Khương (cha ruột các đồng nguyên đơn) tạo lập trước năm 1965. Đến năm 1960, cụ Lê Văn Khương kết hôn cùng cụ Nguyễn Thị Sáng và sống chung tại căn nhà này.

Sau khi cụ Lê Văn Khương qua đời, ông Nguyễn Văn Thanh (con riêng cụ Sáng) và vợ là bà Lê Thị Thêm (thường trú tại xã Gia Thuận, huyện Gò Công, tỉnh Tiền Giang) gặp cảnh khó khăn, không nơi nương tựa nên được cụ Nguyễn Thị Sáng cho ở nhờ một góc sàn phía sau nhà.

Sau khi cụ Nguyễn Thị Sáng mất, vợ chồng ông Thanh, bà Thêm đã tiến hành các thủ tục để cơ quan Nhà nước cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở (GCN) mà các đồng nguyên đơn không hề hay biết.

Tờ tường trình nguồn gốc nhà của bà Lê Thị Thêm được cho bằng miệng được UBND Phường 5 xác nhận ngay trong ngày 21/8/2007.

Để được cấp GCN, ngày 21-8-2007, bà Lê Thị Thêm đã làm đơn tường trình về nguồn gốc nhà đất gửi các cơ quan chức năng quận 8 với nội dung: “Vào năm 1990, ông Lê Văn Khương có cho tôi một miếng đất (cho bằng miệng)” và cam kết “nội dung tường trình là đúng sự thật và xin chịu trách nhiệm trước pháp luật”.

Tuy nhiên, cụ Khương đã chết cách đó 17 năm, nhưng các đồng nguyên đơn (con ruột cụ Khương) không hề thấy cán bộ UBND Phường 5 tại thời điểm đó đến xác minh mà vẫn xác nhận cho lời khai ngay trong ngày bà Thêm làm đơn (21-8-2007). Vậy căn cứ vào đâu UBND phường 5 lại xác nhận nguồn gốc đất là bà Thêm được ông Khương cho, chẳng lẽ chỉ dựa vào lời khai của một bên là đủ?

Đến năm 2013, khi phát sinh tranh chấp, các người con của cụ Khương khởi kiện. Trải qua hai cấp xét xử, vợ chồng bà Lê Thị Thêm và ông Nguyễn Văn Thanh (bị đơn) lại khai hoàn toàn khác. Trong các bản khai gửi tòa, họ đều cho rằng đất là do vợ chồng họ tự khai phá, cho không phải do ông Lê Văn Khương cho (cho bằng miệng).

Như vậy, lời khai này không ăn khớp với lời khai trước đó. Điều này đồng nghĩa với việc vợ chồng ông Thanh đã phủ nhận lời khai trước đây với cơ quan Nhà nước. Việc xác nhận nguồn gốc đất được cụ Khương cho bà Thêm (cho không có chứng từ) của UBND phường 5 là không đúng.

Ngoài ra, theo danh sách niêm yết công khai các trường hợp đủ điều kiện cấp GCN của phường 5, quận 8 vào ngày 3-8-2007, thì UBND Phường 5 chỉ niêm yết trường hợp của vợ chồng ông Thanh có 5 ngày trong khi quy định tại Điều 136 Nghị định 181/2004/NĐ-CP là phải niêm yết danh sách trong vòng 15 ngày tại Văn phòng đăng ký Quyền sử dụng đất.

Tuy nhiên, cả hai cấp tòa đã không xem xét yêu cầu của nguyên đơn về việc hủy bỏ GCN cũng như làm rõ GCN đó có được cấp đúng quy định pháp luật không?

Theo người dân địa phương, trước khi xảy ra tranh chấp, vợ chồng ông Thanh đã tách một phần thửa đất của nhà 1183/9/6 Phạm Thế Hiển bán cho người khác. Sau đó, người này xây vách ngăn với nhà 1183/9/6 rồi nhập phần đất này vào nhà khác, khiến diện tích nhà 1183/9/6 chỉ còn lại dưới 40m2. Điều này vi phạm quy định tại Quyết định số 19/2009/QĐ-UBND của UBND TP HCM về diện tích tối thiểu khi tách thửa (tối thiểu 45m2 đối với đất có nhà hiện hữu tại khu vực quận 8).

Cùng với đó, căn cứ Nghị định 84/2007 (sau này là Nghị định 43/2014) tại thời điểm đó thì trường hợp này không được công chứng, không được cấp GCN, không được thực hiện các quyền của người sử dụng đất,… Tuy nhiên, ngày 24-6-2013, vợ chồng ông Thanh đã tới phòng công chứng ký hợp đồng bán nhà và thực hiện các thủ tục chuyển tên ghi trên GCN cho vợ chồng ông Nguyễn Văn Lân (trong hợp đồng mua bán nhà, khai thuế, thông báo thuế 2017 và GCN vẫn thể hiện diện tích đất là 47,5m2).

Vậy vợ chồng ông Thanh có tách thửa khi không đủ diện tích tối thiểu không? Đây là câu hỏi còn bỏ ngỏ, bởi tòa án đã không “thẩm định tại chỗ” mà vẫn nhận định vào bản án là ngôi nhà này có diện tích 47,5m2.

Hơn nữa, vợ chồng ông Thanh bán ngôi nhà này khi đang tranh chấp. Tháng 12-2012, khi vợ chồng ông Thanh và bà Thêm dọn tới ở nhà mới, các con của ông Khương đã thương lượng với vợ chồng ông Thanh hỗ trợ phần xây dựng nhưng giữa hai bên có lời qua tiếng lại dẫn đến mâu thuẫn và phát sinh tranh chấp.

Ngày 7-6-2013, UBND Phường 5 mời hai bên hoà giải lần thứ nhất không thành. UBND Phường 5 tiếp tục mời hai bên đến hoà giải lần thứ hai vào ngày 25-6-2013. Nhưng trước đó một ngày (tức 24-6-2013), vợ chồng ông Thanh đã tranh thủ ký hợp đồng bán căn nhà đang tranh chấp.

Như vậy, việc nhà đất đang tranh chấp nhưng vẫn mua bán là có dấu hiệu vi phạm Điều 15 Luật Đất đai 2003 và Điều 91 Luật Nhà ở 2005. Tuy nhiên, tòa đã không xem xét, làm rõ các tình tiết của vụ án để xác định việc làm này có vi phạm pháp luật theo như yêu cầu khởi kiện của các con ông Lê Văn Khương.

Việc “không xem xét” đó, chẳng khác nào là mặc định công nhận cho hành vi vi phạm pháp luật. Các đồng nguyên đơn cũng đã có đơn khiếu nại lên cơ quan cấp cao hơn để xin đề nghị xem xét theo thủ tục Giám đốc thẩm nhằm đem lại quyền lợi chính đáng và hợp pháp của các đồng nguyên đơn đang bị xâm hại.