Các nhà khoa học chỉ ra những tồn tại trong 12 nội dung cần góp ý của Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)

TSKH. Phan Xuân Dũng - Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh, việc lấy ý kiến lần này là một chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước nhằm phát huy quyền làm chủ, huy động trí tuệ, tâm huyết của các tầng lớp Nhân dân, các chuyên gia, các nhà khoa học.

Đề xuất giao UBND giải quyết tranh chấp đất đai

Phát biểu khai mạc hội thảo, TSKH. Phan Xuân Dũng - Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh, việc lấy ý kiến lần này là một chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước nhằm phát huy quyền làm chủ, huy động trí tuệ, tâm huyết của các tầng lớp Nhân dân, các chuyên gia, các nhà khoa học. Đồng thời, thể hiện ý chí, nguyện vọng và tạo sự đồng thuận trong Nhân dân về việc hoàn thiện Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi); Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của mỗi cá nhân, cơ quan, tổ chức trong hệ thống Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam và toàn dân đối với việc sửa đổi Luật Đất đai và và thi hành Luật Đất đai.

Theo ông Phan Xuân Dũng, hội thảo tập trung vào 12 nội dung gồm: Giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; Về người sử dụng đất, hộ gia đình sử dụng đất; Căn cứ, thẩm quyền, trình tự, thủ tục lập, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số; Các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; Quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất; Việc sử dụng đất để thực hiện các dự án đầu tư thông qua việc thỏa thuận quyền sử dụng đất; Việc cho phép chuyển nhượng, thế chấp quyền thuê trong hợp đồng thuê đất trả tiền hằng năm; Nguyên tắc xác định giá đất, bảng giá đất cụ thể; Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai; Chế độ sử dụng đất khu công nghiệp, khu chế xuất, cụm công nghiệp; Chính sách đất đai đối với nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân lao động.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhấn mạnh: Quản lý đất đai là vấn đề hết sức rộng lớn, quan trọng, bao quát tất cả các lĩnh vực. Có thể coi Luật Đất đai là đạo luật gốc trong quản lý nhà nước về đất đai, giải quyết đúng chính sách, pháp luật về đất đai không chỉ kiến tạo môi trường pháp lý ổn định, minh bạch, kiến tạo nguồn lực...

Ông Đặng Đình Luyến - đại biểu Quốc hội khóa XIII, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, theo Điều 225 của dự thảo luật quy định “Tranh chấp đất đai, tranh chấp đất đai và tài sản gắn liền với đất do Tòa án Nhân dân giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự. UBND các cấp có trách nhiệm cung cấp hồ sơ, tài liệu có liên quan đến việc quản lý, sử dụng đất để làm căn cứ cho Tòa án Nhân dân giải quyết theo thẩm quyền khi được yêu cầu. Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại liên quan đến đất đai do Tòa án Nhân dân giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự hoặc do Trọng tài thương mại giải quyết theo quy định của pháp luật trọng tài thương mại”.

Trong điều kiện thực tiễn hiện nay ở Việt Nam mà Dự thảo Luật Đất đai lần này chỉ giao cho Tòa án Nhân dân, Trọng tài thương mại giải quyết các tranh chấp đất đai, mà không giao cho UBND giải quyết như trước, là không phù hợp, không khả thi và sẽ kéo dài thời gian giải quyết, mất nhiều thời gian, kinh phí cho các bên tham gia giải quyết.

Theo ông Đặng Đình Luyến, số lượng các tranh chấp đất đai hiện nay rất nhiều, chiếm một số lượng rất lớn trong xã hội, nếu nay giao hết cho Tòa án Nhân dân giải quyết, thì sẽ không bảo đảm tính khả thi, vì đội ngũ thẩm phán, cán bộ của Tòa án Nhân dân các cấp hiện nay còn hạn chế về số lượng, chất lượng. Thực tiễn cho thấy có nhiều tranh chấp đất đai giao cho cơ quan quản lý nhà nước (UBND) giải quyết thì hợp lý, hiệu quả hơn, vì các cơ quan này trực tiếp quản lý, giao đất, cho thuê đất, thanh tra, kiểm tra… nên nắm rất chắc tình trạng mảnh đất có tranh chấp, các mâu thuẫn, tranh chấp đất đai và từ đó đưa ra phương án giải quyết hợp lý, chính xác, thuyết phục, sẽ được các bên dễ chấp nhận.

Ông Đặng Đình Luyến nêu quan điểm: “Tôi đề nghị nên quy định cơ chế giải quyết tranh chấp đất đai theo hướng là khi có tranh chấp thì UBND cấp xã nơi có tranh chấp tổ chức hòa giải, nếu hòa giải không thành thì tùy theo tính chất, mức độ tranh chấp mà giao cho UBND cấp có thẩm quyền giải quyết; trường hợp các bên không đồng ý với quyết định giải quyết của UBND, thì có thể đề nghị UBND cấp trên trực tiếp giải quyết (lần 2) hoặc khởi kiện vụ án dân sự tại Tòa án Nhân dân để giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự”.

GS.TS Phan Trung Lý - Viện trưởng Viện Nghiên cứu pháp luật và xã hội cho rằng, cần rà soát kỹ hơn để các quy định của Luật Đất đai lần này thực sự phù hợp với quy định của Hiến pháp, cụ thể hóa để thực hiện hiệu quả quy định tại Điều 54 của Hiến pháp năm 2013.

Giá đất cần phải gắn với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

Góp ý về Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), GS.TS Phan Trung Lý - Viện trưởng Viện Nghiên cứu pháp luật và xã hội cho rằng, cần rà soát kỹ hơn để các quy định của Luật Đất đai lần này thực sự phù hợp với quy định của Hiến pháp, cụ thể hóa để thực hiện hiệu quả quy định tại Điều 54 của Hiến pháp năm 2013 “Đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực quan trọng phát triển đất nước”. Đây là yêu cầu trước hết và quan trọng nhất để bảo đảm phát huy giá trị của đất đai.

Điều đó cũng có nghĩa phải có các quy định chặt chẽ nhằm bịt các lỗ hổng pháp luật, khắc phục tình trạng khai thác giá trị đất đai phục vụ cho lợi ích riêng, lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm; ngăn chặn hiện tượng tham nhũng chính sách, lợi dụng chính sách đất đai để làm giàu cho cá nhân. Dự thảo lần này chưa làm rõ được cơ sở pháp lý của chủ sở hữu đất đai, mối quan hệ giữa chủ sở hữu và đại diện của chủ sở hữu. Theo quy định của Hiến pháp, đất đai thuộc sở hữu toàn dân, Luật Đất đai phải quy định rõ quyền hạn và trách nhiệm của chủ sở hữu đó.

Theo ông Phan Trung Lý, quyền hạn nào phải của toàn dân với tư cách chủ sở hữu quyết định (thông qua việc trưng cầu ý dân); quyền hạn nào chủ sở hữu được ủy quyền cho người đại diện thực hiện quyền hạn, trách nhiệm của Quốc hội, Chính phủ với cơ quan nhà nước khác với tư cách là đại diện cho chủ sở hữu đất đai cũng phải được làm rõ.

Cơ chế báo cáo, kiểm tra, giám sát và vai trò của các tổ chức đoàn thể của Nhân dân, nhất là MTTQ Việt Nam cũng phải được làm rõ. Liên quan đến tài chính và giá đất, ông Phan Trung Lý nhấn mạnh đây là vấn đề quan trọng và phức tạp nhất hiện nay, vì thế, quy định trong Dự thảo cần được gia cố thêm. Cụ thể, cần thể hiện rõ trong luật yêu cầu có cơ chế định giá đất theo nguyên tắc thị trường, bảo đảm khách quan, chính xác theo tinh thần Nghị quyết 18/NQ-TW.

ThS. Quàng Văn Hương - Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc góp ý về giá đất (từ Điều 153 đến Điều 158), để xác định giá đất theo giá thị trường đối với vùng nông thôn miền núi, biên giới, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, cần làm rõ một số yếu tố có tính đặc thù tác động đến việc thực hiện như bất lợi của yếu tố tự nhiên, địa hình, kinh tế chậm phát triển, đời sống người dân còn khó khăn, thu nhập thấp, các đơn vị tư vấn về giá đất còn ít, năng lực hạn chế…

Để khắc phục những hạn chế trong việc xây dựng giá đất thời gian qua và để thực hiện theo quy định mới bảo đảm chặt chẽ, phù hợp, dự thảo Luật hoặc văn bản dưới Luật cần quy định cụ thể về xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin đất đai đến cơ sở xã và thường xuyên cập nhật thông tin về các giao dịch về đất đai, nhất là các trường hợp chuyển nhượng quyền sử dụng đất, làm cơ sở cho việc xác định giá đất. Đồng thời, xây dựng giá đất trên cơ sở giá trị đất đai theo khả năng sinh lời trong điều kiện sản xuất bình thường có hạ tầng, thị trường, không xác định theo hiện trạng sản xuất tại thời điểm của vùng/xã/huyện đó, nhất là khu vực kinh tế - xã hội, đồng bào khó khăn.

Sau hội nghị, Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam sẽ tổng hợp các ý kiến góp ý của các đại biểu để gửi cho Ủy ban MTTQ Việt Nam và các cơ quan có thẩm quyền, đặc biệt là Ban Soạn thảo dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) để nghiên cứu tiếp thu hoàn thiện dự thảo Luật

Ông Quàng Văn Hương kiến nghị thêm, giá đất cần phải gắn với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; các khu vực được quy hoạch cần được xác định rõ về vị trí, diện tích, loại đất và dự kiến các tác động vào giá đất tăng khi thực hiện dự án đầu tư; các dự án đầu tư phải được thực hiện đúng tiến độ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được phê duyệt. Đồng thời, thực hiện đầy đủ, thực chất việc lấy ý kiến của người dân khi thực hiện quy trình xây dựng giá đất, nhất là các khu vực dự kiến có dự án đầu tư theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.

GS.TS Lê Hồng Hạnh - Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Tổng Biên tập tạp chí Pháp luật và Phát triển cho rằng, toàn bộ nội dung dự thảo chưa cho thấy những thay đổi đột phá trong quản lý và sử dụng đất. Dự thảo vẫn thiên về tăng cường quản lý với cán cân lệch hẳn sang yếu tố xiết chặt quản lý nhà nước như các Luật Đất đai trước đây. Điều này có nghĩa là trong tương lai quản lý nhà nước về đất đai vẫn vậy. Chúng ta có thể nhận thấy tình trạng tham nhũng, quản lý đất đai, vi phạm của các cơ quan quản lý ngày càng nghiêm trọng.

Quản lý và sử dụng đất đai không được thực hiện với sự tham gia thực chất của người dân thì khó mang lại hiệu quả và thúc đẩy phát triển. Trao quyền cho người sử dụng đất, cho cộng đồng sử dụng đất là yếu tố mà Dự thảo này cần đảm bảo bằng những quyền và nghĩa vụ cụ thể. Đất cộng đồng dân cư, nhất là cộng động dân tộc thiểu số bản địa vẫn chưa có những lời giải pháp lý cần thiết.

Đất đai là sở hữu toàn dân thì yếu tố dân chủ, yếu tố quyền của người dân phải thấm đượm sâu rộng trong toàn bộ Dự thảo. Các quy định về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chưa thấy bóng dáng rõ nét về sự tham gia của người dân, cộng đồng. Việc chuyển nhượng quyền đất, trưng thu, trưng dụng đất trong Dự thảo vẫn chưa đựa trên nền tảng tiếp cận theo quyền.

Cùng với đó, nhiều vấn đề cơ bản, nhiều vướng mắc của quản lý nhà nước về đất đai, về đảm bảo quyền của người sử dụng đất, của doanh nghiệp chống lại tình trạng lũng đoạn, tham nhũng vẫn chưa có được giải pháp luật định mà chỉ trao lại cho Chính phủ. Cơ quan soạn thảo là người nắm vững nhất những số liệu, cách xử lý các vấn đề trong suốt hàng chục năm cần chọn giải pháp để luật hóa và điều chỉnh.

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhấn mạnh: Đây là lúc chúng ta đánh giá năng lực của cơ quan hành pháp, cơ quan lập pháp, của hệ thống chính trị trong việc thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng. Quản lý đất đai là vấn đề hết sức rộng lớn, quan trọng, bao quát tất cả các lĩnh vực. Có thể coi Luật Đất đai là đạo luật gốc trong quản lý nhà nước về đất đai, giải quyết đúng chính sách, pháp luật về đất đai không chỉ kiến tạo môi trường pháp lý ổn định, minh bạch, kiến tạo nguồn lực, mà góp phần đảm bảo an ninh quốc phòng, chính trị, an toàn xã hội, bảo vệ môi trường, cũng như quyền lợi chính đáng của người dân và đặc biệt chính là tiền đề phát triển kinh tế - xã hội.

Luật Đất đai đã được Quốc hội cho phép tổ chức lấy ý kiến Nhân dân, các ý kiến nên đi thẳng vào các chương; điều nào chưa chặt chẽ, khoa học, khả thi. Đối với chính sách mà nghị quyết Trung ương ban hành thì tập trung góp ý để làm sao chính sách đó được thể chế hoá một cách đầy đủ, đủ điều kiện pháp lý thực hiện và người dân nào đọc cũng hiểu và áp dụng thực hiện.

Đối với quyền sử dụng đất, sở hữu đã được Hiến pháp hiến định và cho đến nay triển khai không gặp vấn đề gì khó khăn. Những vấn đề gì không trong quy định của Đảng, Hiến pháp thì không đề cập, cần có nghiên cứu, có thực tiễn và thời gian.

Được biết sau hội nghị, Liên hiệp Hội sẽ tổng hợp các ý kiến góp ý của các đại biểu để gửi cho Ủy ban MTTQ Việt Nam và các cơ quan có thẩm quyền, đặc biệt là Ban Soạn thảo dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) để nghiên cứu tiếp thu hoàn thiện dự thảo Luật.

	Bổ sung quy định về quỹ đất sử dụng để đấu giá quyền sử dụng đất
	Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Đảm bảo hài hòa giữa lợi ích của Nhà nước, người dân và nhà đầu tư
	Cần có những quy định cụ thể hơn về tổ chức tư vấn định giá đất
	Cần bổ sung đầy đủ quy định về miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất trong một số trường hợp