Thương vong do bom mìn toàn cầu tăng lên mức cao nhất 4 năm

Thương vong do bom mìn trên toàn cầu ngày càng tăng.

Báo cáo Giám sát Mìn năm 2025 công bố ngày 1/12 cho thấy hơn 6.000 vụ việc được ghi nhận trên toàn cầu, trong đó có 1.945 người thiệt mạng và 4.325 người bị thương. Điều đáng lo ngại là gần 90% nạn nhân là dân thường, với gần một nửa là phụ nữ và trẻ em – những nhóm yếu thế nhất trong các vùng xung đột.

Báo cáo chỉ ra rằng sự gia tăng thương vong chủ yếu bắt nguồn từ tình trạng sử dụng mìn sát thương ngày càng lan rộng tại Syria và Myanmar – hai quốc gia không tham gia Hiệp ước Ottawa. Tại Syria, sau khi cựu Tổng thống Bashar al-Assad bị phế truất, hàng nghìn người dân trở về quê hương phải đối mặt với nguy cơ từ những vật liệu nổ chưa được rà phá. Các khu vực từng diễn ra giao tranh kéo dài trở thành "bãi mìn vô hình”, tiếp tục gây thương vong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm sau khi tiếng súng đã ngừng lại.

Myanmar được ghi nhận là quốc gia có số thương vong vì bom mìn cao nhất năm 2024 với hơn 2.000 vụ việc. Cả quân đội chính phủ lẫn các nhóm vũ trang phi nhà nước đều tăng cường sử dụng mìn trong bối cảnh giao tranh leo thang. Điều này khiến người dân kẹt lại giữa các vùng kiểm soát hỗn loạn và đối diện rủi ro tử vong mỗi ngày chỉ bởi một bước chân sai hướng.

Trong khi đó, sự suy yếu của Hiệp ước Ottawa – hiệp ước quốc tế cấm sử dụng, sản xuất, tích trữ và chuyển giao mìn sát thương, đang làm dấy lên lo ngại về một xu hướng an ninh đầy rủi ro. Hiệp ước có hiệu lực từ năm 1999 và hiện ràng buộc 166 quốc gia, tương đương 85% dân số thế giới. Tuy nhiên, một loạt quốc gia châu Âu như Estonia, Phần Lan, Latvia, Litva và Ba Lan đang xúc tiến rút khỏi hiệp ước. Lý do được các nước này đưa ra là mối đe dọa quân sự ngày càng gia tăng từ Nga, khiến họ phải xem xét khôi phục các biện pháp phòng thủ truyền thống, bao gồm cả việc sử dụng mìn.

Ukraine cũng tuyên bố rút khỏi Hiệp ước Ottawa vào ngày 29/6, trong bối cảnh nước này đang chật vật đối phó với chiến dịch tiến công kéo dài hơn ba năm của Nga. Giới phân tích quân sự đánh giá rằng việc rút lui khỏi hiệp ước có thể giúp Ukraine tăng cường khả năng làm chậm bước tiến của Nga, dù điều này đi kèm những rủi ro nhân đạo nghiêm trọng. Báo cáo Giám sát Mìn thậm chí ghi nhận các dấu hiệu cho thấy Ukraine đã bắt đầu sử dụng loại vũ khí này.

Tình hình sử dụng mìn sát thương không chỉ diễn ra ở các chiến trường lớn. Tại Đông Nam Á, Thái Lan cáo buộc lực lượng Campuchia đã triển khai mìn sát thương trong một cuộc đụng độ biên giới tranh chấp hồi tháng 7. Tuy nhiên, Campuchia phủ nhận sự việc. Nga và Myanmar, những quốc gia không ký kết hiệp ước tiếp tục nằm trong nhóm sử dụng mìn nhiều nhất, làm gia tăng mức độ nguy hiểm tại các vùng đệm và khu vực dân cư.

Trong bối cảnh thương vong tăng mạnh, nỗ lực hỗ trợ nhân đạo lại gặp khó khăn. Việc cắt giảm ngân sách từ các quốc gia tài trợ, bao gồm cả Mỹ, đã dẫn đến việc thu hẹp các chương trình hành động bom mìn nhân đạo, giảm hỗ trợ cho người sống sót và gây trì hoãn tiến độ rà phá tại nhiều khu vực bị ô nhiễm nặng. Tình trạng này có thể khiến bom mìn tiếp tục gây thương vong trong nhiều năm tới, đặc biệt ở các quốc gia có năng lực tài chính và nhân lực hạn chế.

Các nhà hoạt động quốc tế kêu gọi cần phải khôi phục sự đồng thuận toàn cầu về cấm sử dụng mìn sát thương, nhấn mạnh rằng đây là loại vũ khí có khả năng tàn phá trên diện rộng, tiếp tục hủy hoại cuộc sống thường dân rất lâu sau khi chiến sự kết thúc. Những cảnh báo này càng trở nên cấp thiết khi một số quốc gia có xu hướng rời bỏ Hiệp ước Ottawa để đổi lấy lợi thế quân sự ngắn hạn.

Tuần này, các bên tham gia Hiệp ước Ottawa sẽ nhóm họp tại Geneva (Thụy Sĩ) nhằm thảo luận giải pháp ngăn chặn xu hướng rút lui khỏi hiệp ước cũng như tìm kiếm nguồn lực bổ sung cho các chương trình rà phá và hỗ trợ nạn nhân. Giới chuyên gia đánh giá đây sẽ là hội nghị có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh hiệp ước đang bước vào giai đoạn chịu thách thức lớn nhất kể từ khi ra đời.

	Thương vong ở Gaza vượt 70.000 người bất chấp lệnh ngừng bắn
	Liên Hợp quốc kêu gọi thiết lập hòa bình tại Syria khi xung đột bước sang năm thứ 14

Tuấn Khang