Xử phạt học sinh vi phạm theo quy định mới đã đủ sức “răn đe”?

Phiên tòa giả định với chủ đề bắt nạt học đường được tổ chức tại Trường Tiểu học Ngô Sĩ Kiện (Hà Nội) hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam 2024. Ảnh: Phương Xuyến

Phạt tiền, buộc cách ly tạm thời khỏi môi trường học tập

Tại Điều 26 và Điều 28 dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều về xử phạt hành chính trong lĩnh vực giáo dục, Bộ GD&ĐT bổ sung quy định phạt tiền từ 5 - 10 triệu đồng đối với hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm; xâm phạm thân thể bạn bè, giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục, nhân viên trong cơ sở giáo dục nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Đồng thời, yêu cầu phải xin lỗi công khai người bị xúc phạm, trừ trường hợp nạn nhân miễn yêu cầu này.

Trong trường hợp người học có hành vi xâm phạm chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng có ảnh hưởng tiêu cực tới việc an toàn và hoạt động giáo dục của cơ sở giáo dục, học sinh sẽ bị áp dụng thêm các biện pháp sau: buộc cách ly tạm thời khỏi môi trường học tập; chuyển đến cơ sở giáo dục chuyên biệt, trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập, cơ sở dịch vụ tư vấn học đường, công tác xã hội hoặc cơ sở y tế chuyên khoa để tư vấn, hỗ trợ tâm lý - hành vi, theo đề nghị của nhà trường và quyết định của cơ quan có thẩm quyền.

Việc xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp thực hiện theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT; bảo đảm có sự tham gia của cơ sở giáo dục, cơ quan quản lý giáo dục, gia đình, cơ quan y tế, cơ quan công an (nếu cần thiết). Thẩm quyền quyết định thuộc về cơ quan quản lý giáo dục trực tiếp hoặc UBND cấp xã/tỉnh theo phân cấp.

Bộ GD&ĐT cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm mở rộng phạm vi bảo vệ không chỉ đối với giáo viên, cán bộ quản lý mà cả nhân viên trong cơ sở giáo dục, đồng thời bổ sung cơ chế xử lý đối với những hành vi xúc phạm, xâm phạm thân thể có yếu tố tâm lý hoặc bất thường, chưa đến mức tội phạm nhưng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường học tập.

Nên có cơ chế “mềm” kết hợp “cứng”

Trước đó vào tháng 9/2025, Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư 19 về khen thưởng và kỷ luật học sinh, có hiệu lực từ 31/10. Theo Thông tư 19 tùy mức độ, các biện pháp kỷ luật đối với học sinh tiểu học gồm: nhắc nhở; yêu cầu xin lỗi. Các biện pháp kỷ luật đối với học sinh THCS và THPT gồm: nhắc nhở; phê bình; yêu cầu viết bản tự kiểm điểm. Như vậy, hình thức kỷ luật cao nhất khi học sinh vi phạm là viết bản tự kiểm điểm. Trước đó, hình thức xử phạt cao nhất với học sinh vi phạm là tạm dừng học có thời hạn.

Quy định xử phạt học sinh vi phạm với mức cao nhất là yêu cầu viết bản tự kiểm điểm khiến nhiều người lo lắng chưa đủ sức "răn đe" trong những trường hợp đặc biệt. Liên quan đến Thông tư 19, cụ thể là quy định về khen thưởng và kỷ luật học sinh, đại diện Bộ GD&ĐT khẳng định với lứa tuổi của học sinh, việc đình chỉ, đuổi học là không phù hợp.

Tiến sĩ, Thượng tá Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học cho rằng, Thông tư 19 thể hiện nỗ lực đáng ghi nhận của Bộ GD&ĐT trong việc chuyển trọng tâm từ “kỷ luật trừng phạt” sang “giáo dục phục hồi”. Đây là xu hướng tiến bộ, phù hợp với Công ước Quyền Trẻ em và các khuyến nghị quốc tế, đặt lợi ích phát triển nhân cách học sinh lên hàng đầu. Tuy nhiên, cần nhìn nhận rõ: kỷ luật học đường không phải chỉ để trừng phạt mà còn để bảo vệ trật tự, quyền lợi của số đông học sinh khác và uy tín nhà giáo. Nếu bỏ hoàn toàn những chế tài mạnh, mà chỉ còn nhắc nhở - phê bình - tự kiểm điểm, trong khi thiếu công cụ quản lý song hành, thì nguy cơ lớn là tính răn đe giảm, kỷ cương học đường lung lay.

“Trong khoa học tội phạm học, người ta thường nhấn mạnh “tam giác phòng ngừa”: chắc chắn bị phát hiện - xử lý công bằng - chế tài đủ sức răn đe. Đối với trường học, kỷ luật hiệu quả phải hội đủ ba yếu tố. Một là nhanh chóng và nhất quán, hai là minh bạch và công bằng, ba là có tính giáo dục và phục hồi. Nhắc nhở, phê bình, viết tự kiểm điểm phù hợp với hành vi vi phạm nhẹ, lần đầu...”, Thượng tá Đào Trung Hiếu nhấn mạnh.

Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, ở một góc độ nhất định, bỏ các hình thức đình chỉ hay buộc thôi học có thể tạo ra khoảng trống can thiệp đối với các trường hợp vi phạm nghiêm trọng, nhất là bạo lực học đường có tính chất tội phạm. Trong môi trường “xã hội thu nhỏ” như nhà trường, không chỉ quyền của học sinh vi phạm cần được tôn trọng, mà quyền được học tập trong môi trường an toàn của các học sinh khác cũng phải được bảo vệ. Nếu thiếu công cụ đủ mạnh, nhà trường dễ lúng túng, xử lý kéo dài, dẫn đến bất ổn và mất niềm tin của phụ huynh. Chúng ta cần nhìn kỷ luật học đường như một dạng “biện pháp bảo vệ” chứ không đơn thuần là “trừng phạt”.

Thượng tá Đào Trung Hiếu lấy dẫn chứng, nhiều nước phương Tây đã áp dụng mô hình “restorative discipline” - kỷ luật phục hồi với mục tiêu hòa giải và sửa chữa, không chỉ trừng phạt. Họ vẫn duy trì chế tài mạnh trong trường hợp nghiêm trọng như đình chỉ tạm thời, chuyển sang cơ sở giáo dục đặc biệt, hoặc can thiệp bằng dịch vụ xã hội. Điểm quan trọng là họ có hạ tầng hỗ trợ như: chuyên viên tâm lý học đường, cán bộ xã hội, hệ thống đánh giá hành vi và can thiệp từng cá nhân. Do đó, dù mềm mỏng về triết lý, hệ thống vẫn đủ công cụ “cứng” để bảo vệ cộng đồng học đường.

Kỳ cuối: muốn có văn hóa học đường, có trường học hạnh phúc thì phải có những người thầy chuẩn mực Đó là khẳng định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Nguyễn Kim Sơn khi chia sẻ về xây dựng trường học ...

Phường Long Biên tuyên truyền chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên cho học sinh THPT Hưởng ứng Ngày Quốc tế Trẻ em gái 11/10/2025 và thực hiện kế hoạch công tác dân số - phát triển 5 tháng cuối năm ...

An Nhiên