Thông qua xét xử, thu hồi được 40% tài sản tham nhũng

Quang cảnh phiên họp sáng 20/3

Phiên chất vấn và trả lời chất vấn được kết nối trực tuyến đến với 62 tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương, các tòa án, viện kiểm sát các tỉnh/thành phổ, TAND cấp cao, VKSND cấp cao, tòa án quân sự…

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì phiên họp đã nêu rõ Toà án và ngành KSND có vai trò rất quan trọng trong việc bảo đảm hệ thống pháp luật được thực hiện một cách nghiêm minh, góp phần tích cực vào công cuộc phòng chống tham nhũng, tiêu cực theo chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

Phát biểu tại phiên họp, Chánh án TAND TC Nguyễn Hòa Bình cho biết, thời gian qua, hệ thống Tòa án các cấp đã thực hiện nghiêm túc và hiệu quả các Nghị quyết của Quốc hội, Nghị quyết, Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về công tác tư pháp. Điều này đã được thể hiện đầy đủ trong báo cáo Quốc hội hàng năm của Tòa án nhân dân tối cao và đã được Quốc hội thẩm định, thảo luận nhiều lần.

Thay mặt lãnh đạo Hội đồng Thẩm phán TAND TC, Chánh án Nguyễn Hoà Bình mong muốn tiếp tục nhận được nhiều hơn nữa những đóng góp ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, cử tri cả nước đối với công tác toà án để giúp tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động trong thời gian tới.

Đã xét xử hơn 5400 vụ theo hình thức trực tuyến:

Theo báo cáo của Chánh án TAND TC Nguyễn Hoà Bình, tính đến hết tháng 2/2023, cả nước đã đưa ra xét xử bằng hình thức trực tuyến hơn 5400 vụ. Tuy nhiên so với tổng số vụ việc các cấp đã giải quyết trong thời gian qua, tỉ lệ xét xử trực tuyến chiếm tỉ lệ không cao. Qua nghiên cứu báo cáo và thực tế tại cơ sở, áp lực rất lớn cho toàn án ở địa phương hiện nay là thiếu nguồn kinh phí để đầu tư và kĩ năng xét xử trực tuyến và trình độ chuyên môn, đặc biệt ứng dụng CNTT trong hoạt động xét xử chưa đáp ứng yêu cầu. Với trách nhiệm của mình, đại biểu đề nghị Chánh án cho biết nguyên nhân và các giải pháp cơ bản để giải quyết bất cập, hạn chế nêu trên nhằm tháo gỡ khó khăn cho các địa phương, nâng cao chất lượng xét xử bằng hình thức trực tuyến.

Chánh án Toà án nhân dân tối cao trả lời chất vấn của các Đại biểu Quốc hội tại phiên họp

Về phiên Tòa trực tuyến, Về xét xử trực tuyến, Chánh án TAND TC cho biết, TAND TC đã phối hợp ban hành các văn bản liên quan để hướng dẫn thực hiện, tổ chức tập huấn ở các địa phương… Đến nay, các trang bị cho xét xử trực tuyến đã cơ bản đầy đủ, đã xét xử hơn 5400 vụ theo hình thức trực tuyến, đảm bảo công lý thực thi không chậm trễ, tạo điều kiện cho người ở xa, người ở nước ngoài tham gia phiên tòa; góp phần tiết kiệm nhiều nguồn lực trong tổ chức xét xử.

Liên quan đến vấn đề án lệ, Chánh án TAND TC Nguyễn Hòa Bình cho biết, một trong những nội dung cải cách tư pháp từ nhiệm kì 14 là Quốc hội cho phép Tòa án phát triển án lệ. Lịch sử phát triển án lệ trên thế giới đã có 100 năm, cả thế giới đều cần án lệ. Trong khi đó Việt Nam mới có lịch sử phát triển án lệ vài năm gần đây. Luật chỉ quy định những vấn đề chung nhất không thể bao hàm hết diễn biến cuộc sống. Án lệ được xem là nguồn bổ sung cho giải thích pháp luật và thực tiễn nếu pháp luật chưa đề cập đến, tạo chuẩn mực pháp lý cho các cơ quan áp dụng. Án lệ chỉ là 1 chi tiết của vụ án mà không phải toàn bộ vụ án.

Việt Nam tuy số lượng án lệ ít nhưng có một số án lệ được thế giới đánh giá cao như việc vũ khí nguy hiểm tấn công vào vùng nguy hiểm được xem là hành vi của tội "Giết người".

Việt Nam mới có lịch sử phát triển án lệ 4 năm, do đó chúng ta phải có những bước đi thận trọng; quy trình làm án lệ của chúng ta chặt chẽ. Điều này là rất cần thiết đối với thực tiễn ở Việt Nam. Vì quá chặt chẽ nên số lượng án lệ của ta khá khiêm tốn. Do đó, trong thời gian tới Tòa án nhân dân tối cao từng bước sửa quy trình này và khuyến khích thẩm phán giới thiệu bản án đẩy nhanh phát triển án lệ.

Về hòa giải, Chánh án TTAND TC cho biết, hòa giải là đột phá của cải cách tư pháp thay thế cho xét xử. Qua hòa giải, xung đột được giải quyết thân thiện tạo ra hòa thuận xã hội giảm bớt các chi phí mở phiên tòa, xét xử, thi hành án, hạn chế phát sinh tranh chấp mới. Những năm qua hòa giải 72.000 vụ, dù chưa nhiều nhưng giảm tải đáng kể số vụ việc tòa án phải giải quyết.

Tăng cường thu hồi tài sản tham nhũng

Về tăng cường thu tài sản tham nhũng, trên thế giới cũng như Việt Nam việc thu không hoàn toàn triệt để. Theo tổng kết 10 năm chúng ta thu được 40% số tài sản tham nhũng. Đây là con số rất đáng ghi nhận, biểu dương của các cơ quan tiến hành tố tụng. Để nâng cao hơn nữa, chỉ thu hồi những tài sản tham nhũng nếu quá trình tố tụng các cơ quan chứng minh được tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng. Muốn thu hồi được thì công tác chứng minh phải rất chất lượng. Do đó nâng cao chất lượng điều tra và kịp thời phong tỏa tài sản. Trên thế giới có cơ chế thu hồi tài sản của nghi can tham nhũng mà không giải trình được nguồn gốc. Nếu làm được điều này có thể tăng cao hơn nữa tỉ lệ thu hồi

Đối với các vụ án thi hành án rồi mà Tòa xử lại, trên thực tế không có nhiều nhưng vẫn có trên thực tế. Việc Tòa phải xử lại để đảm bảo quyền lợi cho người dân; đảm bảo công bằng, lẽ phải.

Về tăng cường thu tài sản tham nhũng, trên thế giới cũng như Việt Nam việc thu không hoàn toàn triệt để. Theo tổng kết 10 năm chúng ta thu được 40% số tài sản tham nhũng. Đây là con số rất đáng ghi nhận, biểu dương của các cơ quan tiến hành tố tụng. Để nâng cao hơn nữa, chỉ thu hồi những tài sản tham nhũng nếu quá trình tố tụng các cơ quan chứng minh được tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng. Muốn thu hồi được thì công tác chứng minh phải rất chất lượng. Do đó nâng cao chất lượng điều tra và kịp thời phong tỏa tài sản. Trên thế giới có cơ chế thu hồi tài sản của nghi can tham nhũng mà không giải trình được nguồn gốc. Nếu làm được điều này có thể tăng cao hơn nữa tỉ lệ thu hồi.

Về giải quyết các đơn giám đốc thẩm, Chánh án TAND TC cho biết, giám đốc thẩm không được xem là 1 cấp xét xử nhưng hiện này đơn giám đốc thẩm của ta quá nhiều, nguy cơ trở thành 1 cấp xét xử. Chỉ cần không hài lòng là đương sự tiếp tục có đơn. Trong khi đó, công lý không phải theo ý chí của người đi kiện mà theo pháp luật. Hiện chưa có giải pháp hạn chế đơn giám đốc thẩm. Một năm tòa án phải giải quyết hàng nghìn vụ việc. Do đó nguy cơ đang hiện hữu giám đốc thẩm trở thành 1 cấp xét xử, khiến cho tố tụng không có điểm dừng. Bên cạnh đó, ngành tòa án có nhiều giải pháp nhằm tăng giải quyết đơn giám đốc thẩm, tỉ lệ giải quyết còn khiêm tốn nhưng chủ yếu là do số đơn quá nhiều.

Về xử lý cán bộ kỷ luật, Chánh án cho biết ngành tòa án có 90 trường hợp bị xử lý trách nhiệm theo Quyết định 120 tức là tỷ lệ án hủy sửa cao; có 91 trường hợp bị kỷ luật, trong đó có 6 trường hợp bị xử lý hình sự thì 6 trường hợp này là vi phạm về phẩm chất đạo đức, có vụ lợi trong hoạt động công vụ, còn 43 trường hợp thì dừng việc bổ nhiệm, trong đó có 6 trường hợp thì không được bổ nhiệm do vi phạm nghiêm trọng.

Đề nghị xây dựng các Toà chuyên biệt để xử các vụ án chuyên biệt

Trả lời chất vấn của đại biểu về tổ chức bộ máy tòa án Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình thừa nhận mô hình tổ chức hiện nay chưa hợp lý do và đang tiến hành khắc phục bằng các giải pháp căn cơ. Chánh án TAND TC nêu thực tế, hiện nay một số loại án chuyên biệt đòi hỏi tính chuyên môn sâu nhưng không có thẩm phán, không có tòa chuyên trách để giải quyết, nên hiệu quả giải quyết rất khiêm tốn. Ví dụ như tòa phá sản, tòa sở hữu trí tuệ, tòa hành chính…

Vì vậy, Chánh án Nguyễn Hòa Bình đề nghị Quốc hội xây dựng các tòa chuyên biệt để chuyên xử các vụ án chuyên biệt, nhất là chuyên xử các vụ án hành chính của cấp tỉnh để khắc phục được tình trạng nể nang như đại biểu Quốc hội đã nêu.

Ngoài ra, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cũng khẳng định, tổ chức bộ máy của tòa án chưa thực sự hợp lý theo quy mô nền kinh tế, quy mô dân số và quy mô số lượng các vụ việc của Tòa án, trong khi mô hình hiện nay đang tổ chức đồng đều. Vì vậy, cần tiến hành sửa đổi bằng những giải pháp mang tính căn cơ, đặc biệt cần có tòa án khu vực để có khả năng giải quyết các vụ việc chuyên nghiệp hơn.

Đối với chất vấn của đại biểu về án hành chính hủy sửa do nguyên nhân nào, Chánh án Nguyễn Hoà Bình khẳng định, tỷ lệ sửa nhiều, thi hành ít, tỷ lệ thấp hơn so với án khác – đây là những tồn tại của án hành chính. Nguyên nhân về chủ quan do năng lực của thẩm phán, trách nhiệm thẩm phán; nguyên nhân khách quan do sự tuân thủ quy định của UBND các cấp đối với án hành chính theo thấp: không tham gia hòa giải đối thoại, không tham gia xét xử, không cung cấp chứng cứ cho người dân theo quy luật. Đây là hạn chế chính khiến án hành chính hiện nay không như mong muốn. Giải pháp là cần tuân thủ pháp luật; Chủ tịch UBND các cấp phải tuân thủ quy định của pháp luật, tham gia đối thoại đầy đủ, tham gia cung cấp chứng cứ, tài liệu cho người dân, nhất là tài liệu về đất đai. Việc lưu giữ hồ sơ do phòng địa chính, người dân không có hồ sơ gốc, nhưng khi người dân yêu cầu thì chậm trễ.

Về phía Tòa án sẽ nâng cao năng lực, trách nhiệm của các thẩm phán; đồng thời tăng cường xét xử các vụ án hành chính thông qua xét xử trực tuyến. Với hình thức này các Chủ tịch UBND có thể ngồi tại cơ quan tham dự phiên tòa.

Từ năm 2021 đã bắt đầu đưa trợ lý ảo vào để hỗ trợ cho thẩm phán

Trả lời câu hỏi đại biểu về biên chế, thiếu cán bộ, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, do quy mô nền kinh tế, quy mô dân số như hiện nay, số lượng tòa án giải quyết các vụ việc lớn và có xu hướng tăng, gây áp lực cho biên chế. Theo quy định, mỗi thẩm phán có một thư ký để phục vụ thụ lý án, nhưng hiện nay một thư ký phục vụ cho 3 - 4 thẩm phán; trong khi chế độ đãi ngộ thấp nên có tình trạng thư ký tòa án xin nghỉ việc.

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết thêm, với biên chế hiện có, giải pháp chủ yếu vẫn phải động viên và áp dụng các giải pháp để nâng cao năng suất lao động và chất lượng công việc. Từ năm 2021 đến nay, bắt đầu đưa vào trợ lý ảo được xem như đột phá của công nghệ thông tin, hỗ trợ cho thẩm phán trong việc truy tìm các văn bản pháp luật; hỗ trợ áp dụng án lệ; tra cứu, tham khảo các bản án có tình huống pháp lý tương tự để hỗ trợ cho thẩm phán nâng cao năng suất.

Giải pháp tiếp theo là tăng cường hòa giải, đối thoại theo Luật hòa giải, việc càng nhiều, việc đưa ra xét xử càng ít và giảm tải cho ngành tòa án. Về lâu dài vẫn phải có số lượng biên chế phù hợp với khối lượng công việc.

Đối với việc giao bản án chậm có nhiều nguyên nhân, trong đó có viêc quá tải; hơn nữa thực hiện yêu cầu công khai bản án trên mạng nên các thẩm phán tiến hành rất cẩn trọng dẫn tới chậm gia bản án. Giải pháp thời gian tới là tăng cường công tác phối hợp để giao bản án đúng tiến độ.

	Công tác thu hồi tài sản của các vụ án chưa đáp ứng được yêu cầu
	Đẩy nhanh tiến độ xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng
	Bộ Chính trị: Đẩy nhanh tiến độ truy tố, xét xử các vụ tham nhũng lớn

Đăng Khôi