Xanh hóa các tuyến đường Hà Nội

Hàng cây bàng lá nhỏ trồng tại một đoạn đường dẫn lên nút giao Quốc lộ 5 và Quốc lộ 1A. Ảnh T.Tuấn

Kết nối hệ thống cây xanh

Cây xanh đô thị không chỉ là yếu tố thẩm mỹ mà còn là chất liệu kết nối con người với không gian sống. Cây cơm nguội, cây bàng mùa thu, cây phượng mùa hạ… từ lâu đã trở thành những hình ảnh khắc sâu trong âm nhạc, thi ca và ký ức người dân Hà Nội như lời ca của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn: "Hà Nội mùa thu/ Cây cơm nguội vàng/ Cây bàng lá đỏ/ Nằm kề bên nhau/Phố xưa nhà cổ…".

Những con đường như Phan Đình Phùng nổi tiếng với hàng sấu cổ thụ quanh năm rợp bóng mát, luôn thu hút rất đông du khách đến chụp ảnh và ngắm cảnh đẹp. Đường Hoàng Diệu nổi tiếng với hàng xà cừ có gốc cây to đến 3-4 người ôm, thân cây cao vút tràn đầy sức sống, hay như hàng sao đen cao lớn ở phố Bà Huyện Thanh Quan. Ai đi qua những tuyến phố nhiều cây xanh cũng đều cảm thấy dễ chịu. Tất cả đều là minh chứng sống động cho sự giao hòa giữa đô thị hiện đại và thiên nhiên xanh mát. Cây xanh nơi đây không chỉ là yếu tố sinh thái mà còn là biểu tượng văn hóa - cảnh quan.

Không ít du khách lần đầu đến Hà Nội đều ấn tượng với vẻ thanh bình và cổ kính hiếm thấy ở các đô thị lớn khác. Ông Cao Văn Nhất (Việt kiều Pháp) chia sẻ: "Tôi xa quê đã lâu nhưng mỗi góc phố, hàng cây vẫn vẹn nguyên trong ký ức. Hà Nội giờ đây đẹp hơn rất nhiều, đặc biệt các tuyến phố có hàng cây đều tăm tắp, đa dạng sắc màu. Nhiều con phố còn trở thành điểm đến yêu thích để chụp ảnh, tổ chức hoạt động văn hóa”.

Cũng có nhiều tuyến phố mới như Phạm Văn Đồng, Võ Chí Công, Võ Nguyên Giáp… được quy hoạch trồng cây đồng bộ, hiện đại, gần gũi thiên nhiên. Các loài cây giáng hương, bàng lá nhỏ, chà là, hoa ban… được đưa vào thay thế, làm phong phú thêm hệ thực vật đô thị, đồng thời nâng cao khả năng thích ứng điều kiện khí hậu ngày càng khắc nghiệt.

Tuy nhiên, với diện tích cây xanh bình quân đầu người của Hà Nội chỉ đạt khoảng 2m², trong khi tiêu chuẩn Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị là 6–7m²/người. Điều này cho thấy Hà Nội đang thiếu hụt đáng kể so với yêu cầu phát triển bền vững. Trong khi nhu cầu về không gian xanh ngày càng cao thì khả năng đáp ứng của hệ thống hiện nay vẫn còn nhiều bất cập.

ThS.KTS Ngô Thùy Duyên, Viện Quy hoạch đô thị và Nông thôn quốc gia (VIUP) cho biết, Hà Nội là một trong những TP đi đầu cả nước về phát triển cây xanh. Tuy nhiên, những nỗ lực trên vẫn gặp phải nhiều vướng mắc trong quá trình phủ xanh đô thị, do những hạn chế từ đặc trưng của tuyến đường giao thông.

Theo đó, trong các tuyến đường giao thông nội đô, có những tuyến đường được quy hoạch lâu năm, có hạ tầng ngầm. Những tuyến đường này đã trồng được hệ thống cây xanh có tuổi lâu năm nhưng các hố trồng cây bị bê tông hóa, cho nên dễ bật, gãy gốc. Có những tuyến đường có vỉa hè nhỏ hơn 1m2, thậm chí không có vỉa hè, nên không đảm bảo quỹ đất để phủ xanh tuyến đường. Bên cạnh đó là những tuyến đường mới xây đựng được hạ tầng những chưa kịp phủ xanh.

"Đại sứ hình ảnh" của thành phố

Theo các chuyên gia, thách thức lớn hiện nay không nằm ở số lượng mà ở chất lượng quy hoạch cây xanh và khả năng tạo dựng bản sắc cảnh quan đặc trưng cho từng khu vực. Một số ý kiến cho rằng, những tuyến phố có bề rộng lớn, không gian thoáng có thể ưu tiên cây bóng mát tán rộng như lát hoa, dầu rái, muồng hoàng yến… Trong khi đó, những tuyến phố nhỏ, vỉa hè hẹp nên khuyến khích trồng các loại cây thấp tầng, hoa dây leo, cây chậu hoặc cây mọc thành bụi như: ngọc lan, sứ đại, đậu tía… có thể tạo sự mềm mại, không cản trở sinh hoạt. Một số loại cây đặc trưng như trà bạch, trà đỏ, cây dổi… nên được thử nghiệm để tăng vẻ đẹp và cá tính cảnh quan.

Trên thế giới, cây xanh cũng là “đại sứ hình ảnh” thầm lặng nhưng hiệu quả, được nhiều đô thị phát huy để định hình bản sắc riêng. Như đường Gonçalo de Carvalho (Brazil) với 500 mét hầm cây Tipuana lộng lẫy, đường Jacaranda tím ngát ở Zimbabwe, đường Baobab cổ thụ độc đáo ở Madagascar hay đường phong rực rỡ bên hồ Kawaguchiko ở Nhật Bản… Điều này cho thấy, quy hoạch cây xanh thông minh có thể biến một con đường bình thường thành điểm đến du lịch hấp dẫn.

Không chỉ vậy, mỗi mùa, mỗi khu vực nên gắn liền với một “màu hoa riêng” tạo ký ức thị giác cho đô thị. Một “Hà Nội mùa Xuân” ngập sắc hồng của kèn hồng, sắc vàng rực của muồng hoa đào hay Osaka vàng. Một “Hà Nội mùa hạ” đầy lãng mạn với sưa trắng hay phượng vĩ đỏ rực bên hồ… tạo dấu ấn riêng biệt, đủ sức níu chân du khách và thắp lên tình yêu đô thị trong mỗi cư dân.

TS. KTS Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch Chi hội Kiến trúc sư Cảnh quan Việt Nam cho rằng, Hà Nội cần một kịch bản trồng cây xanh cho từng tuyến không gian theo đặc trưng cảnh quan và có câu chuyện gắn với bản sắc từng con phố. “TP nghiên cứu, lựa chọn những loài cây phù hợp không gian đô thị, thay thế cây không còn phù hợp, đáp ứng yêu cầu về cảnh quan, môi trường và an toàn cho người dân” - TS. KTS Phạm Anh Tuấn cho biết.

Từ những mô hình cây xanh thành công trên thế giới, Hà Nội hoàn toàn có thể học hỏi và vận dụng sáng tạo theo cách riêng của mình. Đặc biệt, việc ban hành Quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên và hồ điều hòa đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050 (QĐ 1495/QĐ-UBND), cùng với sự điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045 (QĐ 1668/QĐ-TTg) đã tạo nên nền tảng pháp lý và quy hoạch vững chắc cho phát triển không gian xanh, trong đó có cây xanh đường phố.

Đặc biệt, Luật Thủ đô 2024 đã bổ sung nhiều điều khoản mới, khuyến khích đầu tư xanh, xã hội hóa công viên và bảo tồn hành lang sinh thái. Để nâng cao tỷ lệ mảng xanh, Hà Nội đang tập trung vào các giải pháp trọng tâm, trước hết đẩy mạnh rà soát, cập nhật quy hoạch bảo đảm tính đồng bộ giữa các quy hoạch phân khu và chi tiết.

Khi đó, cây xanh không chỉ tạo bóng mát mà còn đóng vai trò giảm thiểu ô nhiễm không khí và tiếng ồn, đồng thời làm đẹp cảnh quan đô thị. Bên cạnh đó, Hà Nội cũng định hướng phát triển các công viên chuyên đề, công viên sinh thái gắn liền với hồ điều hòa, để vừa tăng diện tích mặt nước, vừa cải thiện khí hậu. Ngoài ra, phong trào trồng cây xanh trong khuôn viên trường học, bệnh viện, cơ quan, DN cũng được đẩy mạnh. Cách làm này không chỉ góp phần mở rộng diện tích cây xanh đô thị, mà còn tạo nên ý thức cộng đồng, giúp lan tỏa thông điệp về một Hà Nội xanh đến từng người dân.

	“Xanh hóa” đại học: vì sao nhiều trường vẫn ngại bước chân vào công cuộc chuyển đổi?
	Xanh hóa những dòng sông chảy qua nội đô Hà Nội
	Để mục tiêu xanh hóa giao thông về đích đúng hẹn