Tết Trung thu có từ bao giờ? Ý nghĩa của Tết Trung thu

Các loại đèn truyền thống chiếm vị trí nổi bật nhất ở các gian hàng trên phố Hàng Mã, một trong những địa điểm đẹp nhất Hà Nội mùa Trung thu. Ảnh: Khánh Huy

Tết Trung thu 2023 rơi vào ngày nào?

Trung thu được tổ chức vào ngày rằm tháng 8 Âm lịch hằng năm (ngày 15/8 Âm lịch). Năm 2023 này, Tết Trung thu sẽ rơi vào thứ Sáu, ngày 29 tháng 9 Dương lịch.

Tết Trung thu có từ bao giờ?

Không ai biết Tết Trung thu có từ bao giờ, hoặc chính thức từ khi nào người Việt bắt đầu “ăn” Tết Trung thu. Sách “Việt Nam phong tục” của soạn giả Phan Kế Bính, có ghi lại rằng, Tết Trung thu còn gọi là Tết trẻ em, với tục treo đèn bày cỗ xuất phát từ điển tích liên quan đến lễ sinh nhật vua Đường Minh Hoàng, cả nước treo đèn kết hoa, lâu dần thành tục lệ. Và ở Việt Nam, do những ảnh hưởng từ văn hóa Trung Hoa, cũng theo tục treo đèn vào đêm rằm tháng 8.

Soạn giả Phan Kế Bính còn lý giải, tục rước đèn có từ đời Tống, truyền rằng thời vua Nhân Tôn có con cá chép thành yêu tinh, cứ đêm trăng lại biến thành cô gái làm hại người. Lúc đó ông Bao Công giúp dân làm chiếc đèn hình con cá để soi khi đi ngoài đường, khiến con tinh cá chép sợ mà không dám hại người nữa. Cụ Phan Kế Bính cũng giải thích thêm: “Lời ấy huyền hoặc lắm, vị tất đã thật”.

Sách “Hội hè lễ tết của người Việt” của tác giả Nguyễn Văn Huyên cũng đề cập đến sự tích Trung thu liên quan đến vua Đường Minh Hoàng (thế kỷ VII): “Một đêm rằm tháng Tám, vua ra khỏi cung và được một đạo sĩ chống gậy đến mời lên cung trăng dạo chơi”. Nhà vua đã thấy một thế giới khác hẳn trần gian, cây cối đang trổ hoa, thảm cỏ thơm và mượt như nhung, cung điện nguy nga có chữ “Cung Quảng Hàn”, những nàng thiếu nữ xinh đẹp mặc xiêm hồng và áo trắng múa theo nhạc. Lúc trở về trần gian, nhớ những kỳ quan trên cung trăng, nhà vua đã sai các cung tần múa và đàn ca điệu này”.

Sách “Bắc Kỳ tạp lục” của Henri-Emmanuel Souvignet xuất bản năm 1903 viết ngắn gọn: “Ngày 15 tháng 8 âm lịch, Tết Trung thu, trong ngày này mọi người làm và ăn những chiếc bánh có hình mặt trăng (bánh nguyệt hay bánh mặt trăng)”.

Thậm chí, trong sách “Việt Nam Văn Minh Sử” của tác giả Lê Văn Siêu hồi đầu thế kỷ 20, khi phân tích các hình ảnh trên trống đồng Ngọc Lũ (văn hóa Đông Sơn cách đây khoảng 2.500 năm), cũng đề cập đến tháng 8 trăng sáng nhất, cùng các công việc chuẩn bị hội hè trước ngày đông chí, trùng hợp với khoảng thời gian diễn ra Tết Trung thu sau này.

Ý nghĩa của Tết Trung thu

Những thông tin về nguồn gốc Tết Trung thu cũng phần nào thể hiện ý nghĩa của nó. Các nhà nghiên cứu cho rằng, người Việt đã có lễ hội trăng tròn mùa thu từ thời cổ đại, được khắc họa trên mặt trống đồng Ngọc Lũ. Trung thu là lúc thời tiết mát mẻ, nhà nông hoàn thành việc thu hoạch vụ mùa nên tổ chức vui chơi, ăn mừng và cúng lễ cầu nguyện cho mùa sau mưa gió thuận hoà, mùa màng bội thu.

Ý nghĩa ngày Tết Trung thu thời xa xưa là sự tri ân đối với thiên nhiên, với tổ tiên đã phù hộ cho mọi người được no ấm, là niềm mong ước sẽ được bội thu trong mùa sau, và cũng là sự tự thưởng cho mình sau những ngày lao động vất vả, tận hưởng niềm vui khi nhìn thấy thành quả lao động.

Sự đoàn viên, sum họp cũng là ý nghĩa quan trọng của ngày Tết Trung thu. Vào ngày này, người người nhà nhà sửa biện mâm cỗ để cúng gia tiên, mọi người quây quần cùng vui chơi và hàn huyên.

Trong cuốn "Việt Nam phong tục" soạn giả Phan Kế Bính viết: "Dân ta thế kỷ 19, ban ngày làm cỗ cúng gia tiên, tối đến bày cỗ thưởng trăng. Đầu cỗ là bánh mặt trăng và dùng nhiều thứ bánh trái hoa quả, nhuộm các màu sặc sỡ, xanh đỏ, trắng và vàng. Con gái ở phố thi nhau tài khéo, gọt đu đủ thành các thứ hoa, nặn bột làm con tôm, con cá voi...".

Ngày xưa trong dịp Tết Trung thu, trẻ con được người lớn mua hoặc làm cho những món đồ chơi như đèn lồng, đồ chơi bồi bằng giấy hình voi, ngựa, kỳ lân, sư tử, rồng, hươu, tôm cá, bươm bướm, bọ ngựa, hoặc làm đèn cù, ông nghè đất…

Khi trăng lên, người lớn sẽ ngồi ăn bánh, uống trà, ngắm trăng. Người trẻ tuổi thì cùng nhau hát điệu Trống quân. Trẻ em thì dắt nhau thành từng nhóm rước đèn, múa sư tử, đánh trống, đám thì nhảy ô, đám thì kéo co, đám thì rước đèn, tiếng reo hò, tiếng đùa vang khắp cả đường.

Tết Trung thu là dịp để mọi người sắp xếp công việc để trở về quê, sum họp với gia đình và quây quần bên mâm cỗ đoàn viên. Sau đó, cả nhà sẽ cùng uống trà, ăn bánh, ngắm trăng, trò chuyện và ôn lại những kỷ niệm đẹp.

Nhiều quốc gia ở Đông Á và Đông Nam Á thường tổ chức các lễ hội vào dịp này như Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản, Triều Tiên, Đài Loan, Singapore. Đặc biệt với Hàn Quốc, đây là một trong những ngày lễ cổ truyền lớn nhất.

Nơi đón Tết trung thu sớm nhất Độ gần một tháng nữa, mùa Tết trung thu mới đến nhưng phố Hàng Mã (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) đã tràn ngập món đồ ...

Một số lưu ý bảo đảm an toàn cho trẻ em trong dịp Tết Trung thu Cục Trẻ em (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) vừa có công văn đề nghị sở lao động - thương binh và ...