Phát triển nhà ở xã hội chưa đạt yêu cầu do cơ chế chưa đủ mạnh?

Lương chỉ đáp ứng 78-83% nhu cầu chi tiêu cơ bản

Theo đánh giá của Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản Bộ Xây dựng, trong những thành tựu phát triển kinh tế-xã hội đã đạt được có sự đóng góp rất lớn của khoảng 2,6 triệu công nhân lao động trực tiếp đang làm việc tại các khu công nghiệp(KCN) và hàng triệu công nhân, lao động tại nhiều xí nghiệp, cơ sở sản xuất thuộc các cụm công nghiệp vừa và nhỏ.

Tuy nhiên, mức lương của người lao động hiện nay về cơ bản chưa đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt tối thiểu của bản thân và gia đình. Mặc dù, Nhà nước đã triển khai lộ trình tăng lương tối thiểu, quy định về mức lương tối thiểu vùng đối với người lao động làm ở các loại hình doanh nghiệp (DN) nhưng vẫn không theo kịp tốc độ tăng giá của thị trường. Trong khi đó, phần lớn các chủ DN vẫn đang lấy mức lương tối thiểu để trả lương cho người lao động mà chưa thật sự quan tâm đến việc xây dựng thang, bảng lương. Chưa kể, các chủ DN còn bớt một phần lương của người lao động để chi cho các khoản phụ cấp như ăn trưa, tiền hỗ trợ đi lại, tiền thưởng... nên đời sống của công nhân còn nhiều khó khăn.

Kết quả cuộc khảo sát về đời sống công nhân do Viện Công nhân - công đoàn thuộc Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam tiến hành năm 2015 tại 10 tỉnh/TP cho biết mức lương trung bình của công nhân được trả hiện nay là gần 4 triệu đồng/người/ tháng. Ông Trịnh Trường Sơn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và bất động sản (Bộ Xây dựng) cho biết, trong khi mức lương của người lao động hiện chỉ đáp ứng được 78-83% nhu cầu chi tiêu cơ bảnthì chỉ khoảng 20% công nhân có chỗ ở ổn định, còn lại phần lớn phải thuê trọ. Đa số công nhân ngoại tỉnh làm việc tại các KCN trên cả nước đều phải thuê nhà trọ với giá thuê từ 300.000–400.000 đồng/người/tháng với điều kiện vệ sinh, môi trường cũng như hạ tầng kỹ thuật chưa đảm bảo, hầu hết các khu nhà trọ cho công nhân KCN thuê đều thiếu các công trình hạ tầng xã hội thiết yếu như nhà trẻ, trường học, trạm y tế, khu vui chơi, giải trí...

Nhiều chuyên gia cho rằng, cơ chế ưu đãi chưa đủ mạnh nên không hấp dẫn nhà đầu tư xây dựng nhà ở xã hội cho công nhân thuê. Ảnh: P.Thảo

Cần thêm nhiều chính sách tín dụng ưu đãi

Từ sau khi Chính phủ giao Ngân hàng Nhà nước chủ trì, chỉ đạo các ngân hàng thương mại Nhà nước hình thành khoản cho vay từ nguồn tái cấp vốn 30.000 tỷ đồng để cho vay ưu đãi đối với lĩnh vực nhà ở xã hội, nhà ở có diện tích vừa phải giá thấp, đến nay đã có khoảng 60 nghìn hộ gia đình (trong đó có nhiều hộ gia đình công nhân) sớm được giải quyết chỗ ở.

Đến nay, trong cả nước đã hoàn thành việc đầu tư xây dựng 87 dự án nhà ở xã hội cho công nhân, với quy mô xây dựng khoảng 28.800 căn hộ, tổng mức đầu tư khoảng 6.800 tỷ đồng. Đồng thời, 64 dự án nhà ở xã hội cho công nhân KCN với quy mô xây dựng khoảng 69.300 căn hộ, tổng mức đầu tư khoảng 18.800 tỷ đồng đang tiếp tục được triển khai. Tuy nhiên, con số trên vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Theo quy hoạch phát triển các KCN ở Việt Nam đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020 thì đến năm 2020, tổng số công nhân, lao động tại các KCN đạt khoảng 7,2 triệu, trong đó, khoảng 4,2 triệu người có nhu cầu về chỗ ở, tương đương khoảng 33,6 triệu m2 nhà ở. Chiến lược phát triển nhà ơrở xã hội (NOXH) cho công nhân, người lao động tại các KCN xác định chỉ tiêu cần đạt trong giai đoạn 2016-2020 là có khoảng 70% công nhân lao động tại các KCN có nhu cầu được giải quyết chỗ ở.

Hiện Nghị định 100/2015/NĐ-CP đã quy định trách nhiệm của DN kinh doanh hạ tầng KCN, DN sản xuất trong KCN và chính quyền địa phương trong việc chuẩn bị nhà ở cho công nhân cùng những hỗ trợ, ưu đãi cho chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội (NOXH).Tuy nhiên, việc phát triển NOXH cho công nhân thuê chưa đạt yêu cầu do Nhà nước chưa đủ nguồn lực tài chính để đầu tư phát triển; khả năng sinh lời thấp và cơ chế ưu đãi chưa đủ mạnh nên không hấp dẫn nhà đầu tư. Trong khi đó, theo khảo sát của JICA, việc chậm trễ cải thiện môi trường sống dẫn đến tình trạng công nhân thường xuyên bỏ việc, ảnh hưởng tới thị thường việc làm, từ đó làm giảm sức cạnh tranh với các nước láng giềng trong vai trò là một điểm đến đầu tư.

Để đạt mục tiêu phát triển NOXH nói chung và NOXH cho công nhân nói riêng, ông Trịnh Trường Sơn cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, đặc biệt là kế hoạch trung hạn về nguồn vốn từ ngân sách cấp bù cho các dự án. Đồng thời, cải cách chế độ tiền lương cho người lao động, đề cao trách nhiệm của người sử dụng lao động, nhất là các DN sử dụng nhiều lao động trong việc chăm lo nhà ở cho công nhân lao động.Có như vậy mới giữ chân được người lao động gắn bó lâu dài, từ đó góp phần thu hút các nguồn lực đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Phương Thảo