Nguyên tắc sử dụng thuốc cho F0 theo dõi, cách ly tại nhà

Túi thuốc dành cho F0 điều trị tại nhà, trong đó có gói thuốc A, B ( ảnh CDC TP Hồ Chí Minh)

Theo BS chuyên khoa cấp 1 Nguyễn Huy Hoàng, Trung tâm Oxy cao áp Việt-Nga, Trung tâm Nhiệt đới Việt Nga-Bộ Quốc phòng, việc tuỳ tiện sử dụng thuốc có thể dẫn đến những hậu quả tai hại cho người bệnh. Vì vậy, BS. Hoàng đã có hướng dẫn về dùng thuốc kháng virus, kháng đông, kháng viêm cho F0 tại nhà.

Đối với thuốc kháng virus, BS. Huy Hoàng cho rằng: Chỉ nên dùng trong vòng 7 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên (thường là sốt). Mỗi đợt nên dùng 5-10 ngày hoặc theo đúng hướng dẫn của chương trình thử nghiệm. Khi đang dùng thuốc kháng virus, thì không được dùng kết hợp với thuốc kháng viêm corticoids.

Thuốc kháng đông: Nhiều bệnh nhân có bệnh nền đang dùng thuốc kháng đông. Các bệnh nhân sau đột quỵ nhồi máu não, sau khi đặt stent, có bệnh về van tim, bệnh tiểu đường, bệnh xơ vữa mạch, rối loạn chuyển hóa lipid, béo phì, ít vận động... đều có nguy cơ dễ tạo cục máu đông từ đó gây các biến chứng nguy hiểm như tắc mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ...

Với các bệnh nhân này thì dù có nguy cơ Covid hay không, đều cần dự phòng bằng việc uống thuốc kháng đông hàng ngày. Do vậy, trên các bệnh nhân có nguy cơ tăng đông nói trên, nếu chưa dùng thuốc kháng đông, cần xem xét việc sử dụng sớm, thậm chí từ khi chưa có nguy cơ nhiễm Covid.

Người bình thường thuốc kháng đông có nguy cơ gây chảy máu, do đó những người đang chảy máu (xuất huyết dạ dày, kinh nguyệt...), những người bị các chứng bệnh dễ chảy máu (giảm tiểu cầu, bệnh ưa chảy máu...) không được dùng để dự phòng. Chỉ dùng khi SpO2 từ 94% trở xuống và/hoặc khó thở. Tuy nhiên, đôi khi triệu chứng khó thở là do căng thẳng, do tâm lý nên cần thận trọng khi tự đánh giá mình có khó thở hay không-BS. Hoàng lưu ý.

Thuốc kháng viêm: Liều dùng như sau: Dexamethasone 0,5mg x 12 viên, hoặc Methylprenisolon 16mg x 1 viên uống sau khi ăn. Tuy nhiên, đây là nhóm thuốc dễ bị lạm dụng nhất, và lại có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm. Vì thế F0 triệu chứng nhẹ và không triệu chứng thì tuyệt đối không được dùng thuốc kháng viêm do thuốc kháng viêm-ở đây là corticoids là nhóm thuốc làm giảm miễn dịch, giảm sự đề kháng của cơ thể. Trong giai đoạn đầu khi virus mới xâm nhập và đang nhân lên, dùng thuốc kháng viêm sẽ khiến cho virus càng dễ dàng nhân lên.

Bên cạnh đó, thuốc kháng viêm corticoids còn làm cho người bệnh dễ bị nhiễm khuẩn, nhiễm nấm...; Corticoids làm nặng tình trạng tăng đường máu, tăng huyết áp trên các bệnh nhân có bệnh này. Corticoids chỉ có tác dụng khi Covid ở mức độ vừa hoặc nặng.

F0 chỉ dùng kháng viêm khi SpO2 thường xuyên ở mức 94% trở xuống. Việc dùng corticoids nhiều bác sỹ cũng phải rất thận trọng, do vậy, F0 tại nhà không nên tự ý dùng. Bắt buộc phải hỏi ý kiến BS trước khi dùng.

Có một tình huống hay gặp, là khi SpO2 ở mức ranh giới, khoảng 94-95%, nhiều người băn khoăn không biết đã nên dùng kháng đông, kháng viêm hay chưa. Kinh nghiệm là, nếu khi cho người bệnh nằm sấp, sau đó đo lại mà SpO2 tăng khá rõ, từ 94-95% lên 97-98% thì nên dùng kháng đông và kháng viêm ngay.

BS. Nguyễn Huy Hoàng giải thích lý do đưa ra các lời khuyên này bởi virus SARS-CoV-2 xâm nhập vào cơ thể qua niêm mạc đường hô hấp, sau đó, virus nhân lên trong các tế bào, thoát ra khỏi tế bào và xâm nhập các tế bào khác. Đây gọi là thời gian ủ bệnh.

Sau khi virus nhân lên với số lượng đủ lớn, cơ thể huy động các cơ chế bảo vệ để chống lại virus, đến một mức độ nào đó thì gây ra sốt. Lúc này là thời điểm khởi phát các triệu chứng.

Trong giai đoạn này, ngoài sốt có thể xuất hiện các triệu chứng khác như ho khan, đau họng, chảy nước mũi, nhức mỏi cơ xương khớp, rối loạn tiêu hóa, mất khứu giác/vị giác... Người bệnh có thể bị lo lắng, căng thẳng, ăn ngủ kém.

Virus có thể tiếp tục nhân lên trong khoảng 5-7 ngày nữa, và sau đó giảm dần, do bị hệ miễn dịch của cơ thể chống lại (một số người khi xuất hiện triệu chứng thì virus đã ngừng nhân lên và giảm dần rồi). Nếu hệ miễn dịch không ngăn cản được sự nhân lên của virus thì diễn biến tiếp theo sẽ rất nặng và chắc chắn phải nhập viện.

Đối với các F0 có thể ở nhà, thì sau khi có triệu chứng sốt, virus chỉ nhân lên trong vòng 5-7 ngày, sau đó giảm dần.

BS. Nguyễn Huy Hoàng: Mọi người cần tham vấn ý kiến bác sỹ trước khi quyết định sử dụng 3 loại thuốc nêu trên (ảnh: NVCC)

Về lý do một số người diễn biến nặng, thậm chí không qua khỏi, BS. Nguyễn Huy Hoàng cho biết: Trong khoảng thời gian 7-10 ngày sau khi khởi phát, một số người lại bắt đầu có những diễn biến nặng hơn, với 2 rối loạn/biến chứng quan trọng: Rối loạn đông máu và rối loạn đáp ứng miễn dịch.

Rối loạn đông máu: hình thành các cục máu đông trong các mạch máu nhỏ ở phổi, và tiếp theo có thể tạo các cục máu đông ở tất cả các cơ quan.

Rối loạn đáp ứng miễn dịch: gây viêm và tăng tiết dịch, phá hủy tổ chức, đầu tiên ở phổi sau đó đến toàn bộ các cơ quan. Tình trạng này gây ra suy hô hấp và suy các cơ quan quan trọng khác.

Trong 2 vấn đề, rối loạn đông máu và rối loạn đáp ứng miễn dịch, hiện vẫn chưa thật rõ là rối loạn nào xảy ra trước, và cái nào là nguyên nhân gây ra cái kia. Các rối loạn này được chỉ ra là do cơn bão cytokin, khi các yếu tố miễn dịch được kích hoạt quá mạnh, mất kiểm soát, gây hại đến chính cơ thể người bệnh.

Như vậy, để điều trị Covid-19, ngoài việc điều trị triệu chứng, hiện chúng ta có một số loại thuốc uống để "đánh" vào 3 mắt xích nói trên: Đánh vào quá trình nhân lên của virus (dùng thuốc kháng virus); Đánh vào quá trình đông máu (dùng thuốc ngăn ngừa đông máu); Đánh vào quá trình rối loạn miễn dịch (dùng thuốc kháng viêm corticoids).

Căn cứ vào cơ chế gây bệnh, diễn biến bệnh như vậy F0 có thể dùng thuốc theo từng giai đoạn. Mỗi loại thuốc dùng cho mỗi trường hợp khác nhau, tuỳ theo diễn biến. Vì vậy, mọi người cần theo dõi sát diễn biến sức khoẻ để có sự tham vấn từ BS trong việc sử dụng thuốc nhằm đảm bảo an toàn, an tâm - BS. Hoàng đưa ra lời khuyên.