Kỳ 2: Nhận diện các thủ đoạn lừa đảo

Các trang thông tin giả mạo Cục nghiệp vụ Bộ Công an hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng. Ảnh T.A

Vạch trần những phương thức lừa đảo

Theo thống kê của Bộ Công an, năm 2024, lực lượng chức năng toàn quốc đã phát hiện hơn 2.500 vụ việc có yếu tố tội phạm mạng, khởi tố hàng nghìn đối tượng liên quan. Các hình thức phạm tội phổ biến gồm phát tán mã độc, tấn công ransomware, giả mạo ngân hàng trực tuyến, đánh cắp dữ liệu cá nhân và lừa đảo đầu tư… Qua công tác phòng ngừa, đấu tranh, xử lý tội phạm lừa đảo trực tuyến, Bộ Công an làm rõ 4 nhóm thủ đoạn lừa đảo đang xuất hiện với tần suất ngày càng lớn và mức độ nguy hiểm ngày càng cao.

Thủ đoạn mạo danh cơ quan chức năng: đây là chiêu trò đã tồn tại nhiều năm nhưng vẫn liên tục “tiến hóa” cách thức thực hiện. Các đối tượng thường giả danh cơ quan thực thi pháp luật như công an, viện kiểm sát, tòa án… thông báo nạn nhân có liên quan đến vụ án ma túy, rửa tiền, lừa đảo; yêu cầu “xác minh nhân thân”, “phong tỏa tài khoản” hoặc “hợp tác điều tra”. Nhiều nạn nhân vì quá lo lắng đã làm theo hướng dẫn, chuyển tiền vào tài khoản của tội phạm. Bên cạnh đó, các đối tượng còn giả danh nhân viên điện lực, cấp nước, cơ quan thuế… gửi tin nhắn yêu cầu thanh toán hóa đơn hoặc cập nhật thông tin cá nhân...

Lừa đảo tình cảm, đánh vào tâm lý yếu mềm: trong nhóm thủ đoạn này, tội phạm thường xây dựng nhân vật ảo với ngoại hình thu hút, lý lịch hoàn hảo, công việc ổn định. Chúng làm quen qua mạng xã hội, tạo dựng sự tin tưởng bằng những câu chuyện tình cảm được chuẩn bị kỹ lưỡng. Sau khi đã “câu” được lòng tin, các đối tượng dẫn dụ bị hại tham gia các hoạt động “kiếm tiền nhanh” như mua hàng nhận hoa hồng, đầu tư nhẹ sinh lợi lớn. Đặc biệt, thủ đoạn chat sex, quay video nóng rồi đe dọa tống tiền đang nở rộ...

Thủ đoạn lừa đảo qua đầu tư, đánh vào lòng tham: nhóm tội phạm này thường tạo lập hàng loạt sàn giao dịch tiền ảo, cổ phiếu, vàng, thương mại điện tử… với giao diện chuyên nghiệp, có “chăm sóc khách hàng”, thậm chí livestream hướng dẫn đầu tư. Sau giai đoạn đầu cho phép rút lợi nhuận nhỏ để tạo niềm tin, chúng dụ người chơi nạp tiền lớn rồi bất ngờ đánh sập sàn hoặc “đốt cháy” tài khoản. Khi nạn nhân phát hiện thì nhóm đối tượng đã xóa dấu vết, bỏ trốn. Có những sàn hoạt động chỉ vài tháng nhưng đã chiếm đoạt hàng nghìn tỷ đồng.

Phát tán mã độc tấn công âm thầm nhưng thiệt hại khôn lường, đây là thủ đoạn nguy hiểm nhất bởi mục tiêu của tội phạm không chỉ là tiền mà còn dữ liệu. Các ổ nhóm tội phạm mạng phát tán mã độc nhằm xâm nhập hệ thống thông tin của tổ chức, DN, đặc biệt là những DN có giao dịch với nước ngoài. Sau khi chiếm đoạt dữ liệu, tội phạm sẽ nghiên cứu, sau đó giả mạo email đối tác gửi yêu cầu thay đổi tài khoản thanh toán, khiến DN chuyển tiền vào tài khoản của chúng. Nhiều vụ việc chỉ phát hiện khi DN đối tác thông báo chưa nhận được tiền. Ngoài ra, tội phạm còn xây dựng website giả mạo ngân hàng, sàn thương mại điện tử, gửi link chứa mã độc dưới dạng mã khuyến mãi. Khi người dùng truy cập, thiết bị lập tức bị chiếm quyền điều khiển và tiền trong tài khoản có thể bị rút bất cứ lúc nào.

Liên tiếp triệt phá nhiều chuyên án “khủng”

Trước diễn biến phức tạp của tội phạm công nghệ cao, năm 2025, lực lượng Công an Việt Nam đã triển khai hàng loạt chiến dịch truy quét, triệt phá nhiều đường dây quy mô lớn. Một trong những chuyên án gây chú ý nhất được Công an tỉnh Đắk Lắk triệt phá ngày 20/10. Đối tượng Hồ Mạnh Linh (Long Hồng Kông, SN 1999) cấu kết với nhiều người khác thành lập công ty Villa Group đặt tại TP Bavet (Campuchia), tuyển dụng hàng trăm nhân viên để tổ chức lừa đảo. Chỉ trong thời gian ngắn, nhóm này đã chiếm đoạt hơn 140 tỷ đồng của hơn 1.000 nạn nhân trên cả nước. Tại Hưng Yên, ngày 1/8/2025, lực lượng Công an triệt phá đường dây lừa đảo đầu tư tiền ảo có quy mô hơn 2.600 tỷ đồng. Các đối tượng vận hành sàn BO giả mạo “Toptrade1”, do Nguyễn Duy Thoại (SN 1995, Hải Phòng) cầm đầu. Với giao diện tinh vi, hệ thống “giả chuyên nghiệp”, nhóm tội phạm đã lôi kéo hàng nghìn nhà đầu tư tham gia, giao dịch tổng cộng 100 triệu USDT. Khi đồng loạt rút tiền, chúng đóng sàn và bỏ trốn.

Trước đó, ngày 22/4/2025, Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao và Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Nghệ An đã phối hợp xóa sổ ổ nhóm “rửa tiền” và đánh bạc xuyên quốc gia, từ nhà cái đánh bạc trực tuyến. Cơ quan công an bước đầu làm rõ chỉ từ tháng 9/2024 đến nay, lượng tiền các "con bạc" giao dịch trên trang web tại Việt Nam để đánh bạc lên đến hơn 500 tỷ đồng/tháng. Vào tháng 5/2025, Công an tỉnh Thái Bình phát hiện đường dây sử dụng công nghệ AI làm giả sinh trắc học để “rửa tiền” cho trang web cờ bạc. Nhóm này dùng AI tạo clip giả khuôn mặt chủ tài khoản để vượt bước xác thực sinh trắc học của ngân hàng, mở đường cho hàng triệu giao dịch bất minh với tổng số tiền hơn 1.000 tỷ đồng. Không chỉ lừa đảo tài chính, tội phạm mạng còn mở rộng sang lĩnh vực mua bán dữ liệu cá nhân. Ngày 11/2/2025, Công an TP Huế triệt phá đường dây do Lê Công Định (SN 1997, Hà Nội) cầm đầu, thu thập và mua bán hơn 53 triệu thông tin dữ liệu cá nhân. Hai đối tượng khác tại TP Hồ Chí Minh liên quan đến vụ án cũng bị bắt, nâng tổng số dữ liệu bị mua bán trái phép lên gần 56 triệu thông tin, con số cho thấy thị trường dữ liệu bị xâm phạm nghiêm trọng đến mức nào…

(Còn nữa)

Kỳ 1: Muôn hình vạn trạng tội phạm không gian mạng