Khi quá ảo tưởng về bản thân đó là lúc bạn có thể mắc bệnh

Tự cao cũng dễ gây họa

Nếu ai đó có biểu hiện tự đề cao bản thân, tưởng mình là thiên tài, vĩ nhân thậm chí là thần thánh, thì rất có thể người đó đang mắc phải một hội chứng tâm lý trầm trọng, có tên gọi là Paraphrenia. Điều này được các chuyên gia thần kinh chỉ ra và cảnh báo về xu hướng phát triển của hội chứng bệnh lạ này trong xã hội hiện đại ngày nay.

Hội chứng Paraphrenia là một dạng rối loạn tâm thần phân liệt (paranoid) gây hoang tưởng có ảo giác, khuếch đại cảm giác tích cực hay tiêu cực ở bản thân. Hoang tưởng hay ảo giác đều dựa trên nền tảng trải nghiệm của bản thân bệnh nhân trong thực tế. Điều này thường xảy ra với những người ngoài 60.

Tuy nhiên, với sự chuyển động nhanh của xã hội, ngày càng nhiều người trẻ cũng mắc phải chứng bệnh này. Đây vốn được xem là một chứng hoang tưởng tuy nổi bật, nhưng khó nhận biết vì không có triệu chứng rõ ràng, cụ thể.

Nếu như mắc Paraphrenia theo chiều hướng khuếch đại cảm giác tích cực, người bệnh có xu hướng hưng phấn, tự đề cao bản thân. Nói cách khác, bạn có thể gọi đây là chứng "hoang tưởng tự cao". Bệnh nhân luôn cảm thấy hưng phấn quá mức, không cần ngủ mà vẫn dư thừa năng lượng, nói rất nhiều về bản thân và nguy hại hơn là... tiêu tiền vung mạng. Chứng bệnh này lại rất khó nhận biết, vì nhiều người đơn giản chỉ nghĩ là họ quá cao ngạo mà thôi.

Chứng bệnh này rất hay bắt gặp ở người thành đạt, có địa vị xã hội, doanh nhân... Đơn giản là vì đi đôi với sự thành đạt, họ phải chịu áp lực rất cao. Thông thường, họ vẫn làm tốt công việc của mình. Nhưng khi "đến cơn", người bệnh có xu hướng "nổ", nói rất nhiều về bản thân, đưa ra các ý tưởng... điên rồ, thậm chí đi vay mượn những khoản tiền lớn và mang đi tiêu pha bạt mạng hay cho nhiều người.

Có không ít người nổi tiếng trên thế giới kiếm được rất nhiều tiền, do ăn tiêu bạt mạng dẫn đến phá sản, nhưng vẫn không hề có biểu hiện kiềm chế bản thân. Những người hoang tưởng tự cao vẫn giao tiếp bình thường, dựa trên nền tảng hiểu biết cá nhân nên có thể làm người khác tin tưởng. Hoang tưởng tự cao sẽ trở nên rất nguy hiểm nếu người mắc bệnh đang giữ vai trò quan trọng của một tập đoàn, hay chức vụ cao liên quan đến chính trị. Các nghiên cứu lần lượt chỉ ra khoảng 2 đến 16% số người mắc rối loạn đề cao bản thân.

Điều này tùy thuộc vào môi trường lấy mẫu của họ. Tuy nhiên, con số được tính toán cho toàn bộ xã hội là khoảng 1%. Một số người cho rằng tự đề cao bản thân là một điều cực kỳ hiếm. Nhưng rõ ràng con số 1% dân số là không hề nhỏ. Không những thế người trẻ và đặc biệt là đàn ông thường dễ bị ảnh hưởng nhất. Các nguyên nhân chính xác của chứng rối loạn này là chưa rõ ràng.

Một số bằng chứng cho thấy ngược đãi hay bị bỏ rơi trong thời thơ ấu có thể là hình thành sự rối loạn này và sự thành công tới quá nhanh cũng trở thành một lý do khiến người đó nghĩ rằng mình chính là ngôi sao sáng nhất.

Và cũng bởi thế nên những người mắc phải hội chứng này thường tự vẽ chân dung mình lên như một người vĩ đại, tự tin với thế giới. Nhưng điều này chỉ để che đậy những cảm xúc sâu sắc bên trong tâm hồn họ. Nơi đó có một lòng tự ái mong manh, dễ tổn thương bởi những chỉ trích cho dù là nhỏ nhất.

Cũng bởi chính vì đặc điểm này, những người thường tự coi bản thân mình lên trên hết thảy đã xây dựng nên những mối quan hệ nông cạn, chỉ để phục vụ nhu cầu được chú ý, ngưỡng mộ của họ. Khi những đặc tính như vậy trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết thì họ sắp phải đối mặt với một tình trạng gọi là rối loạn nhân tâm thân hết sức khó thay đổi. Và rõ ràng điều này không hề mới tới những sự thuận lợi cho con đường phát triển bản thân sau này của họ.

Điều gì sẽ xảy ra nếu phong trào tự trọng lên cao

Nhiều nhà nghiên cứu bắt đầu nhận ra xu hướng gia tăng của căn bệnh này và gán cho chúng cái tên “đại dịch thời hiện đại”. Sự gia tăng gắn liền với thời đại công nghiệp và hậu công nghiệp, khi vài thập niên gần đây, các phong trào đề cao cá nhân hơn tập thể phát triển mạnh. Đó rất có thể là một nguyên nhân chính.

“Phong trào tự trọng” ra đời và cổ vũ mọi người đó chính là chìa khóa của thành công. Các nhà hoạt động giáo dục ảnh hưởng lên các bậc cha mẹ và cả những đứa trẻ. Tất cả mọi người được dạy rằng phải biết tự độc đáo hóa bản thân để tự tin và thành công hơn. Cha mẹ cố gắng “trao” lòng tự trọng cho con cái bằng cách nuông chiều chúng, thay vì để cho chúng tìm được nó thông qua những thử thách khó khăn. Bên cạnh đó là sự nổi lên của chủ nghĩa cá nhân, suy giảm chuẩn mực xã hội đi kèm cả với quá trình hiện đại hóa. Gia đình và cộng đồng dần mất đi những sự hỗ trợ vốn có cho mỗi cá nhân, như chúng đã làm trong quá khứ.

Các câu hỏi chuyển từ “Điều gì tốt nhất cho gia đình và xã hội?” sang “Điều gì tốt nhất cho tôi?”. Sự hiện đại hóa của xã hội đề cao những giá trị như danh vọng, sự giàu có, nổi tiếng. Tất cả những điều kể trên, kết hợp với những sự cố phát sinh từ quan hệ xã hội của một cá nhân, tạo ra một sự trống rỗng bên trong con người, cạo sạch ý nghĩa sự tồn tại của xã hội xung quanh họ.

Cuối cùng thì phải nói về xu hướng mới nhất trong thời đại này: mạng xã hội. Sự phát triển vượt bậc của công nghệ đặc biệt là những trang mạng như facebook đang thay đổi cách chúng ta dành thời gian để giao tiếp. Ngay lúc này, có gần 936 triệu người dùng facebook hàng ngày trên khắp thế giới.

Một vài nghiên cứu nhỏ đang cho thấy mối liên kết chặt chẽ giữa nghiện facebook và hành vi ái kỷ ở con người. Nói về cách điều trị rối loạn tâm thần theo dạng này được chia làm hai loại dược lý và tâm lý. Nhưng tạm bỏ qua sự phức tạp trong cơ chế mà chúng ta vẫn chưa hiểu rõ về chúng, thiền cũng được chứng minh là có tác dụng.

Nghiên cứu sâu hơn cần được thực hiện về chính chứng rối loạn tâm thần này mới có thể tìm ra các phương pháp điều trị hiệu quả. Vì vậy, bây giờ chúng ta chỉ có thể tìm ra một kim chỉ nam cho hướng đi của chính mình. Làm thế nào để có một cuộc sống hạnh phúc và có mục đích?

Một nghiên cứu lớn nhất về điều này được thực hiện bởi ĐH Harvard. Các nhà nghiên cứu đã theo dõi cuộc sống của một nhóm lớn người dân trong suốt 75 năm. Họ phát hiện ra rằng danh tiếng và tiền bạc không phải là bí mật của hạnh phúc.

Thay vào đó, điều quan trọng nhất của cuộc sống đến từ những mối quan hệ bền chặt và sẵn sàng giúp đỡ lẫn nhau. Về cơ bản, nó trái ngược với chứng ái kỷ. Xã hội đang cần một cuộc hành trình đi từ non nớt đến trưởng thành, từ sự đề cao bản thân đến sự kết nối cộng đồng.

Vì thế có lẽ tốt hơn là chúng ta nên tắt máy tính và các thiết bị công nghệ cầm tay, hãy hòa vào cuộc sống của cộng đồng để thấy chúng ta vẫn còn nhỏ bé đến mức nào. Tới lúc đó giá trị bản thân sẽ trở thành một phần của xã hội, tạo ra một tổng thể chung hòa nhập góp phần mang tới sự đa dạng và thúc đẩy xã hội đi lên.

Thủy Liên / PL&XH