Khám phá 7 món ăn đặc sản Hà Nội là di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia

21:20 | 23/12/2025

Với việc chính thức ghi danh Chả cá Lã Vọng vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, Hà Nội hiện đã sở hữu "bộ sưu tập" 7 di sản ẩm thực tiêu biểu. Đây không chỉ là niềm tự hào về chiều sâu văn hóa mà còn là nguồn lực quan trọng để Thủ đô phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch bền vững.

Khám phá 7 món ăn đặc sản Hà Nội là di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia

Nằm trong danh mục nghề thủ công truyền thống, cốm Mễ Trì (quận Nam Từ Liêm cũ) là kết tinh của kinh nghiệm chọn lúa nếp cái hoa vàng khi còn ngậm sữa.

Nghệ nhân làng Mễ Trì sở hữu tri thức dân gian đặc biệt trong việc "nghe lửa" khi rang và "nghe chày" khi giã, tạo nên những hạt cốm xanh mướt, dẻo thơm, mang hương vị đặc trưng của mùa thu Hà Nội mà không nơi nào có được.

Cốm không ăn vội, cũng không ăn no, mà thường được dùng như một thức quà thanh nhã, gắn với nhịp sống chậm rãi của Hà Nội xưa. Ngày nay, cốm được biến tấu thành nhiều món ăn như bánh cốm, xôi cốm, chả cốm, bánh chưng cốm...

Được chính thức ghi danh vào tháng 8/2024, phở Hà Nội không chỉ là một món ăn sáng quen thuộc mà là một hệ thống "Tri thức dân gian" về lựa chọn nguyên liệu, kỹ thuật nấu nước dùng thanh trong và nghệ thuật thưởng thức.

Phở Hà Nội đạt đến độ chuẩn mực nhờ sự tinh tế trong việc cân bằng giữa vị ngọt của xương, hương thơm của gia vị thảo mộc và sự mềm dẻo của bánh phở, tạo nên một biểu tượng văn hóa được thế giới ngưỡng mộ.

Bát phở thanh trong, bánh phở mềm, ít gia vị nồng, đề cao vị ngọt tự nhiên từ xương, thịt đúng như nét đặc trưng ẩm thực Hà Nội tinh khiết, thanh đạm, có hương, có sắc. Phở là món có thể ăn cả ngày, là món ăn mà "mùa đông ăn thì ấm, mùa hè ăn thì mát".

Nghề thủ công truyền thống làm bánh cuốn Thanh Trì (Hà Nội) được Bộ VH-TT-DL đưa vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia thuộc loại hình Tri thức dân gian, Nghề thủ công truyền thống tháng 7/2025.

Nghề làm bánh cuốn Thanh Trì là đại diện cho sự khéo léo của người phụ nữ Hà Nội. Tri thức dân gian trong việc xay bột nước, tráng bánh mỏng như tờ giấy, mịn màng mà không nát đã tạo nên danh tiếng cho món bánh cuốn không nhân, chỉ cần rắc thêm chút hành phi và chấm nước mắm cà cuống là đủ thức tỉnh mọi giác quan.

Làng Phú Thượng (phường Tây Hồ) được vinh danh nhờ Nghề thủ công truyền thống xôi Phú Thượng. Sức sống của di sản này nằm ở sự công phu từ khâu chọn gạo, ngâm đỗ đến kỹ thuật đồ xôi "hai lửa" giúp hạt xôi bóng, dẻo dù để lâu cũng không bị cứng.

Điểm đặc trưng của xôi Phú Thượng nằm ở quy trình đồ xôi công phu, đòi hỏi sự chính xác về thời gian, độ ẩm và hơi nước. Nguyên liệu được chuẩn bị kỹ càng từ vo gạo, ngâm nước, đỗ và lạc lựa hạt chắc đều, loại bỏ hạt mốc. Xôi được đồ bằng chõ, sau đó trút ra đảo cho thoát hơi, để nghỉ rồi vẩy nước, đảo đều trước khi đồ lại lần hai vào rạng sáng hôm sau.

Được công nhận vào giữa năm 2025, Tri thức nấu cỗ Bát Tràng là minh chứng cho sự chỉn chu, thanh nhã của người dân làng gốm cổ. Cỗ Bát Tràng là hệ thống tri thức ẩm thực gắn chặt với đời sống làng gốm truyền thống. Khác với cỗ khao, cỗ tiệc phô trương ở nhiều vùng, cỗ Bát Tràng được xây dựng theo nguyên tắc hài hòa, chuẩn mực và tiết chế.

Trong các gia đình khá giả ngày trước, cỗ Tết Hà Nội và Bát Tràng thường là "cỗ bát trân" với 6 bát, 8 đĩa tượng trưng cho sự đủ đầy, sung túc. Người nội trợ làng gốm tỉ mỉ chăm chút từng món ăn như canh măng mực, su hào xào mực, nem chim câu, bánh chưng, gà luộc... tạo nên dấu ấn riêng.

Nghề thủ công truyền thống ướp trà sen Quảng An được ghi danh là di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia năm 2024. Đây là một trong những nghề thủ công đòi hỏi sự tinh tế bậc nhất. Để có một cân trà sen, người thợ phải dùng đến hàng ngàn bông sen Bách Diệp, trải qua nhiều công đoạn tách gạo sen, ướp và sấy công phu.

Trà mạn Thái Nguyên với vị chát nhẹ, hậu ngọt thường được chọn làm trà nền, đủ tinh khiết để nâng đỡ hương sen tỏa lan mà không lấn át. Quá trình ướp trà là một hành trình công phu, đòi hỏi sự nhẫn nại và độ chính xác cao: từ việc tách gạo sen, trộn ướp, sàng lọc đến ủ trà qua nhiều lượt, kéo dài suốt nhiều ngày, tất cả đều dựa vào cảm quan và kinh nghiệm tinh tế của người nghệ nhân. Bởi thế, chén trà sen thành phẩm mang hương thơm trầm sâu, thanh nhã và lưu bền, khi thưởng thức cho cảm giác dịu nhẹ, tinh khiết và an nhiên trong tâm trí.

Mới đây nhất, Tri thức chế biến và thưởng thức chả cá Lã Vọng đã được ghi danh là di sản văn hoá phi vật thể vào ngày 19/12/2025. Đây là di sản gắn liền với gia tộc họ Đoàn tại phố Chả Cá suốt hơn 150 năm. Điểm đặc trưng của di sản này là kỹ thuật "hai lửa" cùng sự kết hợp nhuần nhuyễn các loại gia vị bản địa như mắm tôm, riềng, nghệ, mẻ để tạo nên những miếng cá lăng xém vàng, thơm nức, ăn kèm với rau thì là và hành hoa trên bếp lửa liu riu.

Theo một số tài liệu, chả cá Lã Vọng ra đời khoảng năm 1871 tại Hà Nội, do gia tộc họ Đoàn sáng tạo. Ban đầu, đây là món ăn gia truyền của gia đình, dùng cá lăng sông tươi, kết hợp các gia vị như mẻ, riềng, nghệ và mắm tôm, tạo nên hương vị đậm đà ăn kèm rau thơm, lạc rang và bún.

Chả cá Lã Vọng truyền thống được kẹp và nướng trên than hoa đến chín tới, có độ săn chắc và thấm vị khói rồi trút ngay vào chảo mỡ đang sôi già để nướng áp chảo. Ngày nay, do đặc điểm của nhiều loại cá được nuôi, các đầu bếp sử dụng thêm cách áp chảo trước miếng cá tươi đã ướp thấm gia vị trên chảo mỡ trước, sau đó mới kẹp để nướng trên than rồi lại đưa trở về chảo để thưởng thức.