Chuyển hướng hòa giải ở cơ sở khi xử lý người chưa thành niên vi phạm

Biện pháp hiệu quả

Với xu thế áp dụng các biện pháp xử lý chuyển hướng trên thế giới thì hòa giải tại cơ sở được xác định là một biện pháp giải quyết tranh chấp hiệu quả. Ở Việt Nam cũng đã có những quy định về việc áp dụng hòa giải như là một biện pháp hoặc một phần của biện pháp xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên vi phạm pháp luật.

Hòa giải là hành vi thuyết phục các bên đồng ý chấm dứt xung đột hoặc xích mích một cách ổn thỏa. Hòa giải cũng là giải quyết các tranh chấp, bất đồng giữa hai hay nhiều bên tranh chấp bằng việc các bên dàn xếp, thương lượng với nhau có sự tham gia của bên thứ ba.

Các trường hợp có thể áp dụng hòa giải ở cơ sở như là một biện pháp hoặc một phần của biện pháp xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên vi phạm pháp luật là người thực hiện tội phạm nghiêm trọng do vô ý hoặc tội phạm ít nghiêm trọng gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm hoặc tài sản của người khác, đã tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả và được người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của người bị hại tự nguyện hòa giải và đề nghị miễn trách nhiệm hình sự, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự (quy định tại Khoản 3 Điều 29 BLHS).

Nhiều ý kiến cho rằng phải có một quy trình, thủ tục - các bước hòa giải riêng với trẻ thành niên vi phạm

Quy định này nhằm thực hiện chính sách hình sự là đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội, tôn trọng và bảo đảm thực thi quyền con người, quyền công dân theo tinh thần Hiến pháp năm 2013.

Pháp luật không quy định biện pháp hòa giải cụ thể đối với việc hòa giải tự nguyện tại khoản 3 Điều 29 BLHS nên việc hòa giải có thể được các bên tự tiến hành, thỏa thuận hoặc qua bên trung gian hòa giải là hòa giải viên ở cơ sở.

Đối với các trường hợp chỉ khởi tố theo yêu cầu của người bị hại (quy định tại Điều 155 BLTTHS năm 2015) nhưng người bị hại không yêu cầu khởi tố hoặc có yêu cầu nhưng đã rút yêu cầu khởi tố cũng có thể tiến hành chuyển hướng giải quyết theo hòa giải tại cơ sở. Trong trường hợp này, các bên có thể tự thỏa thuận hoặc hòa giải qua bên thứ ba để thỏa thuận người bị hại không khởi tố hoặc rút yêu cầu khởi tố.

Thách thức nhất định

Một số trường hợp có những vụ việc vi phạm đối với người chưa thành niên đang trong quá trình hòa giải hoặc đã hòa giải thành theo quy định của pháp luật về hòa giải ở cơ sở thì người chưa thành niên không bị đề nghị lập hồ sơ đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn.

Đối với người chưa thành niên được áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng quy định tại Điều 139 và 140 Luật Xử lý vi phạm hành chính, thường áp dụng biện pháp hòa giải ở cơ sở để giải quyết các vấn đề dân sự như bồi thường thiệt hại về vật chất cho người bị hại hoặc giải quyết các mâu thuẫn, xích mích phát sinh từ hành vi vi phạm.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội đem lại, cũng đặt ra những thách thức nhất định đối với hoạt động này khi hòa giải các vụ việc có người chưa thành niên vi phạm pháp luật nói chung, khi được tham gia hòa giải tại cộng đồng nói riêng. Hiện tại hòa giải viên ở cơ sở mới chỉ được bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng, nghiệp vụ hòa giải chung theo Chương trình khung do Bộ tư pháp ban hành mà chưa có một chương trình bồi dưỡng, tập huấn riêng về nội dung này.

Cũng bởi những khác biệt nhất định nêu trên, nên nhiều ý kiến cho rằng phải có một quy trình, thủ tục - các bước hòa giải riêng khác với các bước hòa giải thông thường như đã được hướng dẫn trong Chương trình khung bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng hòa giải ở cơ sở đã được ban hành.