Từ thực tiễn hơn 50 năm phát triển báo chí sau ngày đất nước thống nhất, đại biểu Quốc hội Phan Thị Thanh Phương (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh) cho rằng, cần có quy định riêng về mô hình “cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện” hoặc “cơ quan báo chí đặc thù”. Đại biểu Quốc hội Phan Thị Thanh Phương dẫn chứng nhiều tờ báo ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh dù thuộc cấp quản lý địa phương nhưng đã vươn tầm thương hiệu quốc gia, có uy tín và sức lan tỏa lớn. Không chỉ làm tốt nhiệm vụ thông tin, nhiều cơ quan còn tổ chức hiệu quả các hoạt động xã hội, từ thiện, tạo dấu ấn sâu sắc trong cộng đồng.

Đại biểu Phan Thị Thanh Phương nhấn mạnh, nếu chỉ sáp nhập cơ học mà không tính đến thương hiệu, lịch sử và khả năng tự chủ tài chính của các tờ báo này, sẽ vô tình làm mất đi những giá trị quý báu và ảnh hưởng đến hiệu quả thông tin xã hội. Từ đó, đại biểu kiến nghị quy định rõ tiêu chí xác định cơ quan báo chí đặc thù, bao gồm: Có thời gian hoạt động tối thiểu 20 - 30 năm; Tuân thủ tôn chỉ, mục đích, pháp luật và định hướng chính trị của Đảng; Có năng lực tự chủ tài chính; Có uy tín, tầm ảnh hưởng xã hội trong nước hoặc quốc tế.

Cơ quan chủ quản như Thành ủy hoặc UBND TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh sẽ chịu trách nhiệm định hướng chính trị, song cho phép cơ quan báo chí hoạt động độc lập về nghiệp vụ và tài chính, dưới sự giám sát của cơ quan quản lý báo chí Trung ương.

Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân (nguyên Trợ lý Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh) khẳng định báo chí đã thực hiện tốt nhiệm vụ thông tin định hướng, là diễn đàn của Nhân dân và là “vũ khí tư tưởng” quan trọng của Đảng, Nhà nước. Đại biểu bày tỏ ủng hộ việc sửa đổi toàn diện Luật Báo chí, trong đó cần bổ sung các nội dung về đa phương tiện và báo chí trên không gian mạng để phục vụ nhu cầu của Nhân dân trong bối cảnh truyền thông số.

Đại biểu Quốc hội Phạm Khánh Phong Lan (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh) cũng hoan nghênh đề xuất lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện — cơ quan báo chí có nhiều loại hình, có cơ chế đặc thù tài chính — và mong quy định này được bảo lưu, ít nhất thí điểm ở các thành phố lớn. Bà nhấn mạnh quá trình xây dựng những tờ báo có lượng phát hành cao và uy tín không thể làm nhanh chóng; khi sắp xếp cần thử nghiệm, từng bước thận trọng để không triệt tiêu sức sáng tạo của người làm báo.

Theo đại biểu Phan Thị Thanh Phương, cùng với quá trình chuyển đổi số mạnh mẽ, cần sớm có khung pháp lý cho mô hình “tập đoàn báo chí” hoặc “tổ hợp báo chí - truyền thông chủ lực đa phương tiện”. Mô hình này cho phép liên kết chiến lược giữa các cơ quan báo chí để chia sẻ hạ tầng, dữ liệu và nguồn lực sáng tạo nội dung, phù hợp với xu hướng phát triển hiện đại. “Hà Nội và TP Hồ Chí Minh hoàn toàn có đủ năng lực và đội ngũ để trở thành trung tâm báo chí - truyền thông của khu vực phía Bắc và phía Nam” - đại biểu Phan Thị Thanh Phương nói. Do đó, đại biểu kiến nghị Quốc hội nghiên cứu cơ chế đặc thù cho hai thành phố lớn này, cho phép thí điểm mô hình tổ hợp báo chí - truyền thông chủ lực đa phương tiện.

“Lần sửa đổi Luật Báo chí này là cơ hội quan trọng để hoàn thiện thể chế, tạo hành lang pháp lý cho báo chí cách mạng Việt Nam phát triển chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại. Quốc hội và cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung chương hoặc điều khoản riêng về cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, đồng thời quy định cơ chế đặc thù cho Hà Nội và TP Hồ Chí Minh - hai trung tâm báo chí lớn nhất cả nước” - đại biểu Phan Thị Thanh Phương nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân đề nghị giữ lại những thương hiệu báo chí lớn, có uy tín với bạn đọc vì những tờ báo này đã tạo dựng niềm tin và vị thế trong xã hội qua thời gian. Ông cũng nhấn mạnh cần quy định rõ điều kiện thành lập các cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, nhất là tại các địa phương lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, để tránh sắp xếp mang tính cơ học làm mất giá trị thương hiệu.

Thảo luận tại tổ về Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội cho rằng, việc quy định “cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện” là cần thiết, phù hợp với xu hướng phát triển báo chí hiện nay...

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, khái niệm “cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện” đã được đề cập trong các văn kiện của Đảng. Quyết định số 362/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 cũng xác định 6 cơ quan báo chí được định hướng xây dựng thành tổ hợp truyền thông chủ lực đa phương tiện, gồm: Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Báo Nhân dân, Báo Quân đội nhân dân và Báo Công an nhân dân.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội, dự thảo Luật kế thừa quy định này, đồng thời cơ quan thẩm tra đề xuất nghiên cứu bổ sung thêm các cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện ở địa phương. Tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh có nhiều cơ quan báo chí lớn, nếu thực hiện tốt nhiệm vụ tuyên truyền, có uy tín, bản thân các địa phương này có thể thực hiện theo hướng tổ hợp lại.

“Việc quy định “cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện” nhằm phù hợp với xu hướng phát triển và yêu cầu thực tiễn, song khái niệm này sẽ tiếp tục được nghiên cứu, thảo luận kỹ hơn để bảo đảm chặt chẽ, chính xác về pháp lý và ngữ nghĩa. Ban soạn thảo đang đề xuất giao Chính phủ quy định chi tiết, bảo đảm linh hoạt trong triển khai” - Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh thông tin.

Đại biểu Quốc hội Tráng A Dương (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang) tán thành với sự cần thiết sửa đổi Luật Báo chí để thể chế hóa chủ trương của Đảng về xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại.

Về quy định tại khoản 7, Điều 16 dự thảo Luật, đại biểu Quốc hội Tráng A Dương cho rằng, việc xác định cụ thể cơ cấu, vị trí của cơ quan báo chí địa phương chỉ nên mang tính nguyên tắc, tránh can thiệp sâu vào tổ chức bộ máy. Cách làm này phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Liên quan đến cơ quan thường trú, văn phòng đại diện, phóng viên thường trú của các cơ quan báo chí, đại biểu Tráng A Dương đề nghị không nên quy định cứng số lượng phóng viên “không quá ba người” như dự thảo, mà giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hướng dẫn cụ thể để phù hợp với thực tế từng cơ quan.

Đại biểu cũng cho rằng, quy định về quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí (Điều 39) mới chỉ viện dẫn Luật Sở hữu trí tuệ, chưa làm rõ trách nhiệm của cơ quan báo chí và quyền liên quan trong trường hợp sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để viết, chỉnh sửa hoặc dựng sản phẩm báo chí.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Ngọc Sơn và Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng) đề nghị cần định nghĩa rõ “kinh tế báo chí” trong luật. Theo đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, Quyết định 362 của Thủ tướng đã nêu nội dung này, song dự thảo Luật hiện mới dừng ở mức thừa nhận “hoạt động kinh tế của báo chí”, khiến cơ chế tự chủ chưa thực chất.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, khái niệm “kinh tế báo chí” còn chung chung, cần nghiên cứu cơ chế “Quỹ phát triển báo chí” để hỗ trợ cơ quan báo chí thực hiện nhiệm vụ chính trị, phục vụ vùng sâu, vùng xa và thúc đẩy chuyển đổi số.

Bổ sung ý kiến, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề xuất nghiên cứu cơ chế hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, đặc biệt là nguồn vốn đầu tư công, giúp nâng cấp hạ tầng báo chí, nhưng phải rà soát để tránh chồng chéo với Luật Đầu tư công và Luật Ngân sách.

Đại biểu Đỗ Tiến Sỹ (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hưng Yên) cho rằng, trước xu thế chuyển đổi số, dự thảo cần làm rõ hơn các khái niệm mới, thậm chí có thể bổ sung loại hình báo chí thứ năm là “báo chí đa phương tiện, đa nền tảng” nhằm phản ánh đúng thực tế báo điện tử hiện nay tích hợp cả âm thanh và hình ảnh.

Cùng quan điểm, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hưng Yên) đề nghị tăng cường các quy định quản lý hoạt động báo chí trên không gian mạng, nhất là bảo vệ bản quyền khi tin, bài bị sao chép trái phép. Đại biểu cũng cho rằng, cần làm rõ trách nhiệm pháp lý của cơ quan báo chí khi ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong biên tập, xuất bản thông tin.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Đức Thắng (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị) đề nghị dự thảo cần có điều khoản riêng về mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, giao Chính phủ quy định chi tiết về tổ chức và hoạt động. Đây là mô hình mới, lần đầu tiên áp dụng tại Việt Nam, đòi hỏi khung pháp lý rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ, cơ chế hoạt động và nguồn lực.

Đại biểu cũng đề nghị quy định rõ tỷ lệ hợp lý đối với nội dung đấu tranh phòng, chống tiêu cực nhằm giữ vững định hướng thông tin, tránh khuynh hướng thương mại hóa, giật gân. Đồng thời, cần có quy định cụ thể hơn về quyền, nghĩa vụ và hoạt động của phóng viên, biên tập viên chưa được cấp thẻ nhà báo để tránh tình trạng lạm dụng, cấp khống hoặc sử dụng sai mục đích giấy giới thiệu.

Ngoài ra, một số ý kiến đề xuất sửa khoản 7 về hành vi bị cấm, thay cụm từ “làm biến dạng, lai căng tiếng Việt” bằng “sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt sai chuẩn mực trong sản phẩm báo chí gây hiểu lầm”, nhằm đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng và khả thi khi áp dụng trong thực tế.

Quan tâm đến nội dung về kinh tế báo chí, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Tuyết Nga (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị) cho rằng dự thảo Luật đã có bước tiến trong quy định về đầu tư, tài chính, quảng cáo, song vẫn còn chung chung, thiếu cụ thể. Đặc biệt, cần quy định rõ cơ chế đầu tư công, tự chủ tài chính, tránh nguy cơ thương mại hóa báo chí.

Đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định về liên kết với các nền tảng xuyên biên giới, làm rõ phạm vi hợp tác, bảo đảm bản quyền và tính độc lập của báo chí. Bên cạnh đó, cần có hướng dẫn cụ thể về hoạt động báo chí trên không gian mạng, từ điều kiện hoạt động, cách thức tổ chức đến trách nhiệm của các nền tảng trong việc phối hợp xử lý thông tin xấu, độc.

Việc bổ sung các quy định này không chỉ tạo điều kiện để báo chí phát triển trong môi trường số, mà còn bảo đảm an toàn thông tin, giữ vững vai trò định hướng dư luận, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

Việc sửa đổi Luật Báo chí lần này được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý đồng bộ, hiện đại, vừa bảo đảm quyền tự do báo chí của công dân, vừa củng cố năng lực quản lý nhà nước, hướng tới xây dựng nền báo chí Việt Nam chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại trong thời đại số.