Hàn Quốc và cuộc khủng hoảng chính trị

Choi Soon-sil là ai?

Bê bối liên quan đến bà Choi Soon-sil, người tuy không nắm giữ chức vụ nào trong Chính phủ Hàn Quốc, nhưng lại có quan hệ thân thiết với Tổng thống Park Geun-hye trong khoảng 40 năm qua. Bà Choi là con gái của thủ lĩnh tôn giáo Choi Tae-min và là một người bạn lâu năm của nhà lãnh đạo Hàn Quốc kể từ những năm 1970. Nhân vật này bị nghi ngờ sử dụng mối quan hệ với Tổng thống để can thiệp vào các công việc nhà nước, trong đó có cả một số vấn đề chính sách nhạy cảm, làm ảnh hưởng tiêu cực tới uy tín của nhà lãnh đạo Hàn Quốc. Truyền thông còn đưa tin bà Choi hiện đang điều hành hai tổ chức phi lợi nhuận được chính phủ chống lưng và nắm giữ hàng chục triệu USD.

Theo trang mạng “atimes.com”, mối quan hệ của Tổng thống Park Geun-hye đối với gia đình bà Choi bắt đầu từ vài thập kỷ trước từ khi cố Tổng thống Park Chung-hee - cha của Tổng thống Park Geun-hye - còn đương nhiệm. Một số nguồn cho biết bà Park đã gặp cha bà Choi sau khi mẹ bà Choi bị một sát thủ người Triều Tiên sát hại vào năm 1974. Ông Choi Tae-min, người từng kết hôn 6 lần và sử dụng 7 cái tên khác nhau, từng là người thầy dạy dỗ bà Park trong những tháng ngày đen tối khi bà mất đi cả cha lẫn mẹ. Cố Tổng thống Park Chung-hee, người lên nắm quyền sau một cuộc đảo chính quân sự năm 1961, bị chính người đầu ngành tình báo ám sát vào năm 1979. Bà Choi sau đó được cho là đã bắt đầu có mối quan hệ thân thiết với bà Park sau khi cha mất vào năm 1994.

Bà Choi đã bay sang Đức hồi tháng 9-2016 khi các cáo buộc bắt đầu rộ lên rằng bà đã được xem trước nhiều bài phát biểu của tổng thống, can thiệp vào việc bổ nhiệm trong chính phủ và thậm chí còn được biết nhiều thông tin mật. Ít nhất, từ 200 file tài liệu đã được các nhà báo (chứ không phải các công tố viên) tìm thấy trong văn phòng của bà, có thể thấy một người không có chức vụ cấp cao hoặc có quyền hạn đặc biệt đã tiếp cận các tài liệu tối mật của nhà nước. Đây được coi là vụ phạm tội. Tuy nhiên, ảnh hưởng của bà Choi thậm chí còn lớn hơn thế. Hiện có ý kiến cho rằng bà Choi đã thao túng chính sách trong các lĩnh vực chính và thậm chí cả cách tiếp cận thay đổi với Triều Tiên của người bạn thân Park Geun-hye.

Tổng thống phải xin lỗi công khai

Ngày 25-10, trong một cuộc họp báo được triệu tập gấp gáp chỉ kéo dài 90 giây, được ghi âm lại và không cho phép đặt câu hỏi, Tổng thống Park đã phải lên tiếng xin lỗi công khai vì đã chia sẻ “một số tài liệu” với bà Choi.

Có một số bằng chứng rõ ràng cho thấy sự phạm tội của bà Choi. Một tài liệu dài 8 trang có tên “cuộc họp tại Nhà Xanh” (Phủ Tổng thống Hàn Quốc) đã được lưu 10 tiếng trước khi Tổng thống Park (khi đó mới đắc cử) gặp người tiền nhiệm Lee Myung-bak vào ngày 28-12-2012. Tài liệu này dường như là nội dung bài phát biểu của bà Park cho cuộc họp quan trọng này, trong đó có câu hỏi: “Hai miền Triều Tiên đã thực hiện loại hình liên lạc nào?” và câu trả lời là: “Quân đội đã có các liên lạc bí mật với Ủy ban Quốc phòng quốc gia Triều Tiên gần đây.” Các quan chức liên quan hiện đã xác nhận các cuộc liên lạc này, nhưng không ai biết về thời điểm diễn ra. Đây là bí mật an ninh quốc gia mà bà Choi không có quyền được tiếp cận.

Vụ việc thứ hai liên quan đến sáng kiến thống nhất hòa bình, còn gọi là Tuyên bố Dresden, của bà Park - một kế hoạch vốn nhận được nhiều lời ca ngợi. Như hãng NK News đưa tin, các tài liệu trong máy tính cho thấy nhiều đoạn trong bài phát biểu quan trọng này được bà Choi soạn thảo. Tuyên bố này bao gồm sáng kiến lựa chọn Dresden là mô hình thống nhất cho bán đảo Triều Tiên - mặc dù tiến trình thống nhất nước Đức bằng cách sáp nhập không áp dụng thành công ở Bình Nhưỡng.

Hầu hết các nhà lãnh đạo đều sử dụng những người soạn thảo diễn văn riêng. Khái niệm “trục ma quỷ” của Tổng thống Mỹ George W.Bush được “vẽ ra” bởi một người Canada trẻ tuổi, David Frum, nhưng ít nhất ông ta là nhân viên của Nhà Trắng. Còn trong trường hợp này, bà Choi, xét một cách chính thức, không hề có tư cách làm việc này, nhưng đối với Tổng thống Park, bà dường như là tất cả.
Nhật báo cánh tả “Hankyoreh” của Hàn Quốc đã đặt ra câu hỏi khác, dựa trên các quyết định quan trọng và chính sách với Triều Tiên của bà Park. Ngày 27-10, tờ báo đã có bài viết mang tiêu đề “Có phải Choi Sun-sil đứng sau vụ đóng cửa Tổ hợp Công nghiệp Kaesong hồi tháng 2?”, Bộ Thống nhất Hàn Quốc đã phủ nhận ảnh hưởng đó của bà Choi. Tờ báo đã nêu ra bằng chứng rõ ràng giải thích sự thay đổi bất ngờ của bà Park so với nỗ lực trước đó của bà nhằm cứu vãn khu công nghiệp Kaesong. Bài viết cũng cho biết theo bà Choi, việc thống nhất hai miền Triều Tiên sắp xảy ra, “chỉ trong vòng 2 năm tới.” Khẳng định này không được dẫn nguồn cụ thể. Tuy nhiên, nếu điều đó là thật, nó có thể lý giải tại sao năm 2014, bà Park bất ngờ đề xuất ý tưởng thống nhất hai miền. Theo tờ báo, không một Bộ nào đề xuất ý tưởng đó.

Nguy cơ từ vụ bê bối

Sau khi phải xin lỗi, Tổng thống Park Geun-hye, 61 tuổi, ngày 28-10 yêu cầu các bộ trưởng từ chức để bắt đầu cải tổ nội các vào cuối tuần. Tuy nhiên, động thái này cũng không đủ để trấn an dư luận, nhất là những người biểu tình đòi bà từ chức.

Trong bối cảnh các đảng đối lập yêu cầu chính phủ tiến hành cải cách tổng thể và đòi Tổng thống từ chức, tỷ lệ ủng hộ nhà lãnh đạo này đã giảm xuống mức thấp chưa từng có là 17,5% khi vụ bê bối bị phanh phui hồi tuần trước. Điều này cho thấy ngay cả những lực lượng ủng hộ tổng thống mạnh mẽ nhất cũng đang cảm thấy bất an và hoang mang.

Tuy nhiên, nhiều người dân và giới học giả hoài nghi về khả năng bà Park bị luận tội theo đòi hỏi của phe đối lập, bởi điều này cần có sự thông qua của Tòa án tối cao, cơ quan do bà trực tiếp bổ nhiệm. Giáo sư Choi Lyong tại ĐH Nghiên cứu quốc tế Hankuk ở Seoul cho rằng phần lớn các thẩm phán đều do đích thân Tổng thống Park Geun-hye chỉ định và điều này có nghĩa các cuộc tranh luận nhằm luận tội tổng thống đều sẽ đi đến bế tắc. Theo Hiến pháp Hàn Quốc, Tổng thống cũng sẽ được miễn mọi cuộc truy tố hình sự và luận tội trong nhiệm kỳ, ngoại trừ trường hợp có liên quan đến các âm mưu xâm phạm lợi ích hoặc chủ quyền quốc gia có câu kết với nước ngoài. Ông Choi Lyong nhấn mạnh: “Cơ cấu Hiến pháp Hàn Quốc về cơ bản đã củng cố đáng kể quyền lực cho tổng thống và tránh cho người ở vị trí lãnh đạo này khỏi nguy cơ bị luận tội.”

Năm 2004, cựu Tổng thống Roh Moo-hyun từng đứng trước nguy cơ này, song Tòa án tối cao đã bác bỏ vụ việc. Giáo sư Kim Jae-chun tại ĐH Sogang cho rằng dư luận sẽ thay đổi theo thời gian và khi mọi chuyện dần lắng xuống, “người dân sẽ dần cảm thông cho tổng thống”. Ông cho rằng “vẫn còn nhiều người ủng hộ bà Park và cho dù hiện nay tỷ lệ này chỉ là 17% song chắc chắn nó sẽ lại tăng trong thời gian tới. Người ta sẽ nói rằng bà Park đã phạm sai lầm, song bà ấy không đáng bị luận tội”. Trong khi đó, giáo sư Choi Lyong cho rằng chỉ còn một năm nữa là tới cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo, phe đối lập có thể sẽ lợi dụng vụ bê bối này để làm sụt giảm uy tín của chính phủ thay vì cố tìm cách theo đuổi nỗ lực bị xem là bất khả thi nhằm luận tội tổng thống.

Trong bối cảnh bê bối này hiện đang tác động hết sức tiêu cực đến ảnh hưởng đối với các vấn đề trong nước của Tổng thống Park Geun-hye, một số nhà phân tích cho rằng lập trường cứng rắn của Hàn Quốc đối với các vấn đề quốc tế, nhất là Triều Tiên, có thể đi chệch hướng trong giai đoạn còn lại cuối nhiệm kỳ của bà. Giáo sư Yang Moo-jin tại ĐH Nghiên cứu Triều Tiên nhận định, các chính sách của Hàn Quốc đối với Triều Tiên, như các biện pháp đối phó với chương trình hạt nhân, có thể phát huy hiệu quả khi chính phủ đảm bảo được sự ủng hộ của dư luận và sự phối hợp của quốc tế… Tuy nhiên, không có sự hậu thuẫn của dư luận trong nước đối với các vấn đề đối nội, sự ủng hộ của quốc tế có thể cũng sẽ không còn và những chính sách cứng rắn của bà Park có thể sẽ rơi vào bế tắc.

Hồng Phúc / PL&XH