Lý giải lời nguyền của những bản nhạc dưới góc độ khoa học

Những lời nguyền

Tháng 12-1936, cảnh sát Budapest bắt đầu điều tra vụ tự tử của một thợ giày là Joseph Keller. Trước khi chết, Keller để lại một thư tuyệt mệnh, trong đó trích dẫn vài câu trong ca khúc “ Ngày chủ nhật u sầu”. Việc một người tự tử chọn cách trích dẫn lời của một bài hát trong thư tuyệt mệnh có thể không phải là lạ. Điều kỳ lạ là cũng ca khúc ấy, trong nhiều năm sau đó, đã liên quan trực tiếp đến cái chết của hơn 100 người, trong đó có chính tác giả ca khúc và người yêu cũ của ông. Vào một buổi chiều cuối năm 1932 tại thủ đô Pari (Pháp) trong không khí nặng nề, u ám, lạnh lẽo của một chiều mưa, nhạc sĩ dương cầm gốc Hunggari, Rezso Seress, ngồi chơi đàn bên cửa sổ. Chính ngoại cảnh u buồn ấy đã gợi cảm hứng cho những giai điệu đầu tiên trong một bản nhạc mới của anh. Đó chính là tác phẩm “Szomorú Vasárnap” (Ngày Chủ nhật u sầu”. Bản nhạc này thể hiện tâm trạng đau khổ, tuyệt vọng của một người đàn ông thất tình, vẫn đợi chờ khôn nguôi một tình yêu đích thực. Đây cũng chính là tâm trạng của Rezso trong những tháng ngày ấy. Anh đã dành trọn tình yêu cho một người phụ nữ nhưng lại bị cự tuyệt. Rezso luôn tôn thờ và hy vọng vào tình yêu của cô, bởi vậy khi bị từ chối, anh vô cùng đau khổ. Trong nỗi thất vọng, anh đã đặt bút viết nên bản nhạc sầu thảm nhất trong cuộc đời mình.

Bản nhạc hoàn thành, Reszo cảm thấy nhẹ nhàng hơn đôi chút trong lòng, nhưng anh đâu thể ngờ, chính “đứa con tinh thần” ấy lại gieo rắc tai họa đến hàng chục người trong những năm sau đó. Tại Budapest, một người đàn ông ngồi trong quán cà phê đông đúc, yêu cầu nhạc công chơi bản “Szomorú Vasárnap”. Ông vừa nhấm nháp sâm panh, vừa thưởng thức bản nhạc. Bản nhạc chấm dứt, vị khách trả tiền, rời khỏi quán, vẫy một chiếc taxi, nhưng khi vừa bước lên xe, ông ta liền lôi ra một khẩu súng và tự kết liễu cuộc đời bằng một viên đạn. Những tác động tiêu cực của “Szomorú Vasárnap” trở nên nghiêm trọng đến mức cảnh sát Budapest đã quyết định cấm biểu diễn và bán các đĩa nhạc ghi ca khúc này. Tuy nhiên, bản nhạc đã nhanh chóng được các nhà sản xuất nước ngoài quan tâm. Nhạc sĩ Sam M. Lewis, người Mỹ và Desmond Cater, người Anh đều đã viết những bản dịch tiếng Anh của “Szomorú Vasárnap” với tựa là “Gloomy Sunday”. Dù được thể hiện dưới nhiều phiên bản khác nhau, bản nhạc “tử thần” đã tiếp tục gieo rắc tai họa ở nhiều nơi trên thế giới. Tại Béclin, một nữ nhân viên bán hàng đã treo cổ tự tử. Bên trong giày của cô là một tờ giấy ghi bản “Gloomy Sunday”.

Ngay trong tuần “Gloomy Sunday” trở thành best-seller, tác giả Seress đã gửi thư tới người yêu cũ với mong muốn nối lại tình xưa, nhưng ngay ngày hôm sau, cô gái tự vẫn bằng thuốc độc, bên giường là một mẩu giấy có hai chữ: “Gloomy Sunday”. Tại New York, một cô thư ký xinh đẹp tự tử bằng khí gas trong căn hộ chung cư của mình. Tại hiện trường, người ta tìm thấy mẩu giấy nhỏ ghi lại tâm nguyện cuối đời của cô: Mong muốn được chơi bản nhạc “Gloomy Sunday” trong lễ tang. Một cô bé 14 tuổi nhảy xuống sông tự tử khi trong tay còn đang cầm một bản copy của “Gloomy Sunday”. Kỳ lạ hơn, tại Italy, một cậu bé đang đi trên đường bỗng gặp một người đàn ông đang chơi bản nhạc “Gloomy Sunday”. Cậu dừng lại, dốc sạch tiền trong túi ra cho người ăn xin đó, rồi chẳng nói chẳng rằng đi tới một cây cầu, nhảy xuống sông tìm đến cái chết.

Tại nhiều buổi biểu diễn, các ca sĩ chết trong lúc hát, khán giả đột tử trong lúc nghe “Gloomy Sunday”. Tại Anh, các Cty truyền thông đã phải cấm phát bản nhạc ma quái này trong những buổi phát thanh thường lệ. Nhiều nước khác cũng ban lệnh cấm lưu hành bài hát này, nhưng càng cấm thì nó càng nổi tiếng, càng được nhiều người tò mò, tìm mua để… nghe thử. Kết cục đến với họ lại là những cái chết không rõ nguyên cớ. Có tới 15 quốc gia có người đâm đơn kiện, buộc tội Rezso liên quan đến những cái chết này.

Khi báo chí thống kê số lượng khổng lồ những vụ tự tử bắt nguồn từ bản nhạc này, người nhạc sĩ thất tình thực sự hoảng loạn. Anh chẳng hiểu vì sao “đứa con tinh thần” ra đời trong giây phút tâm trạng u ám, sầu thảm ấy lại gây ra nhiều tai họa đến như vậy. Rezso tìm cách thu hồi lại bản nhạc, nhưng mọi nỗ lực của anh đều không có ý nghĩa gì. Dù đã được chỉnh sửa lại, “lời nguyền” chết chóc vô hình trong bản nhạc vẫn tiếp tục gây tai họa.

Cái chết của một người phụ nữ khi đang nghe phiên bản hợp tấu của “Gloomy Sunday” tại căn hộ của mình ở London đã mở đầu cho chuỗi dài những cái chết tiếp nối sau đó, buộc cơ quan quản lý truyền thông Anh lại phải tái ban hành lệnh cấm đặc biệt đối với “Gloomy Sunday”. Cho đến tận ngày nay, lệnh cấm này vẫn chưa được dỡ bỏ.

Sau trường hợp của bản nhạc “Gloomy Sunday”, tới lượt lời nguyền Bản giao hưởng thứ 9 ra đời. Người ta đã thống kê như thế này: cả Beethoven, Schubert, Dvorak và Vaughan Williams cũng như nhiều nhà soạn nhạc khác đều qua đời sau khi sáng tác bản giao hưởng số 9. Các nhà âm nhạc học cũng đã có nhiều điều để kể về hội chứng này: Mahler, vì quá mê tín với số 9 nghiệt ngã nên đã cố gắng hoàn thành thật nhanh bản giao hưởng số 10. Nhưng dường như không thể thoát khỏi định mệnh, ông đã mất ngay khi đó. Bruckner, mặc dù đã cố gắng tránh "lời nguyền về con số 9" bằng cách đánh số hai bản giao hưởng đầu tiên của mình là 00 và 0, nhưng ông cũng đã qua đời ngay trong khi đang viết bản giao hưởng thứ 9 của mình. Còn Sibelius thì sao? Có vẻ như ông đã rất sáng suốt khi dừng lại ở giao hưởng số 8 (trên thực tế thì chỉ công bố chính thức 7 bản) và ông đã sống thêm được tới 33 năm. Chính điều này thực sự đã trở thành nỗi ám ảnh đối với không ít các nhà soạn nhạc nổi tiếng trên thế giới. “Không hiểu sao con số 9 luôn mang tới điều bất hạnh cho nhạc sĩ, không một ai dám bước qua cái ngưỡng của con số này”, chính nhà soạn nhạc Sibelius đã thẳng thắn thừa nhận như vậy.

Bản nhạc “Gloomy Sunday” đến giờ vẫn trở thành nỗi ám ảnh của không ít người. Ảnh tư liệu

Khoa học lý giải

Trở lại với trường hợp của bản nhạc “Gloomy Sunday”, mặc dù mang nhiều tiếng xấu, nhưng “Gloomy Sunday” đã không ngừng được các ca sĩ khắp thế giới thể hiện - trong đó có những ngôi sao như Elvis Costello, Sinead O’Connor, Sarah McLachlan hay Heather Nova… Từ góc độ khoa học, các nhà nghiên cứu đã tìm cách giải thích nguyên do của những cái chết khó hiểu liên quan đến bản nhạc “tử thần”. Họ cho rằng vào thời điểm bản nhạc ra đời, Mỹ và châu Âu đang trải qua một thời kỳ khủng hoảng kinh tế xã hội trầm trọng sau Chiến tranh Thế giới thứ I. Một xã hội công nghiệp hóa đang khiến cuộc sống quay cuồng hơn, nạn thất nghiệp gia tăng, cảnh chết chóc, thương vong do di chứng từ chiến tranh…, tất cả đã tác động mạnh đến tâm lý con người và đưa họ rơi vào trạng thái mất phương hướng, trầm cảm, bi quan về cuộc sống. Lúc này, chỉ cần một tác động nhỏ từ bên ngoài như âm nhạc, phim ảnh... có tính sầu thảm sẽ rất dễ đưa họ đến quyết định tiêu cực. Bản nhạc với giai điệu sầu thảm, ma mị có thể chính là “giọt nước tràn ly”. Hơn nữa, những câu chuyện thêu dệt của dư luận, khiến bài hát càng trở nên “ma quái” hơn cũng đã góp phần tạo nên xu hướng “tự tử dây chuyền” vào thời điểm đó. Như để khẳng định thêm giả thuyết này, chuyên gia tâm lý, Muller đến từ trường ĐH NewYork cho rằng: “Điện ảnh, âm nhạc, trò chơi... có thể tác động tới tâm lý của con người nhưng không mang tính quyết định. Vào thời điểm bản nhạc ra đời, Hoa Kỳ và châu Âu đang trong giai đoạn phát triển nền công nghiệp. Kinh tế - xã hội lâm vào thời kì khủng hoảng, suy thoái trầm trọng sau Chiến tranh thế giới thứ I, thất nghiệp gia tăng, rồi chết chóc, thương vong vương lại từ chiến tranh... Tất cả đã tác động mạnh đến tâm lý người dân và đưa họ rơi vào trạng thái mất phương hướng, trầm cảm, bi quan về cuộc sống”.

Trở lại với lời nguyền Bản giao hưởng thứ 9, các nhà khoa cho lại cho rằng, đó chỉ là những sự trùng hợp hết sức bình thường, bởi cũng đã có người viết được tới bản giao hưởng thứ 10 nhưng họ không công bố hoặc danh tiếng của họ chưa đạt được như những nhạc sĩ gạo cội của làng nhạc thế giới. Dẫu có những lời lý giải, nhưng không biết có phải do “lời nguyền” bí ẩn từ “Gloomy Sunday”, chính tác giả của nó Rezső Seress cũng đã tìm đến cái chết. Tháng 1-1968, Rezso nhảy lầu từ cửa sổ căn hộ của mình ngay sau sinh nhật lần thứ 69 nhưng không chết. Sau đó, tại BV, người nhạc sĩ bất hạnh đã treo cổ để tìm đến sự giải thoát cuối cùng. Còn tới giờ những nhà soạn nhạc nổi tiếng thế giới đều không ai dám vượt qua lời nguyền Bản giao hưởng thứ 9 cho dù họ đang sống trong thời đại phát triển vượt bậc của khoa học kỹ thuật.

Thủy Liên