Ứng dụng công nghệ mới trong lĩnh vực phục hồi chức năng

Ứng dụng công nghệ cao vào điều trị phục hồi chức năng giúp người bệnh có cơ hội phục hồi tốt hơn

Chuyển đổi số - nền tảng cho sự phát triển

Năm 2020, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình quốc gia về chuyển đổi số đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Riêng trong lĩnh vực y tế, Bộ Y tế đã ban hành Nghị quyết số 157-NQ/BCSĐ “Về chuyển đổi số y tế đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Trước đó, tháng 12/2020, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 5316/QĐ-BYT phê duyệt chương trình chuyển đổi số y tế đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, khẳng định vai trò quan trọng của công nghệ trong việc cải thiện chất lượng dịch vụ, dự phòng, chẩn đoán, điều trị và đặc biệt là phục hồi chức năng.

Tại cuộc họp nhóm đối tác y tế với chủ đề “Chuyển đổi số trong y tế tại Việt Nam đến năm 2030”, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã nhấn mạnh rằng chuyển đổi số trong y tế được xác định là một trong những ưu tiên chính và là yếu tố quan trọng trong ngành Y tế nhằm đạt được các mục tiêu hướng tới Bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân và Mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030.

Việc sử dụng và tích hợp công nghệ như Internet vạn vật, chăm sóc ảo, trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn, chuỗi khối, nền tảng và công cụ trên hệ sinh thái y tế đã mang lại các cơ hội nâng cao sức khỏe người dân thông qua việc nâng cao chất lượng các dịch vụ y tế, tăng khả năng tiếp cận, tiết kiệm chi phí cũng như cải tiến các quy trình quản lý y tế.

Chuyển đổi số đóng vai trò thiết yếu trong việc tiết kiệm thời gian, hỗ trợ quản lý Nhà nước đồng bộ và tăng cường khả năng phục hồi trước các mối đe dọa về sức khỏe cộng đồng. Mục tiêu chung là nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận các dịch vụ y tế kịp thời.

Lĩnh vực phục hồi chức năng cũng không nằm ngoài xu thế đó, những năm gần đây, tại các bệnh viện, trung tầm phục hồi chức năng trên cả nước, ngày càng nhiều công nghệ mới được áp dụng. Tiêu biểu là các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), robot, thực tế ảo/tăng cường (VR/AR)... và hồ sơ bệnh án điện tử (EMR) được tích hợp trong một hệ sinh thái thống nhất và tương tác liên thông.

Trí tuệ nhân tạo đang dần trở thành một phần không thể tách rời của phục hồi chức năng tại Việt Nam. Nhiều cơ sở y tế đã bắt đầu ứng dụng AI trong đánh giá chức năng vận động, thiết kế bài tập cá nhân hóa và theo dõi tiến trình điều trị từ xa. Các hệ thống cảm biến, robot hỗ trợ và phần mềm theo dõi tự động không còn là viễn cảnh tương lai mà đang hiện hữu trong chính những phòng tập trị liệu hàng ngày.

Tại Hội nghị khoa học phục hồi chức năng toàn quốc năm 2025 được tổ chức tại Thanh Hóa mới đây, PGS.TS Trần Quý Tường, Chủ tịch Hội Tin học Y tế Việt Nam cho rằng, AI đang thúc đẩy quá trình chuyển đổi mạnh mẽ từ phương thức thủ công truyền thống sang mô hình phục hồi thông minh. Trong mô hình này, AI, robot, cảm biến Internet vạn vật, dữ liệu lớn, thực tế ảo tăng cường và hồ sơ bệnh án điện tử được tích hợp trong một hệ sinh thái thống nhất. Hệ sinh thái này cho phép đánh giá vận động chính xác dựa trên phân tích dữ liệu, cá thể hóa phác đồ điều trị theo đặc điểm của từng bệnh nhân, theo dõi và can thiệp từ xa, cũng như khai thác dữ liệu lớn phục vụ nghiên cứu và đào tạo.

Điều quan trọng là AI không thay thế con người mà nâng cao năng lực của bác sĩ, kỹ thuật viên và người bệnh. Công nghệ này trở thành trợ lý thông minh giúp quá trình điều trị chính xác hơn, an toàn hơn và hiệu quả hơn, hỗ trợ chăm sóc toàn diện cho mỗi người bệnh. AI không chỉ giúp phục hồi vận động hay chức năng sinh lý mà còn góp phần phục hồi niềm tin, cảm xúc và chất lượng sống cho hàng triệu người khuyết tật, người sau đột quỵ và người bệnh mạn tính.

Ứng dụng công nghệ mới trong lĩnh vực phục hồi chức năng

Tháng 9/2024, Bệnh viện Bạch Mai đưa vào hoạt động Đơn vị mô phỏng bằng hệ thống robot. Với khoảng 4.000 bệnh nhân đang điều trị nội trú và hàng nghìn người đến khám mỗi ngày, trong đó có khoảng một nghìn bệnh nhân cần phục hồi chức năng, nhu cầu về phương pháp điều trị hiện đại là vô cùng cấp thiết.

PGS.TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai thăm hỏi bệnh nhân tập phục hồi chức năng bằng Robot

Trung tâm Phục hồi chức năng của bệnh viện đã triển khai hai hệ thống robot huấn luyện dáng đi tiên tiến, chuyên sâu cho các bệnh nhân bị tổn thương thần kinh trung ương như đột quỵ và tổn thương tủy sống. Các robot này có khả năng mô phỏng và hỗ trợ các cử động của cơ thể lặp đi lặp lại với độ chính xác cao và tần số lớn, kiểm soát hoàn toàn động tác tập đúng của người bệnh, giảm thiểu sai số chủ quan và giúp bệnh nhân nhanh chóng phục hồi các mẫu vận động chuẩn.

Hệ thống robot dần thay thế con người trong quá trình hướng dẫn, điều khiển và hỗ trợ người bệnh với các chuyển động khớp cơ bản, đồng thời giúp hồi phục sức mạnh cơ và dây chằng. Robot còn thúc đẩy quá trình tổ chức lại chức năng và tái tạo hệ thống thần kinh, cho phép người bệnh được phục hồi một cách tự nhiên nhất ngay ở giai đoạn sớm sau khi mắc bệnh hoặc phẫu thuật.

Khoa Phục hồi chức năng của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cũng đã trang bị hệ thống ARMEO POWER đến từ hãng HOCOMA Thụy Sỹ, một trong những thiết bị tiên tiến nhất thế giới. Hiện có 148 thiết bị này đang hoạt động tại 152 cơ sở trên toàn cầu và ngày càng chứng minh hiệu quả phục hồi vượt trội.

ARMEO POWER là robot đầu tiên tích hợp điều trị cả phần cánh tay và bàn tay trong cùng một tác vụ, cho phép ngay cả những bệnh nhân bị giảm vận động nghiêm trọng cũng có thể thực hiện bài tập với số lần lặp lại cao. Với các cảm biến thông minh ở các khớp, robot có thể nhận biết khi nào người bệnh không thể hoàn thành tác vụ và đưa ra lực hỗ trợ cần thiết. Thiết bị còn giúp điều chỉnh hướng của cử động theo mục đích cụ thể như đưa tay lên miệng hay uống nước, làm việc trong không gian một chiều, hai chiều hoặc ba chiều.

Một điểm đặc biệt của ARMEO POWER là khả năng cá nhân hóa chương trình tập cho từng bệnh nhân, cho phép hỗ trợ vận động hoàn toàn hoặc một phần tùy theo mức độ bệnh lý. Theo các thử nghiệm lớn có đối chứng, những bệnh nhân sau đột quỵ bị giảm vận động nhiều được hưởng lợi nhiều nhất từ việc điều trị với thiết bị này.

Phiên điều trị với ARMEO POWER được thiết kế thông qua các trò chơi định dạng khác nhau, cho phép người bệnh tập riêng lẻ từng khớp hoặc phối hợp thành tác vụ cụ thể.

Đưa vào sử dụng chính thức từ năm 2022, phần lớn bệnh nhân đều phản hồi tích cực về quá trình trị liệu. Họ nhìn thấy rõ những tiến triển của bản thân qua mỗi phiên điều trị và có những cải thiện nhất định về cả thể chất lẫn tinh thần.

Trải nghiệm ứng dụng thực tế ảo trong phục hồi chức năng

Một trong những ứng dụng quan trọng khác của công nghệ số là chương trình phục hồi chức năng từ xa. Nhiều người khuyết tật tại vùng sâu, vùng xa, hoặc người có hạn chế vận động do di chứng tai biến, chấn thương tủy sống, bại não hay thoái hóa đang rất cần phục hồi chức năng liên tục nhưng gặp khó khăn trong việc di chuyển đến cơ sở y tế.

Chương trình từ xa khắc phục rào cản về khoảng cách và vận động bằng cách giúp người bệnh điều trị tại nhà, giảm chi phí đi lại và gánh nặng cho gia đình. Phương pháp này đảm bảo tính liên tục của phác đồ điều trị ngay cả khi người bệnh ở xa hay không thể đến bệnh viện. Tư vấn, hướng dẫn và theo dõi tiến độ được thực hiện qua môi trường số thông qua video call, ứng dụng di động và các thiết bị hỗ trợ chức năng vận động hay hô hấp. Hệ thống kết nối chuyên gia, kỹ thuật viên và bệnh nhân mọi lúc, giúp dễ dàng cập nhật và điều chỉnh phác đồ khi cần thiết.

Triển vọng tương lai

Hiện nay, các hệ thống robot, cảm biến Internet vạn vật, camera phân tích dáng đi, phần mềm nhận diện cử động và nền tảng quản lý hồ sơ bệnh án điện tử đã bắt đầu được triển khai tại nhiều bệnh viện và trung tâm phục hồi chức năng lớn trong cả nước, tạo nền tảng vững chắc cho chuyển đổi số trong lĩnh vực này.

Các quy trình kỹ thuật tập luyện phục hồi chức năng bằng robot đã được Bộ Y tế ban hành từ năm 2017 theo Quyết định số 5737/QĐ-BYT. Song song với việc triển khai điều trị cho người bệnh, các trung tâm còn tổ chức các khóa đào tạo để thực hiện các kỹ thuật này cho đội ngũ nhân viên y tế ở các bệnh viện và cơ sở y tế tuyến dưới trong cả nước nhằm nâng cao chất lượng trong việc tiếp cận các tiến bộ mới.

Như PGS Trần Quý Tường đã khẳng định, trí tuệ nhân tạo cùng các công nghệ mới không chỉ thay đổi cách điều trị mà còn mở ra một tương lai nhân văn hơn, nơi người bệnh được trao lại năng lực, niềm tin và phẩm giá sống. AI không chỉ giúp người bệnh vận động lại mà còn giúp họ tìm lại hy vọng và phẩm giá trong cuộc sống.

Với sự hỗ trợ của Chính phủ, Bộ Y tế và các đối tác phát triển, ngành phục hồi chức năng Việt Nam đang từng bước phát triển mạng lưới phù hợp với quy hoạch hệ thống y tế, điều kiện kinh tế xã hội và tiến tới ngang tầm các nước tiên tiến trong khu vực và thế giới. Công nghệ số và trí tuệ nhân tạo không chỉ là công cụ hỗ trợ mà đang trở thành động lực chính giúp ngành phục hồi chức năng Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới, mang lại hy vọng và cơ hội hồi phục cho hàng triệu người bệnh trên khắp đất nước.

	Phục hồi chức năng – lĩnh vực được Chính phủ đặc biệt quan tâm
	Bộ Y tế tăng tốc hiện thực hóa chiến lược phát triển Phục hồi chức năng toàn diện đến năm 2030

Minh Nhật